zondag 10 november 2013
Komende week zijn er een drietal belangrijke acties tegen racisme. Het gaat om een demonstratie dinsdagavond in Den Haag, een actie woensdag tijdens het bezoek van de extreemrechtse politicus Le Pen aan de steeds openlijker extreemrechtse politicus Wilders, en een demonstratie tegen het Zwarte Piet-verschijnsel, waarover de discussie nog steeds voortwoedt. Alle drie verdienen ze serieuze, omvangrijke en vurige deelname (1).
Eerst de demonstratie van dinsdag, uitgeroepen door de Anti-Fascistische Actie (AFA). Aanleiding van de timing ervan is het bezoek van Le Pen aan Wilders, en de openlijke samenwerking van hun beider partijen, het Front National in Frankrijk en de PVV in Nederland. Het Front National komt uit een traditie van fascistische politiek, me de daaruit bekende ingrediënten racisme, inclusief antisemitisme; snerpend nationalisme; autoritarisme; een obsessief anti-linkse houding. Bij vader Le Pen was het antisemitisme nogal duidelijk, en de continuïteit met openlijk fascistische politiek evident. Dochter Le Pen die het zaakje nu runt schuift dat antisemitisme naar achteren an haalt vooral het schimpen om de moslimgemeenschap naar voren. Ze bestond het om in het openbaar geknield bidden van moslims in Parijs te vergelijken met de bezetting van Frankrijk. Dat het antisemitisme niet helemaal weg is, bleek toen ze opriep tot een verbod van niet alleen hoofddoek, maar nadrukkelijk ook van keppeltjes, de hoofdbedekking van joodse mannen. Zo liet ze aan old skool antisemieten binnen het Front National zien dat ook onder het nieuwe management hun traditie een plek had. Het gaat bij het FN duidelijk om een organisatie met fascistische wortels en eigenschappen – en een zeer succesvolle, want Le Pens partij is volgens peilingen de grootste
Dat is een parallel met de club van Wilders. Dat die nu toenadering zoekt tot het Front National is een zeer veeg teken. Het heeft iets te maken met het iets gematigder mainstream imago dat het FN zich aanmeet, maar ook met het feit dat Wilders niet langer geforceerd afstand houdt van alles wat openlijk extreem rechts is. We zagen dat eerder al, op 21 september waar onder de neus van Wilders de Hitlergroet werd gebracht en openlijke neonazi’s rondliepen. We zagen het ook op de pro-Zwarte Pietendemonstratie op 26 oktober, een “orgie van racisme” zoals het AFA-verslag het typeerde, toen op het podium steunbetuigingen door een PVV-Kamerlid in ontvangst werden genomen, nazi’s intussen deelnamen aan het protest en een zwarte mevrouw met Papua-vlag door demonstranten werd uitgejouwd, aangevallen en verjaagd. Openlijk fascisme en de PVV houden steeds minder afstand van elkaar, Wilders is de schaamte steeds nadrukkelijker voorbij.
In dat samenvloeien heeft de ontmoeting van Le Pen en Wilders haar plek. Het duidt op de ‘normalisering’ van fascistische politiek tot in de, daarmee steeds verder vergiftigde, politieke mainstream. Fel protest hiertegen is noodzakelijk. Vandaar de actie op woensdag waartoe AFA oproept, en waarvan ik hoop dat die goed en druk wordt. Vandaar mede ook de demonstratie van dinsdagavond, die tegelijkertijd qua thema ook breder is. Immers, het probleem is niet meneer Wilders of mevrouw le Pen. Het motto van de demonstratie is “Het probleem heet racisme”, een racisme dat we zien in een overheidsbeleid dat vluchtelingen opjaagt, opsluit, uitsluit en uitzet; dat we zien in een politie die etnische profilering hanteert, oftewel zwarte mensen vaker en eerder aanhoudt dan witte mensen in gelijksoortige situaties; een racistisch beleid dat zo structureel is dat Brenninkmeijer, de nationale ombudsman, Nederland als racistische maatschappij kenschetst. De Zwarte Piet-discussie, met name de reacties van veel verdedigers van de Zwarte Piet-traditie, laat zien hoe wijdverbreid dat racisme is. Dus inderdaad. “Het probleem heet racisme”, en het openlijk, demonstratief stelling nemen daartegen is een hoognodig deel van de oplossing. Naar Den Haag dus, dinsdagavond, als je enigszins kunt.
