ravotr

zondag 18 maart 2018

De demonstratie tegen racisme, afgelopen middag gehouden in Amsterdam, was goed. Het aantal deelnemers viel me niet tegen, de sfeer was strijdlustig, de ijzige wind stoorde een stuk minder dan ik van te voren had gevreesd. Het zonnetje hielp ook mee. Voor enige opgewektheid, gecombineerd met opluchting, is wel reden. Maar daar staan zeer verontrustende zaken tegenover. Hier mijn indrukken, opgetekend vóórdat ik uitvoerig media heb gecheckt voor informatie.

De demonstratie trok zo’n duizend deelnemers, misschien wat meer. Dat was ongeveer wat ik had verwacht. Natuurlijk zijn dit geen enorme aantallen. Hier speelde ongetwijfeld de houding van politieke partijen een rol. Het organiserende Comité 21 Maart had aanvankelijk politieke partijen achter haar oproep en haar leus ‘Geen Racisten in de Raad!’ gekregen. Maar al snel kwamen PvdD, PvdA en SP van die steun terug: ze wilden er geen actie tegen PVV en FvD van maken. Net alsof je tegen racisme kunt demonstreren zonder tegen racistische partijen stelling te nemen. Het Comité 21 maart ging er, in een onverantwoordelijke knieval, toe over om de leus aan te passen tot ‘Geen Racisme in de Raden’. De weggelopen partijen kwamen niet terug, maar intussen had Comité 21 Maart wel een stuk gezichtsverlies geleden door haar concessie. De sabotage van de kant van de partijen heeft ongetwijfeld deelnemers gekost, zowel onder de aanhangers van die partijen als mogelijk ook van de kant van mensen die de concessie van het organiserend comité bepaald niet waardeerden.

Het wegblijven van die laatste categorie werd effectief tegengegaan door oproepen om wél te gaan, maar onder eigen, radicaler vlag en met een stellingname tegen partijpolitiek. Anti-Fascistische Actie (AFA) Nederland had opgeroepen om in die geest een blok te vormen, en met enig resultaat. Zeker vijftig mensen namen duidelijk in dat blok mee, mogelijk tientallen méér. Opmerking nadat ik iemand sprak die méér weet dan ik op dit punt: het antifa-blok liep naar achter nog veel verder door en omvatte 200-250 mensen, aldus deze bron. (Opmerking aangebracht 18 maart, 23.33 uur, iets gewijzigd 19 maart, 00.54 uur). Dat blok was vooraan en opzij omsloten met spandoeken, maar naar de achterkant open. Daardoor bleef het open, en was de grens tussen het blok en de rest van de demo niet scherp. Het totaal aantal mensen dat in het blok meedeed, zal dan ook flink wat groter zijn geweest. Ik vermoed dat daar mensen tussen zaten die thuis zouden zijn gebleven als ze geen onderdeel van een zichtbaar radicaler deel van de optocht waren geweest. Hoe dat ook, vrijwel zonder politieke partijen in de mobilisatie toch duizend mensen op de been brengen voor een antiracisme-demonstratie, is helemaal niet zo slecht in de huidige verhoudingen. Dat radicalen, autonome, anarchistische netwerken voor vele tientallen deelnemers hadden helpen zorgen zegt iets over het belang dat we als anti-autoritaire radicalen hebben in het opbouwen van antifascistisch verzet.

Ook ik nam aan dat antifa-blok deel, samen met kameraden. Van te voren had ik wel gemengde gevoelens. Zo’n blok heeft voordelen: een samenhangend radicaal geluid inbregen in een gemiddeld gematigder demonstratie bijvoorbeeld. Slagvaardig optreden mogelijk maken tegenover opdringerige politie en provocerende fascisten. Veiligheid bieden aan elkaar. Nadelen zijn er ook. Soms is zo’n blok zo afgesloten van de rest van de optocht dat het bijna voelt alsof we tegen onze mede-demonstranten aan het betogen zijn. Soms is het beklemtonen van een radicaal geluid langs deze weg helemaal niet zo nuttig, bijvoorbeeld omdat mensen buiten het blok net zo radicaal zijn maar dat liever op een andere wijze uitdrukken. Dan bouw je een muurtje tussen verschillende varianten van radicalisme, hetgeen me de bedoeling niet lijkt. Dat gevoel had ik enigszins bij het radicale blok op de antiracisme-demonstratie van vorig jaar, waar ik mee steun aan heb gegeven maar wat ik achteraf minder gelukkig vond uitpakken. Maar vandaag ervoer ik vooral de pluspunten, deels omdat het antifablok iets minder afgeschermd leek van de rest van de demonstratie, deels ook omdat er serieuze veiligheidsredenen waren die optreden als blok heel nuttig maakten. Dat bleek al zeer snel. Terug daarom naar het verloop van de dag.

