ravotr

maandag 6 november 2017

Afgelopen zondagmiddag, 5 november, nam ik deel aan de jaarlijkse Million Masks March van Anonymous. Direct na afloop had ik helemaal geen zin er een stukje over te maken. Nu denk ik dat het beter is om dat toch maar wel te doen, zin of geen zin. De gang van zaken geeft er aanleiding voor. Ik werd er een stuk minder blij van dan va de Million Masks March (MMM) van het jaar daarvoor, waar ik ook bij was en waar ik destijds verslag over heb gedaan (1)

Wat is zo’n MMM (2)? Het komt neer op een optocht, op touw gezet vanuit het actie-initiatief Anonymous, waarmee een verlangen naar een radicaal andere wereld kracht wordt bijgezet. Dan gaat het over enorme sociale ongelijkheid, de banken en hun spelletjes, de corruptie, de oprukkende controlestaat, de ondermijning van privacy, de liegende en manipulerende media en dergelijke. Thema’s die allemaal wortelen in wat ‘The System’ wordt genoemd, wat dan niet nader wordt gespecificeerd. Dat systeem moet weg, vandaar dat we roepen ‘Fuck the System’. Dat gaat via een radicale ingreep, vandara dat we riepen: ‘One Solution- Revolution’. Hoe het systeem werkt, hoe die revolutie eruitziet, en wat er na die revolutie in de plaats van het systeem moet komen? Anonymous als zodanig vertelt dat niet, het is ieders vrijheid om dat in te vullen.

Ik vind dat op zichzelf waardevol, die openheid. Mensen bepalen zelf wat ze willen, hoe ze de wereld willen veranderen. De richting wordt gesuggereerd door datgene waar men tegen is. Wie zich afzet tegen de enorme verschillen tussen arm en rijk is blijkbaar voor minder grote verschillen, voor sociale gelijkheid. Wie de controlestaat en de afbreuk van privacy en vrijheden hekelt, wil blijkbaar meer vrijheid en minder staatsdwang, minder controle van bovenaf. Wie de mediamanipulatie verfoeit, wil eerlijker media die ons helpen snappen hoe dingen in elkaar steken, en wat we eraan kunnen doen. Die algemene richting wil ik als anarchist ook uit. En het niet-uitwerken van kritiek, strategie en alternatief door organisatoren legt een flink stuk verantwoordelijkheid precies waar die hoort: bij de deelnemers. Maar er zit ook een risico aan, zoals we verderop zullen zien.

Anonymous noemt zich geen anarchistisch initiatief, maar heeft precies in dat beklemtonen van de vrijheid, in het niet voorschrijven van een partijlijn, en in delen van haar kritiek op het systeem, wel anarchistische trekjes. Voldoende trekjes in principe om er aan deel te nemen.

Maar het viel me dit jaar bepaald niet mee. Om te beginnen was de deelname kleiner dan vorig jaar. Bij het begin op de Dam tegen de honderd mensen. Dat bleef onderweg aanvankelijk zo, maar bij latere tussenstops op de lange route haakten mensen af. Op de plek waar mijn kameraden en ik het voor gezien hielden, bij het Amerikaanse consulaat, waren er nog tussen de dertig en de veertig. Vorig jaar was de groep aanzienlijk groter.

Vorig jaar durfde de groep ook meer, vermoedelijk omdat we met meer mensen waren, Diverse keren bl;okkeerden we korte tijd ene druk kruispunt op straat. We hielelden een bliokkade bij het gebouw van de Nederlandse Bank. En bij het consulaat verscheen er spontaan graffiti op het gebouw.Dat soort dingen waren er nu niet. Dat lag overigens ook aan de politie. Vorig jaar was die aanvankelijk nauwelijks aanwezig, tot er op dat consulaat dus gegraffiteerd was. Deze keer was de politie meteen aanwezig, met een busje en later meer. Het consulaat was met linten en agenten afgeschermd, daar kon een fotoshoot van deelnemers gehouden worden, plus een speech. Keurig allemaal, maar van de aanstekelijke rumoerigheid bespeurde ik nu vrij weinig. Aantallen geven uitdagend zelfvertrouwen, en aantallen ontbraken. Helemaal rustig was het gelukkig niet, al was het vooral vuurwerk waaruit dat bleek. Bij elke knal leek het aantal agenten toe te nemen. Over de nadelen van vuurwerk tijdens demonstraties heb ik eerder geschreven (3), dus dat herhaal ik verder niet hier. Laat gezegd zijn dat het vuurwerk de geest van opstandigheid tenminste deed weerklinken, en dat is tenminste iets.

