ravotr

Onderstaande column is eerder deze week al verschenen op de website van Autonomen Den Haag, waar je het ding dus natuurlijk allang hebt kunnen lezen…

Dat referendum van 6 april blijft de gemoederen bezighouden, ook bij linkse mensen. Een deel zegt: nee stemmen. Een ander deel zegt: boycotten. Ik hoor bij dat andere deel. Het referendum zelf is een rechts-nationalistisch project. Deelnemen er aan is nationalistisch rechts aan legitimiteit en krediet helpen. Precies de legitimiteit en het krediet die we rechts – aan de vooravond van een mogelijke mega-overwinning van Wilders en zijn fascistenclub – op geen enkele manier dienen te helpen verwerven.

Waar draait de zaak om? Ogenschijnlijk mogen we stemmen over een asociatieverdrag van de EU met Oekraïne. Een aantal clausules van dat verdrag zijn trouwens al in werking, referendum of niet. We mogen dus slechts over een deel van het verdrag stemmen, en dat schijnt “om technische redenen gebruikelijk”  te zijn, aldus de Volkskrant. Wat die ‘technische redenen’ zijn? Geen idee. Maar ‘we’ – een ‘we’ waar ik dus niet bij hoor – stemmen dus maar over een deel van dat verdrag.

Waarom mogen ‘we’ over dat verdrag, geheel of gedeeltelijk stemmen? Niet omdat initiatiefnemers dat verdrag echt zo belangrijk vinden. Eerder omdat het verdrag de eerste EU-kwestie was die langskwam na de wettelijke invoering van een raadgevend referendum en ter stemming gebracht kon worden. Initiatiefnemers willen nee zeggen tegen EU-beleid, het liefst tegen de hele EU. En ze willen dit vanuit een rechts-nationalistisch, Nederland- vóór-alles, houding. Dat verdrag is bijzaak. Hoofdzaak voor de gangmakers is: weg-met-de-EU, leve rood-wit-blauw-en-oranje. Het nee van GeenPeil is een nationalistisch nee, en een eventueel links nee zal op het stembriefje onzichtbaar zijn en bij het rechtse nee worden opgeteld.

Een ja kan natuurlijk evenmin. Enerzijds omdat ook ja-stemmers daarmee deelnemen aan dit reactionaire referendum. Maar los daarvan ook omdat de EU wel degelijk dient te worden afgewezen, maar dan vanuit radicale, anti-nationalistische en solidaire redenen. Ook het verdrag zelf is verwerpelijk: het draagt bij aan de neoliberaal openbreken van de Oekraïense maatschappij. En het bindt de EU aan de rechtse regering in Kiev, die oorlog voert tegen de pro-Russische, eveneens rechtse milities in het oosten van Oekraïne. Anders gezegd: het verdrag bindt de EU aan een oorlogvoerende staat. Het maakt de EU aan die oorlog extra medeplichtig.

Dat verdrag verdient dus wel degelijk een nee. Ik ben het daarom maar half eens met Ewout van den Berg. Hij stelt op Socialisme.nu : “Meedoen met het referendum betekent dat we ons kennelijk in de positie achten om hier stelling te nemen.” Ik vind wel degelijk dát we stelling kunnen nemen tegen het associatieverdrag. Het bondgenootschap tussen EU en de Oekraiense regering – is reactionair. Net als overigens een bondgenootschap met de andere kant in het conflict reactionair is, maar die optie is in Nederland niet ernstig in de aanbieding.

Van den Berg stelt ook dat een bondgenotschap tussen Kiev en een land als Nederland “in de eerste plaats een zaak van de mensen in Oekraïne moeten zijn.” Ja en nee. Als Nederland de bevolking van een ander land is kwaadaardigs aan doet. Nu Nederland bommen gooit op Syrië, dan zeg ik néé. Die afwijzing laat ik niet louter aan de mensen in Syrië over. Als Nederland via een verdrag een dosis neoliberalisme gooit op Oekraïne, dan zeg ik óók nee. Anders maak ik me medeplichtig aan dat neoliberale offensief. Een nee tegen het verdrag is dus wel degelijk ook onze verantwoordelijkheid. Een reactionair referendum als dat van 6 april is daarvoor echter een heel verkeerd middel. Met de oproep van Van den Berg om het te boycotten, ben ik het eens.

Ook zijn opmerking “Hoe hoger de opkomst (…) hoe beter voor rechts”  is volgens mij juist. Is de opkomst immers hoog genoeg om geldig te worden bevonden, dan kan – ongeacht de uitslag! – GeenPeil en de andere rechtse gangmakers met reden de overwinning uitrieoepen: hún initiatief is dan aangeslagen, hún referendum heeft dan resultaat gehad.. Daarmee zal een spreekbuis van chauvinistisch rechts extra zelfvertrouwen en legitimiteit hebben verworven, zelfs al zou een ja hebben gewonden. Ze hebben zich dan immers bewezen als agenda-setters. Wint het nee, dan is bovendien het anti-EU-chauvinisme de winnaar – en daarmee feitelijk ook Wilders en zijn PVV die kunnen lachen in hun vuistje. Het idee dat vijfhonder links-gemotiveerde stemmen plus drie stukken op radicale websites daar tegenover een ‘links geluid binnen de campagne’ zouden uitmaken, is nauwelijks ernstig te nemen. Een serieus radicaal geluid moet niet alleen het verdrag, maar ook het referendum zelf als vijand behandelen.

De enige min of meer draaglijke uitkomst van de hele ellende is een aanzienlijk te lage opkomst, zodat de uitslag zelfs officieel geen enkele geldigheid heeft. De vijand die we hebben te bevechten is niet in de eerste plaats een verwerpelijk verdrag, dat sowieso met andere middelen te bestrijden dient te worden. De vijand die we vooral te bevechten hebben is rechts in eigen land, dat het verdragsreferendum als demagogisch wapen hanteert.

Peter Storm