ravotr

woensdag 9 juli 2014

Het is weer eens zo ver: Israëlische luchtaanvallen op Gaza, Hamas-raketbeschietingen op Israël. En het is weer een zeer ongelijke strijd. De Israëlische aanvallen zijn een misdaad. Maar wie daaruit besluit dat Hamas dus wat mij betreft gelijk heeft en steun en sympathie verdient, die heeft het mis. Ja, Israël met haar bombardementen is een agressieve bezettingsmacht. Maar Hamas en haar raketten daar tegenover is geen oplossing. Partij kiezen is hier niet aan de orde. Snappen wat er gaande is echter wel.

Voor de derde keer in vijf jaar tijd voert Israël grootschalige bombardementen uit op de Gazastrook. Daarmee zijn al minstens 27 Palestijnen de dood ingejaagd. Hamas beschiet intussen Israëlisch grondgebied met raketten. Die verwoestten een enkel huis, joegen mensen ongetwijfeld angst aan, maar kostten tot nu toe geen enkel slachtoffer. Die luchtaanvallen heb ik misdadig genoemd, en daar blijf ik bij. De Hamas-raketten zijn voorwendsel, geen geldige reden, voor deze misdadigheid. Kiezen tegen de Israëlische terreur is essentieel, en is volgens mij stap één. Israël zoekt deze confrontatie. ‘Dood aan de Arabieren’ riepen boze menigten in Israël onlangs. Netanyahu, premier van de u-roept-wij-draaien-regering van een radicaal racistisch chauvinisme, komt precies deze sentimenten tegemoet.

Een luid en duidelijk ‘Nee’ tegen de moordpartij waar de staat Israël wederom aan is begonnen, is dan ook logisch en nodig. Dat nee is onvoorwaardelijk, het hangt dus niet af van wat Hamas wel of niet eerst doet. Maar dat betekent nadrukkelijk géén keuze voor Hamas. Haar rakettensalvo ‘s zijn wel degelijk ook crimineel. Niet ‘omdat Hamas is begonnen’, want dat is onzin: Hamas is ontstaan rond 1987, de staat Israël kwam al in 1948 ter wereld, en dat ging meteen al gepaard met grootschalige etnische zuiveringen. Hamas en haar geweld zijn een reactie op Israël en haar geweld. Niet andersom.

Nee, die rakettensalvo ‘s zijn crimineel omdat ook die raketten tegen burgers zijn gericht, hoe inefficiënt ook. De logica van beide strijdende partijen is: het treffen van elkaars burgers, als antwoord op wat de autoriteiten van de tegenstanderdoen. Zo worden die burgers gijzelaar gemaakt en onder schot gehouden wegens het beleid van hun regeringen. Daarom leven ze in angst, raken ze gewond, sterven. De logica is terroristisch, en dat geldt voor beide kanten. Gezegd moet wel worden dat Israël in het toepassen van die logica veel en veel efficiënter is. Nogmaals: 27 doden aan Palestijnse kant,waaronder vrouwen en kinderen. Geen enkele dode aan Israëlische kant. Dat toont het machtsverschil. Maar het zegt niets over de houding. En bij aanhoudende raketbeschietingen zullen ook Israëlische slachtoffers niet uitblijven.

De houding van beide kanten is op nog een andere manier misdadig: naar de ‘eigen’ bevolking toe. De slachtoffers aan ‘eigen’ kant zijn door beide partijen bij voorbaat ingecalculeerd, en ze benutten die slachtoffers heel behendig. Hoe dat gaat? Hamas schiet grote aantallen raketten af. Ze weet dat die bijna allemaal door de Israëlische luchtverdediging worden onderschept. Ze weet ook dat de paar overgebleven raketten zo onnauwkeurig zijn dat ze in akkers belanden en slechts bij hoge uitzondering een huis treffen. Ze weet dus dat haar beschietingen voornamelijk schrik en angst aan jagen. Maar ze weet ook hoe Israël erop reageert, dat Israël precies de schrik en angst benut in heel effectieve propaganda. Ze weet dat Israël met haar militaire acties wél doeltreffend opereert, dat er binnen enkele dagen Israëlische bombardementen tientallen Palestijnse doden zijn. En Hamas kan de Palestijnen op Gaza op geen enkele manier de bescherming bieden die Netanyahu Israëlische burgers kan bieden. Toch kiest Hamas voor raketbeschietingen. Het is de keus van Israël om zo bruut op te treden. Maar het is wel degelijk de keus van Hamas om – wétende dat Israël zo reageert – tot raketbeschietingen over te gaan.