De tocht was lang. Naast Nederlandse Bank en Amerikaans Consulaat deden we ook het gebouw van Scientology aan, dat als kerkgenootschap vermomde psychomanipulatiebedrijf dat vanaf het begin doelwit van Anonymous is geweest. Het personeel was duidelijk nerveus, en op een gegeven moment gingen de rolluiken omlaag. Bij de ingang stond een bord: ‘Iedereen Welkom’. Misschien hadden we die uitnodiging wat letterlijker mogen nemen om ons binnen te doen gelden. Bij de Nederlandse Bank was men ook niet blij met ons: gewapend staatspersoneel kwam aangesneld om … ja om wat eigenlijk? Het was niet alsof we met toen nog veertig of vijftig mensen op het punt stonden om een bestorming te beginnen. Gebouw en staatspersoneel kregen een middelvinger, waarna de tocht voortgang vond, richting het Amerikaanse consulaat waaromheen ik de gang van zaken al heb beschreven.

ichtbij Scientology troffen we ook een zittende mevrouw aan die om geld vroeg. Dat werd ook enigszins ongemakkelijk. Sommige mensen moedigden mede-actievoerders aan om gul te geven. Dat werd vervolgens gefotografeerd en/ of gefilmd. Dat geven riep mijn sympathie op, dat camerawerk niet. het was alsof die mevrouw ongevraagd deel werd gemaakt van een do-good-public relationsstunt van Anonymous. Voor sommige anderen was – zo horde ik van anderen – echter het geven zelf onzin: die vrouw heeft geen geld nodig! En ik maar denken dat opkomen voor kwetsbare mensen, voor mensen in nood, een goede zaak is. dat denk ik overigens nog steeds, maar klaarblijkelijk is daar binnen Anonymous-kringen ernstig verschil van mening over. Dat is wat je krijgt als je zaken als ‘Fuck the System’ en ‘One Solution, Revolution’ helemáál oningevuld raakt: dan ruikt keihard liberaal asociaal rechts en erger ook ruimte. Die rechtse neigingen dienen we tegen te gaan, juist ook bínnen Anonymous waar we aan haar acties deelnemen.

De optocht werd zoals gezegd opgefleurd met leuzen en keer op keer onderbroken en van een toespraak voorzien. Precies dáár werd af en toe duidelijk waar het wringt bij Anonymous. Veel van de toespraken werden gedaan door een enthousiaste, vurige spreker. De man was Brits, de speeches in het Engels. Veel van wat hij zie, kan ik beamen: het systeem dat ons in de kou zet, de media die liegen. Maar van lang niet alles werd ik vrolijk. Eén van de dingen was de houding: ‘wij’ zijn wakker, ‘jullie’ – de omstanders – moeten nog wakker worden. Luister naar ‘ons’ en wake up! Het is volstrekt oprecht gemeend. Maar het is tegelijk een houding waarmee mensen zichzelf als beterwetende elite van verlichte geesten verheffen boven de rest van de’slapende’, gebrainwashde, gemanipuleerde mensheid.

