zaterdag 8 december 2012
De NRC op 5 december: “Vandaag is ook je laatste kans op je gelijk te krijgen over Zwarte Piet: racisme of niet?” Dat had je gedacht, haha. Ik heb zin in mosterd ná de maaltijd – die ik toch niet kan betalen, maar dat terzijde. Je kunt het ook zien als een vroegtijdige bijdrage aan de discussie in de aanloop naar Sinterklaas 2013, als we tijd van leven krijgen na 21 december, als immers de wereld geacht wordt de vergaan volgens een New Age-interpretatie van een Maya-kalender. Ik ga het dus op acht december – dagen nadat Sinterklaas weer is weggevaren, hopelijk op een Titanic met sloepen voor Pieten maar niet voor de bisschop – over de discussie hebben of Zwarte Pieten in het Sinterklaasfeest een racistisch symbool zijn.
Voor degenen die zich tijd willen besparen: ja, Zwarte Piet in het Sinterklaasfeest symboliseert racisme en een koloniale erfenis die we terstond dienen te dumpen. Racisme is nu eenmaal niet leuk, en al helemaal niet ‘gezellig’. In een grondig artikel in de Guardian geeft Siji Jabbar zijn kijk er op. “Black Pete exposes the Netherlands’ problem with race”, heet het mooie stuk dat ik hier niet ga samenvatten maar dat mij uiteindelijk en met schandelijke vertraging verleidde tot onderstaand stuk.
De NRC bespreekt de hele kwestie nogal badinerend. Het wijst erop dat in Amerika er wel wordt gefronst met wenkbrauwen als men kennisneemt va het verschijnsel ‘Zwarte Piet’. Het citeert echter vervolgens een zekere Guus Valk die twittert: “Nederland krijgt in de Amerikaanse pers op zijn kop vanwege Zwarte Piet”. Dan doet de Amerikaanse pers ook nog wat nuttigs, denk ik dan. Valk voegt er aan toe: “Maar gezegend het land dat niet zo’n flat character heeft als Santa.” Dat is natuurlijk een dooddoener die met de vraag of het Zwartepietengedoe nu wel of niet racistisch is niets uitstaande heeft. Het is echter een typerende verdediging van de traditie: Zwarte Piet moet blijven anders blijft er van het Sinterklaasfeest zo weinig over. De vraag of er van racisme sprake is, wordt niet beantwoord, de kritiek wordt niet weerlegd, de zaak wordt gewoon genegeerd met een ‘het is traditie, en het is nu eenmaal zo leu-heuk.’ Nee, Valk. Racisme is niet leuk, en ook niet leu-heuk.
De NRC heeft er wel een heus hoofdredactioneel commentaar aan gewijd. Dat is op zich symptomatich: het laat zien hoeveel weerklank intussen de antiracistische kritiek op het Zwarte-Piet-verschijnsel heeft gekregen, hoeveel terrein er is gewonnen door critici. In dat verband is ook de oproep van Amsterdams wethouder Andree van Es om Zwarte Pieten niet langer zwart te maken, maar enkel nog een roetveeg op de wang te geven, tekenend. De vraag naar een Sinterklaas zonder koloniale slaven is niet langer puur marginaal – en aanhoudende kritiek en actie uit die ‘puur marginale’ hoek heeft daar wel degelijk aan bijgedragen.
He NRC-commentaar zelf is echter triest. “Leidt” het feit dat Piet donker van huidskleur is, “tot racisme bij zo’n kind, dan is het aan de ouders om het op te voeden.” Nee, mevrouw of meneer NRC. Niet de donkere huid leidt tot racisme bij kinderen, maar het feit dat Pieten neergezet worden als dommig, wel grappig maar ook onhandig, als sprekers van raar gebrekking Nederlands – kortom, als huisslaafjes, dienaren van de wijze altijd bedaarde Sint – dát is racistische beeldvorming. Die zou niet via ouderlijk toezicht moeten worden hoeven weerlegd of bijgestuurd, die zou er gewoon niet dienen te zijn.
De kern van het argument an de NRC heeft echter niets met racisme te maken, en ontwijkt de kwestie zoals Valk dat ook deed. “Schrappen we Zwarte Piet, dan verminken we Sinterklaas” – onder andere omdat de liedjes dan van Zwarte Piet ontdaan moeten worden; erg he?! Nog erger: dan wordt het feest “bleek, de kans bestaat dat de goedheiligman het dan moet afleggen tegen de kerstman, en dat wil niemand.” Niemand? Heeft de NRC dat onderzocht? Eén iemand die deze ‘prijs’ graag zou betalen als daarmee een racistisch symbool overboord zou worden gedumpt, is voldoende om het ongelijk van de NRC hier te bewijzen bestaat: de schrijver van dit stukje. Doorbraak zet zich al langer voor het slopen van de Zwarte-Piet-traditie in, schonk ruim aandacht aan mening en actie van Quinsy Gario die vorig jaar bij zo’n actie is opgepakt, en linkt door naar twee belangrijke discusspiebijdragen die dat punt ook maken: Mariska Jung op Joop.nl, en Kinge Siljee op Socialisme.nu.
Misschien moet het die kant wel op, richting een einde aan Sinterklaas. Want op het symbool van Sinterklaas – een bisschop die kinderen braaf houdt door zijn knechten met takkenbossen te laten zwaaien die op kinderbipsen terecht kunnen komen als kindertjes stout zijn – valt ook nogal wat af te dingen. Disciplinering in de mantel van de georganiseerde godsdienst, verdedigd door een autoritair aangestuurd slavenleger – gezéllig he? En dan de dubbele, wederom trouwens racistische, moraal van dit alles. Een geestelijke in een jurk met een baard die overal verdachte pakketjes neerlegt zou – als hij geen kruis op zijn rode mantel zou dragen en een tulband in plaats van een mijter op zijn kop zou hebben – terstond worden gearresteerd, of door de Haagse politie op een leeg treinstation worden neergeschoten. Nee, Zwarte Piet als symbool moet weg vanwege het erin besloten racisme – en als daarmee ook het Sinterklaasfeest onherstelbaar beschadigd raakt, zul je mij niet horen klagen.
Peter Storm