Waarom doet Hamas dit? Niet om zo veel mogelijk Israëli ‘s te doden. Ook niet uit wanhoop. Het is volgens mij erg naïef om de raketbeschietingen af te doen als een begrijpelijke reactie van desperate Palestijnen die terug proberen te slaan. Ja, dat wanhoopssentiment onder veel Palestijnen is realiteit, en Hamas benut dat. Maar de Hamas-leiding bestaat uit politici, bestuurders, generaals, niet uit opstandige Palestijnse pubers. Deze mensen opereren afgewogen, niet uit blinde woede en geëmotioneerde frustratie. Deze mensen runnen een staatje en hebben ambities om straks een iets groter staatje te runnen. Raketten afschieten is onderdeel van de strategie om die ambities te verwezenlijken. Hoe? Deels door de staat Israël, en haar burgers, een soort lange neus te geven: Palestijnen opgesloten in een geblokkeerde Gazastrook, rechteloos en angstig? Dan jullie ook angstig. Wij geen veiligheid? Dan jullie tenminste ook geen gevoel van veiligheid. Zo laat zien dat, als Israël echt veiligheid wil, ze zaken zal moeten doen met Hamas. Zo zet Hamas zich op de kaart.

Een tweede motief voor die raketten is vermoedelijk heel cynisch: Hamas heeft Palestijnse slachtoffers nodig om sympathie voor de Palestijnse zaak te genereren, en afkeer van de Israëlische politiek. En het moeten spectaculaire slachtoffers zijn die het nieuws halen, niet de dagelijkse slachtoffers van de dagelijkse onderdrukking van Palestijnen door het Israëlische bezettersbewind. Hoe krijg je spectaculaire Palestijnse slachtoffers? Door raketten af te vuren op Israël, en op het Israëlische antwoord te wachten.

Door vervolgens niet te buigen, profileert Hamas zich als onverzettelijke verzetsbeweging die de Palestijnse zaak niet uitverkoopt. Dat is belangrijk voor haar prestige en haar geloofwaardigheid, ook in de onderlinge verhoudingen tussen Palestijnse bewegingen. Zo blijft het contrast met de collaborateurs van Fatah, de Palestijnse partij die de Westoever bestuurt en zich tot verlengstuk van de Israëlische bezettin g heeft laten m misbruiken, groot. Maar zo voorkomt Hamas ook dat de overvleugeld wordt door radicaler Palestijnse strijdgroepen als Islamitische Jihad. Let maar eens op hoe dit soort escalaties doorgaans verlopen. Er ontstaat spanning rond Gaza, in dit geval na de moord op drie Israëlische jongens. Israël begint vervolgens te dreigen met vergelding, doet huiszoekingen en pakt honderden Palestijnen op. Kleinere Palestijnse fracties beginnen een handvol raketten af te schieten richting Israël, dat de dreigementen opvoert en al een enkele luchtaanval op Gaza doet. Dan pas reageert Hamas zelf met meer raketten, waarna Israël overgaat tot de grootschalige bombardementen van bijvoorbeeld gisteren en vandaag. Hamas begint dus pas ná bijvoorbeeld Islamitische Jihad met raketten afvuren, in de wetenschap dat, als ze dat niet doet, Islamitische Jihad en niet Hamas wel eens de overhand kan krijgen op Gaza. De raketten van Hamas spelen dus een rol in de onderlinge machtsstrijd aan Palestijnse zijde. Het is cynische, bloedige politiek, die raketterij. Geen emotionele wanhoopsactie.

Maar het is de cynische, bloedige politiek van een betrekkelijk zwakke partij. De politiek van de staat Israël is precies zo cynisch, alleen in haar effect dus veel bloediger. Aan de raketbeschietingen van Hamas gaat steeds een periode vooraf van Israëlische provocaties en opgevoerde intimidaties. De reactie op de moord op de drie Israëlische jongens was daarvan een schoolvoorbeeld. De Israëlische regering weet dondersgoed dat vroeg of laat Palestijnse gewapende groepen gaan reageren. Ze weet dat Islamitische Jihad een paar raketten zal afschieten, ze geeft daarvan vervolgens Hamas de schuld en gooit vast wat bommen, in de volle wetenschap dat Hamas vervolgens – vanuit de geschetste motieven – zich e ook genoodzaakt ziet om raketten af te vuren. En dan heeft Israël haar excuus. Het is een doordacht scenario. En als een van de honderden Hamas-raketten dan uiteindelijk tot gewonde en enkele dode Israëlische burgers leidt, dan is dat koren op de molen van Netanyahu: zie je wel? Wij moeten ons wel verdedigen tegen Hamas…