‘Wake up’ is feitelijk de hedendaagse versie vanhet aloude godsdienstige ‘Bekeer u en doe boete!’. Ik denk dat sociale bewegingen zich deze elitaire houding helemaal niet kunnen veroorloven als ze werkelijke vrijheid en gelijkwaardigheid voor ons allemaal willen brengen. Die zaken komen er alleen als we mensen buiten onze eigen kringen zien als potentiële partners, bondgenoten, medeplichtigen, niet als zieltjes om te winnen of slapenden die wakker geschud moeten worden. Als er één strategische zwakke plek is in het fenomeen Anonymous, dan zit die daar: in de uit-de-hoogte houding van Anonymous jegens de rest van de bevolking. Een houding die haaks staat op het vrijkheidslievende aspect dat Anonymous tegelijk ook belichaamt. Van die Wake up-toon merkte ik dit jaar een stuk meer dan het jaar ervoor. Misschien dat je dat bij een kleinere club ook eerder hebt dan als de groep er echt als een flinke menigte begint uit te zien. Alweer: aantallen tellen mee. Tegelijk vermoed ik dat die preek-toon ene verdere groei van Anonymous-acties eerder in de weg zit dan makkelijker maakt.

Belangrijk is natuurlijk ook de inhoud van de preek. Ik hoorde in de speeches dus goede dingen. Ik hoorde ook minder goede dingen. Bij één speech, op het Rembrandplein, werd de machthebbers-achter-de-schermen, de wacht aan gezegd. Naam voor die machthebbers: ‘The Illuminati’, de Illuminati. Dat verwijst naar een soort vrijmetselaarsgenootschap dat echt heeft bestaan. Maar er wordt gedaan of dezwe lui nog steeds bestaan en een supergeheim netwerk van steenrijke en machtige families vormen die achter de schermen de wereld besturen in hun eigen voordeel. Het punt is niet alleen dat ieder bewijs voor deze constructie ontbreekt, zolang je tenminste niet ‘wakker’ bent. Het punt is vooral dat de hele redeneermethode verkeerd en gevaarlijk is.

Systemen doen geen schade vanwege de boosaardige identiteit van machthebbers. Machthebbers gedragen zich boosaardig omdat hun rol in het systeem dat van ze eist. Systemen richten schade aan vanwege de manier waarop ze werken, de structuur en de dynamiek ervan, ongeacht wie er precies aan de top staat. Het schadelijke karakter van het systeem brengt het slechtste in de tofunctionarissen van dat systeem naar boven, ongeacht wie die topfunctionarissen precies zijn. Niet de boosaardigheid van de elite maakt systemen schadelijk, het is juist andersom. Anonymous roept wel hard tegen Het Systeem, maar vervangt systeemkritiek door kritiek op een vermeende groep van booswichten. Uiteindelijk is dat een oppervlakkig zwaktebod.

Maar er is meer. Het idee van een inherent boosaardige, door familiebanden bijeengehouden bevolkingsgroep aan wie de maatschapelijke ellende kan worden toegeschreven, heeft al eerder heel akelige gevolgen laten zien. Vervang ‘de Illuminati’ door ‘De Joodse wereldwijde samenzwering’, en flashback pakweg zeventig tot tachtig jaar terug, dan weet je wat ik bedoel. Praten over De Illuminati als het probleem achter de schermen van de macht is structureel antisemitisch, niet omdat het ingegeven wordt dor bewuste Jodenhaat maar wel omdat de structuur van redeneren volstrekt dezelfde is.

Nu denk ik dat veel mensen – hopelijk ook degene die flink wat Illuminati in zijn speech had gedaan – het woord slordig gebruiken, als ander woord voor ‘de machthebbers’. Maar dan is het op zich minst onnauwkeurig. Veel beter om het dan over de functies van die machthebbers te hebben waar hun kwalijke rol uit blijkt. Grootaandeelhouders. Topondernemers, waaronder ook bankiers. Generaals. Dat slag schurken, ongeacht uit welke familie ze stammen of welke etnische achtergrond ze ook hebben. De noodzakelijke implicatie is: maak wie dan ook topbankier, generaal, grootaandeelhouder, dan zal wie dan ook zich als corrupte onderdrukker en geweldsgenerator gaan gedragen. Alweer: niet de identiteit van de machthebber – expliciet etnisch zoals in het Joodse-samenzweringsverhaal, minder expliciet etnisch zoals in het Illuminati-beeld – is het probleem, maar de rol en functie van machthebber zelf.

