zaterdag 10 augustus 2013
Met een sfeervolle, opgewekte demonstratie sloten meerdere honderden mensen de afgelopen zaterdagmiddag het No Border-kamp in Rotterdam af. In aanwezigheid van een bespottelijk grote politiemacht liepen we enkele uren lang door de Rotterdamse binnenstad, leuzen roepend, pamfletten uitdelend en met spandoeken wijzend op ons doel: Open grenzen, vrijheid van beweging voor iedereen. Immers, “Geen mens is illegaal”. Dat was het motto van de demonstratie.
We verzamelden op het Plein 1940. Daar was ook een klein groepje fascisten – ik zag er drie of vier – opgedoken dat ons probeerde te jennen. Politie hield hen op afstand, maar duwde tegelijk onze veel en veel grotere groep een flink eind terug. Bezopen, zolang je tenminste denkt dat de politie is om onpartijdig het recht te doen en de georganiseerde misdadigheid die als fascisme en rassenhaat bekend staat te bestrijden. Voor wie ziet dat de politie zeer partijdig een orde bewaakt waarin ordelievende fascisten nog een beetje passen, maar antiautoritaire betogers niet, is het allemaal minder verbazend. Leuk is ook dan nog wel ander.
Nadat dit was afgehandeld zonder dat het echt escaleerde, konden we op pad. We hebben uren gelopen, waarbij we af en toe halt hielden voor een toespraak. Soms waren vluchtelingen aan het woord in zo’n toespraak, soms één van de andere actievoerders. Ook dat werd weer omlijst met spreekkoren. “Geen man, geen vrouw, geen mens is illegaal!”; “No borders, no nations, stop deportations!”; “ We are here, we will fighjt freedom of movement is everybody’s right!”waren de voornaamste leuzen.
We waren dus met ettelijke honderden mensen, ik kwam bij een vrij vroege telling snel in de buurt van de 200, maar lang niet iedereen was te zien van waaraf ik toen stond, en vaak groeit een stoet nog aan tijdens het lopen. Bovendien heb ik een grote terughoudendheid, ik schat liever iets te laag dan de eigen aantallen te hypen. Ik hoorde van een mededemonstrant dat we met 500 mensen waren, een cijfer dat ook de NOS in haar verslagje noemt. Dat zal er niet zo veel naast zitten. Ik vond het een alleszins redelijke opkomst voor actie rond een thema dat toch stevig in de radicale marge ligt in het huidige politieke klimaat.
Wat voor politieke uitstraling had de demonstratie, hoe was de samenstelling? Een flinke groep vluchtelingen nam deel, en die deden zich in het leuzen roepen stevig gelden. Goed! Verder een mengelmoes van actievoerders, veel jong maar ook best wat oudere mensen, kleurrijk, zowel qua kledij als qua huidskleur en achtergrond. De politieke toonzetting was anarchistisch/ autonoom/ antiautoritair. Dat was onder meer te merken aan de flinke handvol rood-zwarte vlaggen. Er waren ook twee vlaggen van de AntiFascistische Actie (AFA), en de omcirkelde A was ook in spandoekverband zichtbaar.
Er waren ook andere politieke identiteiten zichtbaar. Er waren enkele mensen van de Internationale Socialisten (IS) voorzien van hun krant De Socialist, en één van hen ook met bord. Er was ook iemand van een andere trotskistisch initiatiefje, de International Bolshevik Tendency (IBT), met een Engelstalig krantje in de aanslag: “1917”. Ach ja. Met de IBT-er heb ik even van gedachten gewisseld, met een oude bekende van de IS – heel plezierig trouwens – nagepraat.
Terug naar het anarchisme in de demonstratie. Deze anarchistische inslag is niet vreemd. Grenzen, grenscontroles, het beheersen wie wel en niet op het grondgebied van de staat mag blijven, is voor elke staat een kerntaak, nooit een bijzaak. Wie aan die kerntaak komt en die kerntaak frontaal afwijst door voor no borders en vrijheid van beweging strijd te voeren, raakt de staat in het hart. Hoe consistenter je dan bent in de afwijzing van de staat – elke staat, de staat als zodanig – hoe logischer een No Borders-standpunt is, hoe makkelijker je zo’n standpunt inneemt. Anarchisten zijn per definitie mensen die de staat principieel afwijzen. Logisch dat deze afwijzing en de strijd tegen grenzen en voor bewegingsvrijheid hand in hand gaan. Je hoeft geen anarchist te zijn om je in te zetten voor no borders. Maar het helpt absoluut wel.
De anarchistisch/ autonome uitstraling was weliswaar onmiskenbaar, maar stond een open sfeer niet in de weg. Ja, de bekende zwarte kledij ontbrak niet, maar was minder prominent dan je dat vijf ot tien jaar geleden nog zag. De actie had nauwelijks die vroeger zo kenmerkende subculturele uitstraling die weliswaar voor veel deelnemers houvast en plezier schiep, maar de afstand tot potentiële medestanders soms nodeloos groot maakte. Ik doel op kledij, maar ook bijvoorbeeld op het afspelen van keiharde punkmuziek tijdens de demonstratie. Dat was vroeger gewoonte. Nu ontbrak dat geheel, een flink aantal betogers zorgde zelf als sambaband voor ritmisch vertier.
