ravotr

Griekenland, afgelopen dagen. Wederom een pakket bezuinigingen, belatstingverhoging en pensioenafbraak. Wederop een staking en grote manifestaties als protest. Wederom straatgevechten tussen betogers en politie, met stenen en brandba bommen van de ene kant, ladingen traangas van de andere. Eederom een regering die het protest trotseert, en een meerderheid van parlementsleden die het bezuinigingspakket aanneemt. Het de zoveelste episode van dit type in Griekenland. Is het een herhaling van zetten? Zit de sociale strijd vast een een cyclisch patroon zonder uitweg? Is het louter een herhaling van zetten? grotendeels wel, maar wel onder gewijzigde omstandigheden.

Eerst het bezuinigingspakket  zelf. Dat is het zoveelste, en het is weer grof . De grens waar beneden je geen belasting betaalt, is nu nog 9100 euro. Dat wordt 8900 euro. Kleine en middelgrote bedrijven krijgen een belastingverhoging opgelegd, van 26 naar 29 procent. Die kostenverhoging zullen ze ongetwijfeld aan personeel en/ of klanten proberen door te bereken. Ook in pensioenvoorzieningen gaat weer het mes. Het is allemaal meer van hetzelfde, een zoveelste lading bezuinigingsmaatregelen in een lawine die in 2010 al op gang kwam.

De regering voert deze bezuinigingen door onder druk van schuldeisers/ financiers: de EU-staten en het IMF. Ze moeten 5,4 miljard euro opleveren, en het doorvoeren ervan is een voorwaarde voor de bail-out van 86 miljard euro, die Griekenland krijgt om aan betalingsverplichtingen te kunnen voldoen. “In juli zien Griekenland schuldafbetaling van 3,5 miljard euro tegemoet.”  .

Opdat de Griekse regering kan doorgaan met schuldeisers – inanciële instellingen, staten – af te betalen, moet de bevolking van Griekenland steeds nieuwe aanslagen op haar al schamele inkomens en uitgeholde sociale zekerheden incasseren. Opdat rijken beschermd worden tegen een verliespost, moeten steeds armere mensen verder de afgrond worden ingetrapt.

Het sprookje dat met deze bail-outs – de huidige is de derde – daadwerkelijk ‘de Grieken’worden geholpen – is intussen openlijk ten grave gedragen, ook in openlijk pro-kapitalistische kring.. Uit een korte samenvatting van een rapport van ESMT Berlijn , een business school waarvan onder meer Siemens, Bayer en Lufthansa sponsors en/ of stichters zijn. “Dit paper voorziet in een beschrijvende analyse van waar het Griekse bail-out geld naar toe is gegaan en vindt dat, in tegenstelling tot wat wijd verspreid wordt geloofd, (…) een fractie van minder dan 5 procent van het hele programma naar de Griekse fiscale budget ging. Daar tegenover ging het overgrote deel van het geld naar de bestaande krediteuren in de vorm van schuldafbetaling en rentebetaling.” Anders gezegd: Westerse regeringen haalden geld uit de eigen begroting, stopten dat in een Grieks potje van waaruit de Griekse regering banken in landen van veelal diezelfde Westerse regeringen betaalde. In datzelfde potje ging eerst ook nog wat geld dat via bezuinigingsbeleid uit de bevolking van het land zelf was geperst.

De bailouts waren een hefboom om banken schadeloos te stellen, op kosten van belastingbetalers in landen als Nederland, maar vooral op kosten van Griekse arbeiders, Griekse gepensioneerden en andere niet-superrijke bewoners van dat land. Iedereen die doet alsof de hele bailout-constructie draaide om het ‘helpen van de arme mensen van Griekenland’, en dat ‘de Grieken profiteren van onze goedgevigheid’, slaat de plank mis of liegt bewust.

Het programma helpt dus vooral banken. Maar zelfs bij met bevriende EU-regeringen en het IMF dringt het besef door dat volledige afbetaling van schulden een illusie is. Sigmar Gabriel, vicekanselier van Duitsland, pleit voor schuldverlichting.  “Volgens de nummer twee van de Duitse regering slaat het nergens op om de eerste tekenen van economisch herstel de kop in te drukken met nieuwe bezuinigingsmaatregelen.” Schuldverlichting is echter waar de Duitse minister van financiën Schaüble altijd tegen was. De financiële en politieke krachten die de Griekse maatschappij aan flarden hebben helpen bezuinigen en kapot hebben hervormd, zijn het nu oneens over hoe ver ze daar mee door kunnen gaan.