Zo maken dus beide partijen behendig gebruik van de voorspelbare misdadigheid van de tegenstander. De één is veel en veel sterker, maar dat maakt de ander nog niet tot de rechtvaardige kant. Beide partijen zijn uit, niet op rechtvaardigheid maar op macht. Die van de israélische staat aan de ene kant. Die van het Palestijnse bestuur op Gaza aan de andere. Veiligheid en welzijn voor Israëlische burgers zijn het excuus voor Netanyahu. Palestijnse vrijheid en waardigheid zijn het excuus van Hamas. Maar dat is wat het zijn: excuses. Geen valide redenen. Beide kanten dienen te kappen met bommen en raketten, en zich daarbij niet te verschuilen achter de houding van de andere kant.

Tussen Israëlische leger en Hamas ga ik dus geen voorkeur uitspreken of keus maken. Ja, ik ben op dat punt van mening veranderd sinds 2009. Ik zie niets meer in dit type van partij kiezen. Kleine schurken steunen tegen grote schurken maakt de kleine schurken groter en de grote relatief kleiner. Aan de schurkachtigheid verandert zoiets echter niets.

Maar de strijd tussen die twee reactionaire machten is uitdrukking van een dieper probleem. Het is onderdeel van een conflict waar wel voorkeur valt uit te spreken, wel kant valt te kiezen. Hamas staat zelf niet in haar recht met haar raketten. Maar de woede waar ze gebruik van maakt, is wél rechtmatig. Hamas geeft – voor eigen ambities – verwrongen uitdrukking aan een rechtmatige afwijzing van een onrechtmatige bezetting. Dat Palestijnen die bezetting niet pikken, en zoeken naar middelen om daar een eind aan te maken, is volstrekt logisch. De Palestijnse houding is die van een inheemse bevolking die tegenover een gewelddadig kolonisatieproject staat.

De analogie is niet zozeer die met het apartheidsbewind, en al helemaal niet met nazi-Duitsland. Die Israëlische vlaggetjes met hakenkruisen zie je op Facebook tegenkomt, doen niet alleen pijn aan de ogen maar slaan politiek de plank echt zwaar mis. De analogie is veel eerder die met de oorspronkelijke Amerikanen – beter bekend onder de misplaatste term ‘Indianen´ – in wat nu de VS is. De analogie is die met de Aboriginals in Australië. De analogie is met bijvoorbeeld ook de Mapuche in Chili, die hardnekkig strijden voor hun landrechten, een strijd die effect gehad heeft ook. Een oorspronkelijke bevolking die wordt weggeduwd, die haar land kwijt raakt aan steeds meer kolonisten die leger en politie te hulp kunnen roepen zodra delen van de inheems bevolking zich verweert. In Noord-Amerika werd die hulp dan geleverd door Britse koloniale troepen, later door het Amerikaanse leger. In Palestina leverden aanvankelijk ook Britse koloniale troepen deze hulp. Vanaf 1948 hadden de kolonisten echter hun eigen staat, met het Israëlische leger als sterke arm.

Vroeg of laat explodeert dus het verzet tegen de kolonisatie – en de woede belandt dan maar al te vaak op de hoofden van individuele kolonisten. Dat een deel van de Palestijnse woede op de hoofden van Israëlische burgers – kolonisten en hun nazaten – belandt, is tragisch. Maar het heeft precedenten in de antikoloniale strijd. De Apachen in Arizona en New Mexico vochten in de negentiende eeuw niet alleen tegen het Amerikaanse leger. Ze vielen vaak ook kolonisten aan, en brachten die om het leven. Ja, ook vrouwen, ook kinderen. Amerikaanse soldaten, geholpen door door bewapende kolonisten, vochten niet alleen tegen Apache-strijders maar tegen de hele gemeenschap. En zij, niet de Apachen, waren hier de bezetters, de veroveraars. Antikoloniale strijd gaat zelden zachtzinnig. Dat is geen excuus of rechtvaardiging voor het ombrengen van burgers. Maar het helpt wel om zulke zaken te plaatsen.

Wie dat snapt, die snapt ook wat Palestijnen drijft om zich soms te scharen achter bijvoorbeeld de op zichzelf wel degelijk verwerpelijke politiek van Hamas. De ellende is echter niet begonnen met Hamas en haar raketten. De ellende is begonnen met een Europees kolonisatieproject dat bekend raakte als het Zionisme, en dat uitmondde in de gewelddadige stichting van de Israëlische staat. Hamas verdient geen steun. Maar dat Europese kolonisatieproject en de staat – niet de bevolking! – die er het resultaat van was, verdienen wel volledige afwijzing.

Peter Storm