vrijdag 30 november 2012
Schunnig, achterbaks en hypocriet, dat zijn zo van die woorden die me te binnen schieten met betrekking tot de ontruiming van het kamp van uitgeprocedeerde vluchtelingen in Amsterdam Osdorp. Schunnig, omdat deze mensen nu weer aan de carrousel van detentie, deportatie en dakloosheid worden onderworpen. Achterbaks en hypocriet, omdat één en ander voorafgegaan is door een vertoon van menslievendheid, aanbiedingen van opvang onder belachelijke voorwaarden, terwijl de machinerie van onderdrukking, voorafgegaan door dreigende taal, al in stelling werd gebracht. Het kamp in Osdorp is nu verleden tijd. Het verzet tegen deportatie en voor onvoorwaardelijk verblijfsrecht en menselijke opvang, tot uiting komend in een reeks van kampen en ondersteunende activiteiten van en met uitgeprocedeerden, zal doorgaan.
Voorbeelden van hoe verachtelijk het gezag met deze groep mensen omspringt, liggen voor het oprapen. Het gaat om mensen wiens asielaanvraag is afgewezen, maar die doodsangst uitstaan vanwege dreigende terugkeer. Ze willen hier blijven, niet voor de flauwekul maar omdat ze willen léven. Staatssecretaris Teeven is echter duidelijk. Uitgeprocedeerd betekent geen verblijfsrecht dus wegwezen. Hij deed echter wel een “handreiking”, door Trouw als volgt samengevat: “Asielzoekers die in tentenkampen in bivakkeren in Amsterdam en Den Haag , kunnen onderdak krijgen, als ze zich bekendmaken en aan hun terugkeer meewerken.” Teeven negeert hiermee het nogal evidente feit dat de actievoerende vluchtelingen precies aan die terugkeer niet willen meewerken omdat ze bang zijn voor wat ze dan te wachten staat. Teeven eist als voorwaarde voor opvang dus het opgeven van het verzet van vluchtelingen, oftewel totale capitulatie. En dat heet dan een ‘handreiking’.
Kort erop kwam burgemeester Van Der Laan met zijn genereuze aanbod van opvang, “dertig dagen ‘bad, brood en bed’, zonder dat zij hoefden mee te werken aan terugkeer”. Handig van de burgemeester: actievoerende vluchtelingen weg uit het kamp, geen onaangename taferelen zo rond de feestdagen, en zodra de kerstversiering opgeruimd werd, konden de vluchtelingen weer op straat gekwakt worden. Het zag er uit alsof het inderdaad getimed was “om kritiek in de sentimentele periode tussen kerst en oud en nieuw uit de weg te gaan”, zoals Joke Kaviaar het formuleerde. Dat de grootste kou in Nederland wel vaker pas ruim ná nieuwjaar op gang komt, was kennelijk ook geen beletsel. Doodvriezen is blijkbaar slechts een probleem als het de kerststemming bederft.
Het leven voor de bewoners van het tentenkamp was echter intussen kennelijk zo akelig, dat toch volgens berichtgeving “88 van de 137 asielzoekers” lieten blijken “het kamp vrijwillig te willen verlaten” – let op dat woord ‘vrijwillig!’ Alsof er geen voortdurende druk op deze mensen is gezet! Ze lieten zich in GGD-busjes naar de opvangplek vervoeren – daklozenopvang, een plek waar ze dus overdag ook niet konden zijn. Verontwaardigd keerden ze terug: “nog minder dan een asielzoekerscentrum”, noemden mensen de opvangplek. Wie wel eens een asielzoekerscentrum of iets dergelijks van binnen heeft gezien, weet dan wel genoeg.
Terwijl de burgemeester aldus zijn menslievendheid zag afketsen op het terechte verlangen naar een waardige behandeling door vluchtelingen, bereidde hij ontruiming van het tentenkamp voor. De rechter had daartoe groen licht gegeven, en voerde daartoe ook weer heel menslievende argumenten aan, voor omwonenden en de spreekwoordelijke “overlast”, maar ook voor de actievoerenden zelf. “De voedselveiligheid is volgens de rechter niet gewaarborgd”, aldus de Volkskrant. “Er is geen stromend water aanwezig, waardoor mensen hun handen niet kunnen wassen. Volgens de rechter trekken overgebleven etensresten en vuile vaat ongedierte aan en is het risico op maag- en darminfecties groot.” Alsof mensen kózen voor onhygiënische omstandigheden! Alsof het niet de staat is, die door behoorlijke opvang te weigeren, deze mensen in deze troep helpt doen belanden! Terecht spreekt Doorbraak dan ook van een “door de staat veroorzaakte verpaupering”, die vervolgens het excuus werd voor ontruiming.
Om die ontruiming zo ongestoord te laten plaatsvinden, kondigde de burgemeester ook nog een verbod af: vanaf afgelopen woensdagmiddag was actievoeren rond het kamp in Osdorp verboden; een voor die plek aangekondigde manifestatie dus ook. Wie gehoor gaf aan de oproep om zich op het kamp te verzamelen om solidariteit te betuigen met de vluchtelingen door samen met hen de ontruiming te ondergaan, beging dus een strafbaar feit. Gelukkig negeerden vrij veel mensen dat verbod, dat op zichzelf al een forse inbreuk was op demonstratierechten.