Al deze dingen – de bail-outs, de bezuinigingen, en ook het gekibbel over schuldenverlichting onder Europese politici en het IMF, zijn meer van hetzelfde. Maar er is wel iets veranderd sinds 2010. Aanvankelijk werden de bailouts, de bezuinigingen, de hervormingen, dorgedrukt door regeringen diede principes erachter onderschreven. Eerst domineerden de sociaaldemocraten van PASOK< daarna de conservatieven van Nieuwe Democratie. Beiden waren tot op hun vezels neoliberaal geworden.

Intussen groeide het protest, en als echo van dat protest won de linkse partij Syriza de regering. Die beloofde het bezuinigingsbeleid terug te dringen, zonder de EU uit te hoeven gaan. EU, IMF en Europese centrale banken bleven de duimschroeven aandraaien. Een handvol weken gooiden premier Tsipras en minister Varoufakis de kont tegen de krib. Stapsgewijs capituleerden ze voor de druk. Pal nadat ze een referendum tegen nieuwe bezuinigingen hadden gelanceerd, waarin een meerderheid nee zij, besloot de regering tot ja. Kort erna volgden nieuwe verkiezingen, die Syriza won. Maar waar de eerste verkiezingsoverwinning iets van hoop uitstraalde dat het nu anders werd, daar won Syriza de tweede verkiezingen van 2015 op basis van angst voor een terugkeer van de openlijk neoliberale partijen.

Nu wordt het neoliberale bezuinigingsbeleid dus doorgevoerd door politieke krachten die groot zijn geworden op de belofte zo ongeveer het tegendeel te doen. Rechts en een groot deel wat doorgaat voor links, staat daarmee samen aan dezelfde kant van de barricaden, tegenover een nog steeds opstandige bevolking. Waar die opstandige bevolking tussen 2010 en 2015 veelal dacht in Syriza een bondgenoot te hebben, daar is die illusie wreed verstoord door Syriza zelf.

Andere krachten ter linkerzijde zijn geen aantrekkelijk alternatief, wegens het sektarische stalinisme ervan zoals in het geval van de KKE, de Griekse Communistische partij, of wegens de geringe omvang, zoals Antarsiya, een antikapitalistische partijbundeling van radicaal-linkse, deels trotskistische deels eerder maoïstische, organisaties. Gezegd dient te worden dat die laatste organisatie, wegens haar rol in sociale bewegingen zoals de vakbeweging, sterker is dan haar kiezersaantal doet vermoeden. Maar het soort positie dat Syriza aan de vooravond van de verkiezingen van 2015 had, heeft Antarsya bij lange na niet. Bovendien is er geen enkele reden om te deneken dat een andere linkse partij het via verkiezingen en regeringsmacht wezenlijk betere dingen zal bereiken dan Syriza. Het is niet zozeer de ruggengraat van Tsipras diefataal bleek, maar de oppermacht van het kapitaal zelf. Die breek je niet met electorale en bestuurlijke macht.

Dat betekent dat een oplossing in de sociale strijd zelf gevonden dient te worden, niet in de politieke representatie daarvan binnen de gevestigde orde. Die sociale strijd is in zekere zin op zichzelf terug geworpen, vooral door de inkapseling en capitulatie van Syriza. Met die strijd gaat het niet geweldig goed. Dat is de afgelopen dagen weer te zien geweest.

De protesten tegen het recente bezuinigingspakket hadden drie gezichten. Vrijdag en zaterdag vond een landelijke 48-uursstaking plaats. Dat is tamelijk business- as-usual, het is de zoveelste keer dat en dit type landelijke stakingen gehouden zijn in Griekenland. Als dit soort stakingen bezuinigingen kondern verslaan, dan was Griekenland allang van dit afbraakbeleid gevrijwaard geweest. Het is wel tekenend dat het een meerdaagse staking, volgens de Guardian een “driedaagse algemene staking” , was en niet slechts een 24-uurs- was zoals heel vaak. Het weerkaatst iets van de woede waar vakbondsbestuurders – die beroepshalve eerder zoeken naar compromis dan naar confrontatie –  door de gekozen actievorm enigszins ruimte aan geven. Maar een regering die vastbesloten is tot bezuinigen, en zelf onder zware druk staat om door te zetten, ziet niet van dat voornemen af enkel omdat buschauffeurs, treinmachinisten, ambtenaren, docenten en verpleegkundigen het openbare leven enkele dagen ontregelen.