We kwamen met ons reisgezelschap aan op de Dam nadat we in Tilburg met vier mensen de trein in waren gegaan, in Utrecht in aantal ruim verdubbelden en ook in Amsterdam nog iemand oppikten. Op de Dam vonden we al snel de beginnetjes van het Antifa-blok, en begon de fase van het handenschudden met bekenden die rijkelijk aanwezig waren. In de hoek van de Dam waren toespraken die inmiddels begonnen, niet goed te volgen. Dat vond ik helemaal geen gemis want daar kwam ik niet voor. Na een tijdje begonnen we in beweging te komen en nam de optocht een aanvang. Een optocht met het soort samenstelling dat je bij dit soort demonstraties vaak ziet. Naast AFA/ autonomen/ anarchisten waar ik me toe reken, flink wat mensen met borden van Socialisme.nu/ Internationale Socialisten. Een groep mensen van Rood, de jongerenclub van de SP, liep een eindje vóór ons. Allerlei vlaggen en spandoeken. Levendig. Voor sfeer hebben we die politieke partijen al helemáál niet nodig.

Vanuit het antifa-blok riepen we de gangbare leuzen tegen fascisme en racisme. ‘Fascisme? Nee! Racisme? Nee! PVV!/FvD? Nee Nee Nee! Alerta, Alerta, Antifascista! Geef de Nazi’s de Straten Terug Steen voor Steen! (w aarbij ‘nazi’s’ ook wel eens vervangen werd door ‘politici’). Siamo Tutti Antifascisti! (1) No Borders, no Nations, Stop deportations, No Nations, No Borders, Fight Law and Order. Ook expliciete antikapitalistische en anarchistische leuzen: Achter het Fascisme Staat het Kapitaal – Vecht voor de Vrijhijd, Antinationaal! A-Anti-Anticapitalista, af en toe aangevuld met Overthrow the System – Revolution Anarchista!

Wat me opviel was het vrijwel ontbreken van anti-politieleuzen. Dat is bij dit type blokken ende mensen die eraan deelnemen vaak anders. Het was alsof we, juist met de overmacht van politie om ons heen, wilden communiceren: wij zijn hier voor de kern van de zaak, voor de strijd tegen fascistische dreiging en racistisch vergif. Wij laten ons door het geüniformeerde en ongeüniformeerde knokploegvolk van de staat niet van de wijs brengen. We riepen onze antifascistische leuzen, en in tussen gooide iemand ladingen AFA-pamfletten de lucht in zodat omstanders ook konden lezen waar het om te doen was.

Heilzaam en aangenaam vond ik de afwezigheid van knalvuurwerk. Bij iets radicalere (delen van) demonstraties wordt dat nog wel eens afgestoken. Dat geknal verhoogt wellicht de strijdbare sfeer, maar mensen – juist ook mededemonstranten – hebben daar last van. Die last varieert van schrikachtigheid van mensen als ondergetekende, een autistische persoon met heftige schrikreacties, via kinderen die wellicht even verderop in de demonstratie met hun ouders meelopen en na een paar keer knallen wellicht niet meer naar acties durven tot vluchtelingen uit oorlogsgebieden met trauma’s. Dat harde knallen bij deze mensen angstaanjagende associaties oproepen, mag duidelijk zijn. Juist op een antiracisme-demonstratie wil je niet dat uitgerekend vluchtelingen zich onveilig voelen wegens iets dat mededemonstranten doen. Vuurwerk heeft haar plek in de strijd. Maar dat betekent niet dat elke demonstratie er even geschikt voor is.

Politie was er in opvallend overweldigende vorm, veel nadrukkelijker dan ik in Amsterdam meestal meemaak. Meestal houdt politie in Amsterdam afstand van demonstranten en houdt ze de boel wel in de gaten, zonder al te veel op de voorgriond te treden. Heel anders dan in Den Haag waar demonstranten nogal eens hagen ME-ers om zich heen krijgen. Welnu, ME-linies heb ik niet gezien. Wel flink wat politiebusjes, agenten die vlak naast de demonstratie liepen, agenten te paard naast de optocht, flinke groepjes agenten in burger, ‘stillen’, met hun cynische blikken en uitstraling van gewelddadigheid over zich. Arrestatieteams, duidelijk. En een zéér irritant politiebusje waar ‘video’ op stond, dat pal naast het antifa-blok reed. Agenten er omheen. Dat werd op een gegeven moment duwen en trekken tussen politie en een stukje demonstratie. Onze loopruimte werd er hinderlijk door ingeperkt, en intussen voorzag de politie zich van beeldmateriaal. Irritant en intimiderend was het. Dat dit politieoptreeden niet tot een frontale aanvaring met demonstranten leidde, is te danken aan de zelfbeheersing van demonstranten van dat antifa-blok. Ik werd gaandeweg wel steeds bozer.

Politie was niet de enige dreiging. Op een gegeven moment maakte een groepje demonstranten zich los uit de stoet en rende vooruit. Klaarblijkelijk waren er enkele fascisten dichtbij de demonstratie waargenomen. Die werden door deze demonstranten op de vlucht gedreven. Ook zagen we op een gegeven moment op een brug langs de route een tiental fascisten staan jennen. Onze vuisten de lucht in, plus bijbehorende leuzen. Direct gevaarlijk was het niet, daarvoor waren de fascisten met te weinig en stonden ze ook te ver af. Maar het is wel degelijk bijzonder verontrustend. 