Hier zit de grote analytische en morele zwakte van het gedachtengoed dat binnen Anonymous domineert en door Anonymous wordt uitgedragen. Wie echt sociale gelijkheid wil, en een einde aan onrecht en onvrijheid, kan maar beter iedere schijn dat bepaalde bevolkingsgroepen het probleem zijn, helemaal vermijden. Het Illuminati-verhaal doet dat dus niet. Zolang dat verhaal in Anonymous-kring domineert, is argwaan jegens Anonymous geboden. Blijft dat verhaal domineren, dan is Anonymous als potentieel radicaal verschijnsel ten dode opgeschreven en staat de deur er nog meer open naar extreem-rechts dan die toch al staat. Anonymous als sociale beweging heeft positieve aspecten. De binnen Anonymous overheersende ideologie staat echter haaks op die positieve dynamiek.

Deed die zwakte afgelopen dag veel schade? Een speech met wat Illuminati is niet fijn, maar ook niet helemaal maatgevend. Er werden echter ook pamfletten uitgedeeld aan omstanders, en ook die hadden problematische kanten. De opzet was wel goed gevonden: geen betoog over hoe dingen zaten, maar een oproep om zelf op zoek te gaan naar de waarheid achter de leugens, gevolgd door een reeks leestips online over een aantal onderwerpen. Probleem één is natuurlijk: hoe weet ik als ontvanger van het pamflet dat die leestips, in tegenstelling tot Fox en de NOS, wél eerlijke en betrouwbare informatie geven? Waarom zou ik als omstander een willekeurige, mij onbekende actievoerder spontaan meer geloven dan een willekeurige politicus? Probleem twee: de onderwerpskeus. Naast valide zaken als privacy en dergelijke kwamen ook de in Anonymous-kringen onvermijdelijke chemtrails langs, en ik ga hier niet uitleggen waarom dat een onzinverhaal is (wordt zelf maar wakker, zou ik zeggen…). Maar onder de andere onderwerpen zag ik ook de Nieuwe Wereldorde en de Illuminati, precies de steekwoorden die wijzen naar de nare kanten van het Anonymous-wereldbeeld. Zo wordt, ter vervanging van het geloof in de gevstigde orde, geen radicale systeemkritiek gepropageerd, maar een nieuw geloof in een geprefabriceerde manipulatieve ‘waarheid’, speciaal voor ontwaakte mensen.

Tja, en dan was er ook nog een tamelijk onduidelijk incident waar ik een zéér ongemakkelijk, akelig gevoel van kreeg. Na enkele eerdere tussenstops liepen we door een vrijwel lege straat en hielden weer halt. We bleken te staan voor de ingang van het Joods Historisch Museum, het was me totaal onduidelijk waarom. Eén van de Anonymous-deelnemers was daar in felle discussie geraakt met een voorbijganger, misschien een bezoeker van het museum, dat was me onduidelijk. Wat dichter bij de ingang stond een actievoerder, wijzend op het museum, uit te leggen dat ons veel werd voorgelogen over de geschiedenis, waarbij hij ook de naam Hitler noemde. Ik wil niet eens wéten wat hij precies in zijn hoofd had, maar het zag er niet uit alsof hij het museum zag als plek waar die leugens werden bestreden. Eerder het tegendeel.

Intussen maakte de eerder genoemde spreker aanstalten om aan zijn volgende speech te beginnen. “There are two countries…” begon hij ongeveer. Mijn hart versteende, het bloed steeg naar mijn hoofd. De spreker bespaarde zich echter een grote woedeuitbarsting van mijn kant door zijn speech af te breken, waarna we verder liepen. De man met wie gekibbeld werd, kreeg nog mee dat we hem best wilden helpen om wakker te worden, of iets dergelijks. Ik weet natuurlijk niet zeker welke twee landen de spreker zou hebben genoemd, ter illustratie van welk punt. Was Israël één van die twee? Kritiek op die staat is prima, maar níét op de stoep van een joodse instelling, tenzij je joden als zodanig neer wilt zetten als medeplichtig aan Israelische misdaden, tenzij je doelwit niet ‘Israël’ is maar ‘De Joden’. Dat is dan een antisemitische, giftige keus.