In hetzelfde plaatje passen ook de straatmanifestaties. In Athene namen daar 18.000 mensen aan deel, in Thessaloniki 9.000.  Aldus althans de politie, dus de echte cijfers hebben waarschijnlijk een stuk hoger gelegen. Belangrijk is echter de trend: de stad lag voor een flink deel stil, “hoewel de aantallen beduidend lager waren vergeleken met de protesten van februari, toen 40.000 mensen alleen al in Athene marcheerden”, aldus Aljazeera. Het aantal deelnemers van dit type a manifestaties daalt dus, en vind het maar eens raar. Als je keer op keer demonstreert, steeds tegen hetzelfede soort maatregelen, en keer op keer worden die maatregelen gewoon doorgezet, blijf je dan naar zulke acties komen? Als mensen de demonstraties niet zien als effectief, of minstens als opstap[je naar iets effectievers, dan haken mensen vroeg of laat af. Dat zegt iets over de effectiviteit van de actievorm,. Meer dan over die mensen zelf.

Dan waren er natuurlijk ook straatgevechten. “Honderden relschoppers gingen op de vuist met de politie”, schrijft de Volkskrant  in haar favoriete stijl. “Relschoppers bekogelden de politie met stenen, terwijl in het zwart gehulde anarchisten brandende molotovcocktails slingerden”, maakt de Guardian van de gebeurtenissen. Het is in ieder geval actie die buiten de bestuurdersgreep van politici en vakbondsleiders valt, en de opgelegde grenzen van openbare orde en gezag openlijk weerstreeft. Dat is een positieve zaak, en dat anarchisten daar midden in staan is niet meer dan logisch. Maar ook voor het inmiddels traditionele avondje straatvechten zal een vastberaden regering niet terugdeinzen. Binnen 24 uur hebben schoonmaakploegen de rommel opgeruimd, nadat charges en traangassalvo’s van de oproerpolitie de betogers – en bepaald niet alleen de ‘relschoppers’- hebben uiteengejaagd.

De confrontaties waren noch erg langdurig, noch bijzonder heftig in vergelijking met eerdere protestdagen van dit type. Ook hier geldt waarschijnlijk dat vermoeidheid end emoralisatie wegens m atig effect van alle acties de afgelopen jaren, haar tol eist. Het helpt natuurlijk ook niet dat de kameraad-socialist van eergisteren inmiddels de kameraad-Syriza-minister van de dag is geworden. Radicale actievoerders hebben met een groot Syriza in de oppositie – en vaak met mensen op straat aanwezig – meer ruimte dan met Syriza in een regering tegen wiens beleid het straatprotest zich richt. Daar staat tegenover dat met Syriza aan het hoofd van het zoveelste bezuinigingskabinet een gevaarlijke sociaaldemocratische illusie ook grote schade heeft opgelopen. Op zich echter is een verloren illusie nog geen opstap naar ene radicaler en effectiever verzetsstrijd. Daar is nog iets voor nodig: hoop. Perspectief dat strijd wat uithaalt ook. Daar zit duidelijk een groot hiaat.

Noch de de manifestaties, noch de straatgevechten zijn een indicatie van aanzwellend verzet. Het zijn eerder tamelijk rituele achterhoedegevechten, slechts bij gebrek aan beter de moeite waard. Het zodanig versterken van radicale netwerken en bewustzijn zodat sociale strijdbewegingen de aanval kunnen hervatten zal aandacht vergen en tijd kosten. Maar in dat versterken van netwerken – in wijken, in bedrijven, rond allerlei kwesties van lonen en inkomens tot en met de opvang van vluchtelingen – ligt ook in Griekenland wel de hoop op verandering.

Peter Storm