Protest tegen het Zwarte Piet-verschijnsel – die Nederlandse versie van de blackface-traditie, waarmee een naar slavernij verwijzende karikatuur van zwarte mensen als deel van een kinderfeest als iets ‘onschuldigs” en leuks” overeind wordt gehouden, ten koste van vernedering en verdriet van zwarte mensen – gaat intussen door, en gelukkig niet alleen op Facebook en websites. Zaterdag 16 november is er een “Protest tegen Zwarte Piet” in Amsterdam. De actie richt zich tegelijk “tegen: alle vormen van discriminatie, racisme en uitsluiting; Ongelijkheid; Racistische stereotypen”, en meer; en “Voor: Sinterklaasfeest voor alle kinderen; gelijkheid voor iedereen; Respect voor iedereen; vrijheid van meningsuiting; (…) een multicultureel Nederland”. Helemaal aan het eind lees ik helaas ook de eis: “een verbod op Zwarte Piet”. Het is maar één van de elf genoemde punten, en de strekking van het protest heeft mijn volle solidariteit. Maar de verbodseis vind ik op zichzelf niet verstandig en niet juist.
Ja, Zwarte Piet dient uit het straatbeeld, uit de openbare ruimte, te verdwijnen. Ja, de overheid dient haar steun aan Zwarte Piet in te trekken. Jawel , het is dus goed en nuttig om de overheid ertoe op te roepen om het op grote schaal als karikatuur neerzetten van zwarte mensen niet te ondersteunen, niet te faciliteren. Daarom is bezwaar maken tegen het vergunning geven voor een Sinterklaasviering vaar Zwarte Piet onderdeel van is, ook prima. Maar oproepen tot een “verbod van Zwarte Piet” is nog wel iets anders, tenzij er simpelweg alleen de eist tot het niet-afgeven van vergunningen in bovenstaande zin mee wordt bedoeld.
Verbieden, wie gaat dat doen? Uiteindelijk toch de staat. Dat klinkt me iets teveel alsof de politie straks in buurthuizen of scholen – of huiskamers? – gaat kijken of er mensen als Zwarte Piet uitgedost zijn, en daartegen optreden – met boetes? Met arrestaties? Dat geeft de staat het soort bevoegdheid en legitimiteit die ik levensgevaarlijk vind, bevoegdheden die de staat maar al te makkelijk tegen alle uitingen die haar niet bevallen kan inzetten, en daar vallen juist ook de uitingen van de voorstanders van radicale sociale – ook antiracistische! – veranderingen al gauw onder. Het lijkt me ook volstrekt contraproductief: repressie tegen uitingen van de Zwarte Piet-traditie lijkt me dé manier om de racistische weerstand tegen verandering te versterken, de toch al beperkte bereidheid van mensen om naar antiracistische argumenten te luisteren verder te verkleinen.
De staat, de politie, het strafrecht, zijn geen antiracistische bondgenoot, geen hulpstuk dat we zo kunnen inzetten tegen het aan Zwarte Piet gekoppelde racisme. Zwarte Piet dient vanuit de staat geen enkele ondersteuning, facilitering en financiering te krijgen. Maar voor de rest van de verandering – druk uitoefenen op comités die Sinterklaasvieringen organiseren, ageren in en om scholen en buurthuizen en andere instellingen voor het schrappen van Zwarte Piet als racistische karikatuur, en doorgaan met de confronterende discussie zoals die nu woedt – zorgt de sociale beweging die de campagne tegen Zwarte Piet intussen aan het worden is, maar liever gewoon zelf.
Maar precies in dat zelf-doen is de actie van 16 november op zichzelf zeer waardevol, een stap vooruit na bezwaarschrift en hoorzitting, opiniestukken en Facebook-discussie. Het geeft mensen de gelegenheid om openlijk en in groepsverband stelling te nemen. In die zin staat het haaks op elementen in de oproep die nog teveel getuigen van het misplaatste idee dat de staat in het antiracistische verzet een bondgenoot is of zelfs maar kunnen zijn. Mét bovenstaande kritiek in het achterhoofd – en waar nodig ook op de tong en uit mijn vingers – vind ik de demonstratie toch zéér waardevol. Ik hoop dat het er druk wordt. Want inderdaad, zoals de groepering die de actie op touw heeft gezet zich noemt: “Zwarte Piet Niet”!
Peter Storm
(1) De acties op een rijtje:
Demonstratie “Het probleem heet racisme!”: dinsdag 12 november, 19.00 uur, Hobbemaplein, Den Haag; zie afanl.wordpress.com/2013/11/04/12-11-2013-demonstratie-het-probleem-heet-racisme/
Actie ”Le Pen niet welkom in Den Haag!”: woensdag 13 november: hou de website van AFA in de gaten: http://afanl.wordpress.com/
“Protest tegen Zwarte Piet”: zaterdag 16 november, 14.00, Beursplein, Amsterdam; zie bijvoorbeeld http://www.doorbraak.eu/16-november-amsterdam-protest-tegen-zwarte-piet/