Je merkte de open sfeer ook in leuzenkeus. Ik moest denken aan een demonstratie in de voorzomer van 2008, ook tegen racisme, en op initiatief van mensen met een soortgelijk antiautoritaire politiek als No Border vandaag de dag. Dat had nog well die scene-uitstraling, en er werd daar opvallend veel gescandeerd tegen de politie, ook waar dat naar mijn idee niet heel relevant was voor het thema.. Dat duwde bredere antiracistische leuzen als het ware opzij. Daar was nu totaal geen sprake van. Ik hoorde één keer de leus “No Nations no Border. Fuck Law and Order”. En op het eind riep een groepje betogers even: “Stop deportatie, stop de apathie, leve, leve de anarchie!” Of mensen buiten de demonstratie met zoiets wat kunnen, mag je je afvragen. Maar het een geluid is dat in een demonstratie als deze gewoon thuishoort.
En waar sommige leuzen er vooral waren voor het plezier van betogers zelf – niks mis mee op zichzelf! – daar was ook volop aandacht voor omstanders. Meerdere actievoerders deelden onophoudelijk flyers uit aan omstanders. Ik heb zelf daar een handje mee geholpen. Omstanders reageerden wisselend, veel mensen namen het beleefd en/ of echt belangstellend aan, dat viel me niet tegen. Flink wat mensen hoefden de flyer niet, soms duidelijk omdat ze geen interesse hadden, maar soms ook omdat mensen de flyer al van een ander hadden gehad. Dit lijkt misschien een detail, maar dat flyeren doet ertoe. Demonstreren is immers vooral ook: mensen buiten de demonstratie op de hoogte brengen van je doel, steun ervoor vinden en potentiële medestanders. Dat doe het beste zelf, ongefilterd door media, door het uitdelen van flyers bijvoorbeeld. Dat dit aspect het volle pond kreeg bij de demonstratie, acht ik ook alweer een teken van openheid, van gerichtheid op verandering buiten de eigen beweging en scene. Positief allemaal.
Ik zeg hier meteen bij dat mijn veel positiever indruk van de sfeer die autonome en anarchistische actiekringen vandaag uitstralen, ook een autobiografisch aspect heeft: ik ben nu deel van die actiekringen, in zomer 2009 nog niet. Logisch dat ik er positiever tegen aan kijk. Maar ik probeer een zelfkritische anarchist te zijn die geen halleluja roept bij alles, enkel en alleen omdat het door de eigen stroming wordt gedaan. Daar ben ik nét iets te anarchistisch voor geworden… Als er belangrijke minpunten zijn, noem ik ze. Maar ik zag ze vandaag eigenlijk niet. Althans niet als deel van de demonstratie.
Er was natuurlijk wel een heel ander minpunt: de politie. Die stond klaar om tegelijk de Parijse Commune, de Opstand van Kronstadt en de demonstraties op het Pein van de Hemelse Vrede neer te slaan, leek het wel. Ja, ik hou van overdrijven. Maar toch. Toen ik het metrostation uitkwam en keek welke kant ik op moest om de demonstratie te vinden, zag ik het al snel: dáár staan de politiebusjes, dus dáár zal de actie wel zijn. En ja hoor. Ik heb een beetje zitten tellen en ik zag zeker zeven ME-busjes, drie gewone politiebusjes, pakweg zes agenten te paard, flink wat agenten die weliswaar niet voluit in ME-tenue waren maar wel de knuppel en in een aantal ve geval de helm aan hun gordel hadden bungelen. Busjes en agenten reden voor ons uit en naast ons. De agenten te paard reden vlak achter ons aan, hinderlijk in onze staart aanwezig. Bij het laatste deel van de demonstratie werd die laatste taak overgenomen door enkele van de ME-busjes. Onaangenaam opdringerig.
Echt agressief werd de politie niet, maar intimiderend was het wel. Het zag er ook niet uit, zo n gewapende overmacht die een vrolijke, vriendelijke vreedzame groep mensen voortdurend zo begeleidt. Wat zullen mensen in de binnenstad gedacht hebben over het bizarre schouwspel? Zouden ze het allemaal een goede besteding van belastinggeld hebben gevonden? Het was overigens niet alleen maar belachelijk. Toen we het winkelcentrum uit waren en via twee grote bruggen naar het No Border-kamp liepen, werd het soms eventjes eng. Het moment toe de politie ons van de wegbaan op één van die bruggen naar het fietspad dirigeerde, was eventjes spannend. Blijkbaar moest de gewapende staatsmacht toch even laten weten wiens straten het ook alweer zijn waar we op liepen. Een volgende keer komen ze met zoiets niet weg, want een volgende keer zijn we met meer. Afgesproken?
Peter Storm