woensdag 6 juni 2018
De zon schijnt zomers, de temperatuur floept dagelijks ruim boven de 25 graden uit. Het ligt dus voor de hand dat we ons weer druk maken over… de komende Sinterklaasviering. Het mag duidelijk zijn dat zoiets voorbereidingen vergt: waar meert dit jaar de spreekwoordelijke stoomboot aan? Wat voor personeel neemt de bisschop dit jaar mee? Welnu, de plek is bekend geworden: het wordt Koog aan de Zaan. Sint zal zich hoogstwaarschijnlijk weer heel traditioneel laten vergezellen door Zwarte Pieten, oftewel door als racistische karikatuur uitgedoste blackface figuren. Dat schreeuwt weer om protest.
De perspectieven daarvoor zijn helemaal niet ongunstig. De Zaanstreek is vanuit de plekken waar veel anti-Zwarte Piet-actievoerders wonen, een stuk dichterbij. Dat opent mogelijkheden. Hopelijk gaan we die optimaal benutten om de racistische Zwarte Piet-traditie een volgende, zeer noodzakelijke dreun te geven.
Dat de boel verschuift, dat de protesten tegen Zwarte Piet als racistische karikatuur effect hebben, kan intussen uit diverse zaken worden afgeleid. Uit Leiden kwam bijvoorbeeld onlangs redelijk gunstig nieuws. Daar is het einde van Blackface-Piet in zicht. Bij de officiële aankomt van Sinterklaas aldaar zal in 2019 geen zwart geschminkte Piet meer deelnemen. Dat zou zonder het aanhoudende antiracistisch protest niet zijn besloten. Het is dus een overwinning tegen racisme. Maar een trage: in 2018 gaan volgens de planning de helft van de Pieten nog volgens de racistische traditie blackface meedoen. Dat is natuurlijk onverteerbaar.
Denkt men zo de kool en de geit te sparen? De racistische kool die weet dat die opgegeten gaat worden, maar pas na dit jaar? En de antiracistische geit, die weet dat de maaltijd haar niet zal ontgaan als ze nog maar een extra jaar geduld heeft? Kun je antiracisme zomaar een jaartje uitstellen? Kun je zeggen: een jaartje discriminatie en racistische beledigingen en treiterijen moet nog maar kunnen? Weet je wat, we gaan aanranding verbieden, maar pas in 2019? In de tussentijd: ga je gang! Zou iemand dat accepteren? Waarom zouden we het uitstel van de afschaffing van een beledigende, discriminerende karikatuur dan wel tolereren? Joris Hanse vindt het blijkens zijn stuk op Doorbraak (1) niet aanvaardbaar, en ik ben het daar dus zeer mee eens.
Of gaan ze beweren dat er praktische redenen zijn waarom dit jaar nog wel en volgend jaar niet meer de helft van de Pieten zwart worden geschminkt? Ik kan morgen voor komende week een afspraak maken met een kapper, en de gemeente Leiden heeft anderhalf jaar nodig om een afspraak maken over het schminken van wat mensen? Of denkt men nog steeds: misschien waait het allemaal weer over, en kunnen we volgend jaar alsnog de Zwarte Piet handhaven? Uitstellen van de afschaffing van blackface, in de hoop dat het nog afstel wordt ook?
Wat er de reden ook van is, de sloomheid van de afschaffing van Blackface-Piet vraagt er om dat we blijven pushen, blijven actievoeren en te blijven eisen: Zwarte Piet dient uit het straatbeeld en uit officiële festiviteiten te worden geschrapt, en wel per direct. De trage afschaffing laat zien dat aanhoudende druk werkt. Scherpere en zwaardere druk kan ook de traagheid zelf de doodsteek helpen geven.
