Voorspelbaar maar ontoereikend, die roep om het aftreden van staatssecretaris Teeven. De oproep is voorspelbaar, en op een bepaalde manier terecht, wegens onder zijn politieke verantwoordelijkheid gemaakte fouten in de behandeling van Alexandr Dolmatov. De oproep is ontoereikend, omdat niet aannemelijk is dat vervanging van Teeven door een ander ook maar iets wezenlijks zal veranderen. Het wachten is op de volgende zelfmoord, de volgende zelfverbranding, de volgende zaak van onnoemelijk menselijk leed van kwetsbare, maar gelukkig ook weerbare mensen. Solidariteit met deze mensen dient verder te gaan dan de vervanging van hun huidige opperste kwelgeest door een andere.
Wat was de zaak? Alexandr Dolmatov vroeg asiel aan, dat werd afgewezen. Zijn advocaat tekende echter beroep aan tegen de afwijzing, hetgeen volgens de officiële regels betekent dat de man rechtmatig in Nederland verbleef. In strijd met die regelgeving werd Dolmatov echter in detentie geplaatst, klaargezet voor uitzetting. Hij deed een zelfmoordpoging, dat werd slechts summier aan zorgverleners doorgegeven, tijdige medische zorg werd niet verleend, hij werd niet in een speciale observatieruimte geplaatst (1). Een tweede zelfmoordpoging leidde tot zijn dood.
Gebrekkige medische zorg, het ten onrechte plaatsen van de man in detentie, in plaats van gewoon in een asielzoekerscentrum, het zijn grove fouten. Een rapport van de Inspectie voor Veiligheid en Justitie maakte dat gisteren duidelijk en wees er ook op dat het hier niet afzonderlijk menselijke vergissingen waren, maar vrij systematische fouten in het bijhouden van het digitale systeem waardoor Dolmatov ten onrechte geboekt stond als ‘verwijderbaar’. Advocaat Marq Wijngaarden had al direct na de dood van Dolmatov gezegd dat hij nooit in detentie gegooid had mogen worden, zelfs niet volgens de regels. Maar hij is toch nog geschrokken van het rapport: “Ik wist dat er fouten waren gemaakt en dat hij niet in bewaring had moeten zitten. Maar dat het zo erg is en dat het systeemfouten zijn waardoor het wel had móéten gebeuren, dat vind ik schokkender dan ik had verwacht.”
Er zijn eerder soortgelijke dingen gebeurd: “Er is iemand uit Afghanistan teruggehaald, er is iemand uit België teruggehaald en iemand die ten onrechte naar Turkije is uitgezet kreeg een enorme schadevergoeding. En dat weet de IND als sinds mei 2011, dus is het de vraag waarom er de afgelopen twee jaar niets gedaan is tegen al die fouten.” Tja. Misschien wel omdat het systeemfouten zijn. Misschien wel omdat het de bedoeling van beleid is zoveel mogelijk mensen uit te zetten waardoor er ‘onvermijdelijk’ wel eens iets ‘misgaat’. Misschien ook wel omdat hier volgens de IND niets ‘misgegaan’ zou zijn als er niet ergens iemand aan de bel zou hebben getrokken. Hoeveel mensen zijn er niet gedeporteerd die ook teruggehaald zouden moeten worden als regels waren nagevolgd, of ook een enorme schadevergoeding had moeten krijgen, als iemand daar adequaat werk van gemaakt had? En al dit soort dingen gebeuren natuurlijk onder verantwoordelijkheid van een minister of staatssecretaris. In 2011 was dat nog Leers, en nu dus Teeven. Morgen zit er weer een ander. Que Se Vaya Todos!
Natuurlijk is Teeven politiek verantwoordelijk in parlementaire zin. Wijngaarden vraagt zich dan ook af: “Als het verlies van een mensenleven om voor af te treden, wat dan wel?” Het verlies van niet slechts één maar elf mensenlevens vanwege de Schipholbrand in een detentiecentrum waar migranten zaten opgesloten, was in 2005 al geen reden voor Verdonk om af te treden. Bewindspersonen treden niet af wegens moord en doodslag. Die horen immers bij hun core business. Ze treden hooguit af wegens gedoe met declaratiebonnetjes en vanwege leugentjes over buitenechtelijke seks. Dát zijn misstanden die parlementaire controle waard zijn. Toch?!
In de SP leeft ook twijfel over Teeven. “Volgens Gesthuizen moet staatssecretaris Teeven zich flink achter de oren krabben en zich afvragen of hij bereid is het nu echt anders te gaan doen.” Beste Sharon: nee, dat is hij niet. Dat is zijn vak namelijk niet, daar is hij niet voor aangenomen. Het SP-bericht vervolgt: “Anders is hij gewoon niet de juiste man voor deze portefeuille, aldus Gesthuizen.” Zij is Kamerlid van de SP. Maar Teeven is precies de juiste man voor deze portefeuille. Die bestáát immers in het toedekken en aansturen van beleid dat onontkoombaar tot dit soort dodelijke nalatigheden leidt en zal blijven leiden.
Natuurlijk vind ik het prima als een schurk als Teeven ten val komt vanwege de dood van Dolmatov. Maar het is improductief om daar de nadruk op te leggen en daarmee uit te stralen dat een ander bewindspersoon werkelijk minder hardvochtigheid zal brengen. Teeven moet weg, jazeker. Net als zijn opvolger weg moet. En diens opvolger. Net als de positie zelf zelf die hij, zijn voorgangers en opvolgers bekle(e)d(d)en, weg moet. Net als de IND weg moet, net als de Dienst Terugkeer & Vertek – het deportatiedepartement in engere zin – weg moet. Hem vervangen, de rest intact laten na wat stroomlijning, is een facelift die de schijn van een oplossing geeft en de legitimiteit van het misdadige beleid eerder verstevigt dan ondermijnt.
(1) Zo’n observatiecel is bepaald geen feest en misschien wel akeliger dan een politiecel. Het punt dat ik hier echter wil maken is dat autoriteiten nalatig zijn geweest volgens hun eigen voorschriften, niet dat die voorschriften zelf humaan zijn. Wanrt dat zijn ze niet. (Voetnoot toegevoegd op 14 april 2013, 20.25 uur)
Peter Storm