Misschien was de speecher echter van plan andere landen te noemen. Maar dan nog! Ook als één van de twee landen geen Israël had geheten: wie bedenkt zo’n locatie als tussenstop, in een verder stille straat? Enkel vanwege het afdakje bij de ingang, dat ook nog te klein was om allemaal voor de regen te kunnen schuilen? Het was alsof we eventjes actie aan het voeren waren tegen dat museum, tegen waar het voor stond. Vanwege welk punt?! En was en nu niemand van de initiatiefnemers die kon bedenken dat een groep luid leuzen roepende demonstranten, voor een flink deel zwart gekleed, onplezierige associaties kan oproepen bij bezoekers en personeel van, ik zeg het nogmaals, het Joods Historisch Museum? Dat het kan voelen als intimidatie?

Hopelijk was dit allemaal een groot misverstand, teweeggebracht door op dit punt onnadenkende en onoplettende mensen. Maar ik was bijna weggelopen, en het duurde geruime tijd voor ik weer wat plezier in de optocht terugvond. Gelukkig vielen er over het verloop van de actie als geheel ook wel positiever zaken te schrijven. Maar de onaangename nasmaak is niet weg, temeer ook omdat het hoe en waarom van het incident me nog steeds voor een flink deel een raadsel is. Maar het zweemde naar antisemitisme.

Ga ik volgend jaar weer? Daar zal ik – met bovenstaande punten in het achterhoofd – eens stevig over nadenken, samen met kameraden. Meedoen kan zinvol zijn, ook aan bewegingen van problematische aard: elke sociale beweging heeft mindere kanten die kritiek verdienen zonder dat dit betekent dat ik er niet aan deelneem. Ik ga soms ook naar FNV-acties, en die club heeft de sociale strijd door de jaren heen meer schade bezorgd, via inkapseling bijvoorbeeld, bezorgd dan Anonymous m et haar honderd tot tweehonderd deelnemers eens per jaar. Ik neem dan deel én neem kritisch stelling als deelnemer, ook naar de organisatie van de actie. Dat geldt hier in principe ook. Maar zonder een merkbare kritische opstelling jegens mindere kanten van het Anonymous-verschijnsel – het conspirationistische Illuminati-denken (4), het impliciete antisemitisme hier en daar, en de elitaire ‘Wake Up!’- benadering, is deelname eraan een vorm van meelopen met zaken die geen steun verdienen. Geen enkele.

1 Peter Storm, “Ravotr goes Anonymous”, Ravotr.nl, 6 november 2016, https://www.ravotr.nl/2016/11/06/ravotr-anonymous/

2 Zie ook: “What is the Million Masks march and who was Guy Fawkes?” , Aljazeera.com, 5 november 2017, http://www.aljazeera.com/news/2017/11/million-mask-march-guy-fawkes-171105103912124.html

3 Peter Storm, “Een bloedmooie antifascistische demonstratie vol woede en vuur”, Ravotr.nl, 18 augustus 2017, https://www.ravotr.nl/2017/08/18/een-bloedmooie-antifascistische-demonstratie-vol-woede-en-vuur/

4 zie voor een zinnige kritiek op het Illuminati-denken ook: Will, Chino, Saudade & Maumos, “How to overthrow the Illuminati”, op overthrowingilluminati.wordpress.com, https://overthrowingilluminati.files.wordpress.com/2013/08/how-to-overthrow-the-illuminati_read.pdf ; ook op Libcom: http://libcom.org/library/how-overthrow-illuminati

Peter Storm