Nazi’s die groepsgewijs komen jennen bij antiracistische demonstraties, dat komt helaas vaker voor. Maar niet in Amsterdam, en niet bij zo’n grote demonstratie als deze. Het beeld is vaker: nazi’s marcheren, antifascisten proberen dat te verstoren, politie zet overmacht in om dat te verhinderen. Dat nu fascisten een antiracistische betoging op deze provocerende manier tegemoet treden, getuigt van groeiend zelfvertrouwen aan rechtse zijnde, en van een politiek klimaat waarin racisme gedijt en het rechtse zelfvertrouwen kan groeien. Het is iets waar we maar beter een antwoord op vinden dat verder gaat dan optochten houden aan de Amsterdamse grachten. Het belangrijkste tegenwicht tegen racisme en fascisme bouwen we op tussen dit soort demonstraties door, in de plaatsen waar we wonen en leven.

Terug naar de optocht zelf. Die zwenkte op een gegeven moment naar rechts, en weer naar links. Daar was het Rijksmuseum, waar je zo leuk onderdoor kunt lopen, leuzen roepend in een akoestiek waardat extra mooi weerklinkt. Dat ging dus ook niet door, politie had die route versperd. Ook een teken van een hardere, veel meer in-your-face opstelling van de politie in Amsterdam? Is er een verband met het feit dat Jozias van Aartsen, voormalig burgemeester van Den Haag, nu tijdelijk burgemeester van Amsterdam is?

Langs dat museum dus, en vervolgens weer naar rechts richting het museumplein. Het laatste straatje voor we daar waren wemelde van de stillen, de arrestatieteams. De videowagen reed ook nog vlakbij. Intimidatie was het, beslist veel meer dan alleen maar de boel in de gaten houden. Wat ze precies van plan waren weet ik niet, maar ik was het zat en kon me niet meer in houden. Het leek wel of Sauron al zijn gespuis op ons los wilde laten. Dus ik begon te roepen: ‘Alle Orks terug naar Mordor!’ terwijl ik naar dat tuig keek. Gelach om me heen, maar ook mensen die het eventjes overnamen. Als het aan mij ligt, houden we de leus er in.

De tocht eindigde op het Museumplein, maar de actie was nog niet voorbij. Eventjes na aankomst was er onrust. We vingen op dat er mensen ingesloten waren achter een politiebusje. Er werd gekeken. Het bleek andersom! Dat verfoeilijke videobusje werd tegengehouden door demonstranten! Erheen, en kijken, de gelederen daar versterken wellicht. Het hoefde al niet meer, het videopolitiebusje reed weg. Een klein succesje, zo voelde en voelt het, bereikt via directe actie.

Daarna leek het een aflopende zaak: luisteren naar toespraken en muziek, napraten en dergelijke. Het ontbreken van partijen had hier trouwens voordelen: het betekende ook het ontbreken van toespraken van politici. Dat ervaar ik bepaald niet als een gemis.

Voordat we vertrokken was er nog gedoe. Een groep demonstranten verliet de manifestatie, en werd meteen gevolgd en ingesloten door politie en een ME-busje. Een paar mensen, waaronder ik, gingen poolshoogte nemen. Wat er precies gebeurde weet ik niet, maar ik kon nog net zien dat er iemand na arrestatie naar dat busje werd meegenomen. We besloten niet te blijven hangen. Stillen stonden al om ons heen, agenten waren aan het telefoneren, en we hebben niet afgewacht wat ze eventueel met ons van plan waren. Terug naar het manifestatieterrein, tussen mededemonstranten, in relatieve veiligheid.

Daar was de de afsluitende manifestatie nog gaande, met muziek en sprekers. Eén daarvan, van het meldpunt islamofobie, heb ik goeddeels beluisterd. Haar verhaal was krachtig en goed. Ze besprak de leus ‘Geen racisme in de raden’ en wees er fijntjes op dat er allang racisme in de raden zat, waarbij ze de opstelling van GroenLinks en Klaver hekelde. Daar konden de op het terrein zichtbare GroenLinks-demonstranten het mee doen. Hun probleem, moeten ze hun eigen club maar eens op orde brengen en er een principiële antiracistische organisatie van maken, in plaats van een opportunistische politieke partij. Onmogelijk?  Zou zomaar kunnen. Maar elk clubgebouw heeft een uitgang.

Nadat genoemde spreekster was uitgesproken hielden we het verder voor gezien en vertrokken voor onze terugreis. Terug naar de plekken waar en vanwaaruit het verzet wordt opgebouwd waarvan een demonstratie als die van vandaag slechts een zichtbaar kristallisatiepunt is van een doorgaand proces.

Noot

1. (aangebracht  19 maart 00.57 uur): Een kameraad wees hier op een fout, er stond eerst  Tutti Chiamo Antifascisti. Zowel de spelling van Siamo als de volgorde van de woorden was niet correct. Nu dus gecorrigeerd.

Peter Storm