De ontruiming zelf, vrijdag 30 november in de vroegte, ging met een vergiftig raffinement. Geen opvallende kloppartijen, wél politie te paard die op mensen inreed en aan actievoerders trok en dergelijke. De website van No Border heeft een gedetailleerde tijdslijn. Geen botte knuppelsessie dus weliswaar, maar wél subtiele apartheid die ook in de versie die gevestigde media haalde zichtbaar werd. Dit overkwam de bewoners: “De 105 aanwezigen lieten zich allemaal arresteren omdat ze het terrein aan de Notweg in Osdorp niet wilden verlaten.” Dit overkwam echter de sympathisanten: “Toen de politie even voor 8 uur arriveerde, had een groep van 80 sympathisanten de toegang tot het kamp geblokkeerd. Ze wilden niet uit zichzelf vertrekken, waarop agenten ze een voor een weghaalden en buiten de afzetting dropten.” We volgen hier de versie van gevestigde media, in dit geval Trouw. Zowel de bewoners van het kamp als de solidaire actievoerders die steun kwamen betuigen, overtraden de wet door niet vrijwillig weg te gaan. Maar de vluchtelingen werden gearresteerd, de steunbetuigers alleen maar verplaatst – terwijl die laatsten ook nog de toegang blokkeerden. Vluchtelingen werden dus voor hetzelfde – eigenlijk zelfs voor een iets lichter – vergrijp veel zwaarder aangepakt dan ‘Nederlanders’. Het principe dat mensen in gelijke gevallen gelijkelijk worden behandeld, is grof geschonden. “Van der Laan en de vrijheid: whites only”, sneert Joke Kaviaar in de titel van weer een welkom woedend stuk van haar zo hoognodige hand, waar ik al even uit citeerde.
Momenteel worden mensen die opgepakt zijn bij de ontruiming vrijgelaten. Die mensen moeten weer ergens heen, terwijl november kil in december wordt omgezet en er natte sneeuw en temperaturen dichtbij het vriespunt aankomen. De strijd voor opvang, behoorlijke opvang zonder vernedering en zonder te eisen dat mensen meewerken aan hun eigen deportatie, gaat door.
Hoe uitzichtloos de situatie voor deze mensen binnen de huidige regels is, maakt intussen een artikel in de NRC duidelijk. Helaas spreekt de titel ervan wel van ‘illegalen’, maar het stuk is verder verrassend stevig, zij het niet zonder zwakke plekken. Een greep uit het betoog dat rept van “drie scenario’s”. Optie één voor uitgeprocedeerden: weer op straat belanden. “De asielzoekers die vanochtend hebben besloten alsnog vrijwillig te vertrekken hebben geen recht op opvang. Want dat recht hebben ze zelf afgewezen.” Dat laatste is natuurlijk onzin, ze hebben de vorm van opvang afgewezen als zijnde volslagen ontoereikend. Het recht afwijzen doet de staat zelf. “Dus deze mensen komen op straat te zitten. Ze hebben echt een beroerde positie.” Dat lijkt me bepaald niet overdreven gezegd.
Optie twee: opsluiting. “Vreemdelingendetentie is een afschuwelijke situatie. Het regime is daar een stuk strenger dan in een gewone gevangenissen: met twee, vier, acht mensen op een cel, nauwelijks activiteiten, een keer ion de week bezoek en nauwelijks contact met de buitenwereld via internet of telefoon. Daarbij komt: een opgesloten illegaal weet niet hoe lang hij daar moet blijven zitten.” Dit alles als straf voor mensen die niets hebben misdaan, iets wat de NRC dan weer niet zegt.
Optie drie: terugkeer. “Een deel durft niet, omdat hun land te gevaarlijk is. Veel Somaliërs bijvoorbeeld zijn banger voor hun eigen land dan voor de kou en regen in Nederland. Dat geldt ook voor de Irakezen in het kamp.” En Irak werkt alleen mee aan terugkeer van mensen die zelf willen, niet aan openlijk gedwongen deportatie. Terugkeer is dus niet alleen volstrekt onaanvaardbaar voor de betrokkenen -en daarmee voor ieder solidair mens – maar ook vaak feitelijk onmogelijk.
Strafbaarstelling van illegaliteit zal aan dit alles niets veranderen, legt het artikel ook nog uit: “Want blijven doen ze toch wel”, ondanks een aanpak getypeerd wordt als “ beleid (…) om ze uit te roken.” Dat is een rake typering: mensen wegtreiteren is inderdaad waar dit beleid op neerkomt. Al eerder constateerde het stuk: “Met de huidige regelgeving raak je nooit verlost uit deze houdgreep.” Dat dit bestuurlijk vast vervelend is, mag zo zijn maar verder niet zo ter zake. Waar het om gaat is dat de slachtoffers van deze houdgreep – de uitgeprocedeerde mensen zelf – steun verdienen in hun moeilijke, moedige strijd voor vrijheid om hier te wonen en in waardigheid te léven ook. Onvoorwaardelijk.