Dat was leiden. Nu terug naar de Zaanstreek. Daar vindt dus de landelijke Sint- aankomst aan. Diverse dingen zijn bij het betreffende besluit opmerkelijk. Twee partijen stemden tegen de beslissing. Denk, omdat die tegen de Blackface-Piet is om de bekende, geldige redenen. Maar ook de PVV! Die is juist bang dat de Pieten niet zo blackface zullen zijn als die racistenclub het zo graag ziet. Dat tekent wel degelijk de vooruitgang die de strijd tegen Zwarte Piet al heeft geboet. Dat racisten er niet meer bij voorbaat van aan kunnen dat de blackface traditie ruim baan krijgt bij Sinterklaasvieringen, ook dat is een gevolg van aanhoudend protest, ondersteund met indringende discussies en argumentatie: Zwarte Piet symboliseert racisme, is discriminatoir, legitimeert racistische pesterijen, en moet dus weg.
Dan nog iets. De vergadering van de Zaanse gemeenteraad waar het besluit over de intocht is genomen, vond plaats zonder dat de bevolking zelfs maar werd verteld dat deze gemeente zelfs maar overwoog om de intocht naar Koog aan de Zaan te houden. De raadsvergadering was geheim. Mensen konden dus geen eens stelling nemen voor of tegen het besluit, want ze wisten van niets. Dat is natuurlijk een schande, een zoveelste teken dat democratie buiten werking wordt gesteld als de politiek dat beter uitkomt. Democratie, zo blijkt weer eens, is leuk om de politiek mee te legitimeren. Waar de bevolking er een handvat in dreigt te vinden om zich met besluitvorming te bemoeien, daar wordt de openbaarheid van bestuur waar democratie mede op drijft, terzijde geschoven als een portie gemorste suiker op mijn bureau.
We kunnen daar schande over spreken, zoals Joke Kaviaar doet in een fel, onderbouwd en noodzakelijk betoog (2). Het is ook een schande. Laten we alleen niet de fout maken dat er een soort ‘echte democratie’ is die immuun is voor dit soort stunts. Democratie is een staatsvorm, en elke staat wil in de allereerste plaats besturen, eventueel namens de bevolking maar altijd over die bevolking. Die wordt buiten spel gezet als dat bestuurders beter uitkomt, zoals kennelijk nu. We verzeten ons daartegen, namens de vrijheid en rechtvaardigheid, maar wat mij betreft niet namens een democratie die weinig meer is dan een mechanisme om mensen tot participatie in hun eigen machteloosheid te bewegen. Dat mechanisme sluit ons in en tegelijk buiten. Dat blijkt weer eens, n met het geheime raadsbesluit van een democratisch gekozen orgaan als de Zaanse gemeenteraad.
En in die geheimhouding zit dan weer iets alleraardigst, iets bemoedigends. De politici wilden mensen niet inlichten over wat ze rond de intocht van plan waren. Waarom niet? Ze vreesden kennelijk gedoe, protest, maatschappelijke discussie, voorstanders en tegenstanders van Zwarte Piet die rollend over straat gaan. Die angst is wederom een erkenning van de kracht en reikwijdte die de kritiek op Blackface-Piet inmiddels heeft. Als vrijwel iedereen Zwarte Piet helemaal OK vond of het niets kon schelen, zou de gemeentelijke politiek niet ondergronds hoeven gaan om haar besluit over de intocht in het diepste geheim te gaan zitten nemen.
Net als de gefaseerde afschaffing van Zwarte Piet in Leiden is de geheimhouding rond de intocht een positief symptoom, een teken van antiracistische kracht. Dat is hier het grote geheim dat echter steeds moeilijker verborgen is te houden. Antiracisten, zwarte strijders en hun medestanders, zijn in hun verzet tegen Zwarte Piet aan de winnende hand. Mooi – doorduwen blijft nodig. Laten we de bereikbaarheid van Koog aan de Zaan voor anti-Zwarte Piet-actievoerders maximaal benutten.
Noten:
1 Joris Hanse, “Zwarte Piet weg uit Leiden: een mooie overwinning voor antiracisme-activisten!”, Doorbraak, 1 juni 2018, https://www.doorbraak.eu/zwarte-piet-weg-uit-leiden-een-overwinning-voor-anti-racisme-activisten/
2 Joke Kaviaar, “Geheime beslissing: Zwarte Piet racisme aan de Zaan”, 5 juni 2018, https://jokekaviaar.nl/Zwarte_Piet_racisme_aan_de_Zaan.html
Peter Storm