ravotr

zaterdag 12 januari 2013

Het is een tragedie, de ellende in en rond de Socialist Workers Party (SWP). Deze trotskistische partij en de daarmee verbonden trotskistische stroming georganiseerd in de International Socialist (IS) Tendency is in een zeer ernstige crisis aan het raken, met leden en zelfs een hele groep die opstappen, leden die er uitgegooid worden, een vooraanstaand lid dat stelling neemt tegen het tot voor kort vrijwel almachtige Centraal Comité. Tragisch is ook de aanleiding: een schandalig afgehandelde beschuldiging van verkrachting tegen een leidend lid van de partij. Wie van mij leedvermaak verwacht jegens een stroming waarmee ik nadrukkelijk heb gebroken, zal hieronder bedrogen uitkomen. Maar kritische reflecties zijn wel op hun plaats.

Tragisch is de diepere achtergrond, die ligt in de wijze van organiseren van de partij – een organisatievorm met weinig ruimte voor georganiseerde oppositie en kritiek – waardoor leiders zich veel te veel denken te kunnen veroorloven en kritische leden maar al te makkelijk de mond gesnoerd of op dood spoor gezet kunnen worden. Werkelijk tragisch allemaal, omdat hiermee een organisatie die, met al haar gebreken, toch een stevige rol in arbeidersstrijd, campagnes tegen oorlogen en racisme en meer, heeft gespeeld en nu en dan nog speelt. Leedvermaak door linksradicale cristici van de SWP – waar ik er der laatste jaren één van ben geworden – is pas gepast als betere organisaties klaarstaan op die rol over te nemen, en dan zónder de gebreken en structuurfouten die het georganiseerde trotskisme zo ernstig aankleven en ontsieren. Zelfs dan nog zou zulk leedvermaak ernstig getemperd moeten worden door bescheidenheid en kritisch zelfonderzoek, want slecht afgehandelde beschuldigingen van seksueel geweld komen ook in onze eigen anarchistische kringen wel degelijk voor. Seksisme als probleem – als onopgelost, en te weinig onder ogen gezien probleem bovendien, doortrekt de hele maatschappij, inclusief alle stromingen van degenen die deze maatschappij radicaal, antiautoritair, antikapitalistisch, antiracistisch en antipatriarchaal veranderd willen zien. Naar de SWP en/ of de IS tendency en/of het hele trotskisme/ leninisme wijzen en ‘haha I told you so’ roepen is verleidelijk voor mensen als ik die nare ervaringen met één van de groepen – in mijn geval de Internationale Socialisten in Nederland – hebben gehad. Het is tegelijk ook een kortzichtige domheid. Beter om de problemen – zowel die van de kennelijk afwezige democratie als die van het kennelijk aanwezige seksisme – onder ogen te zien, en te zoeken naar iets beters.

Wat is er gebeurd? Al jaren gonst het onder sommige SWP-ers van kritiek op het interne functioneren van de partij, een gebrek aan transparantie, aan democratische zeggenschap. Wrang genoeg komen deze zaken veelal pas naar boven als een deel van de leiding ruzie krijgt met de rest, in de minderheid raakt en opeens de waarde van democratische speelruimte erkent. Veelal betreft het een minderheid die, toen ze nog goede maatjes waren met de rest van de leiding, net zo over kritische leden heen walste als dat er vervolgens over ze heen werd gewalst toen ze zelf hun machtspositie kwijtraakten. Dit gold bijvoorbeeld voor Lindsey German en John Rees. Zij waren deel van de leiding tot 2007, en sterk verbonden met het Respect-debacle. Respect was een linkse partij, geleid door ex-Labour-parlementariër George Galloway. De SWP nam deel aan die partij, en vooral John Rees maakte zich daar erg hard voor.

Galloway was echter, behalve scherp criticus van de Irak-oorlog, ook een geweldige egotripper. En hij pushte een lijn waarin erg nauw met Islamistische netwerken werd samengewerkt, iets waaraan specifiek linkse standpunten – homorechten bijvoorbeeld – naar de achtergrond werden geduwd. Heel lang ging de SWP daar een eind in mee. Vrij abrupt werd het de partij te gortig, toen Galloway de SWP-invloed binnen Respect wilde terugdringen en de SWP ter elfder ure begon te steigeren. Er volgde een rel binnen Respect, en volgde een rel binnen de SWP-leiding, German en Rees raakten op dood spoor, begonnen een interne fractie aan de vooravond van de conferentie in, ik meen, 2009: de Left Faction. Ze voorzagen hun kritiek op de leiding van een democratisch sausje. Maar heel veel leden hadden ervaringen met Rees en German toen die twee nog de baas konden spelen, en kenden hen als bullebakken. Het viel het CC dan ook niet moeilijk om die ressentimenten tegen het tweetal te mobiliseren, hun democratische uitingen als weinig geloofwaardig terzijde te schuiven, en de oppositie te verpletteren. Een splitsing was het gevolg, en de Left Faction bestaat nog steeds als afgesplitst deel in de vorm van een mini-SWP, onder de naam Counterfire. De orde in de SWP was hersteld, het CC regeerde. Een jaar later gebeurde er iets soortgelijks toen Chris Bambery, ook iemand met een reputatie van hardhandigheid, op een zijspoor terechtkwam en een splitsinkje hielp aanvoeren.

De conflicten gingen in essentie niet over partijdemocratie maar over wie is de baas in de club, en wat voor tactiek heeft de club nodig om sneller te groeien en aan invloed te winnen. Maar omdat opponenten, en zelfs degenen met lastige vragen, nogal makkelijk op een zijspoor gezet werden, groeide er kennelijk toch bij veel leden enige gevoeligheid voor democratische zeggenschap. Linkse blogs (Socialist Unity, een heel naargeestige plek op het internet) en groepen (Communist Party of Great Britain, met al haar partijdigheid momenteel toch een onmisbare bron van informatie over de SWP-crisis, bijvoorbeeld via een overzichtsstuk rond de crisis geplaatst op 10 januari) die er soms een wat al te duivels genoegen in schiepen om de SWP wegens gebrekkige democratie onder vuur te nemen, stookten de smeulende vuurtjes verder op. Het internet zorgde ervoor dat het onmogelijk was om zelfs de meest loyale SWP-leden af te schermen van informatie over hun leiding die ernstige vragen opriep. Het was kennelijk een kwestie van tijd voor er een nieuwe, ernstiger en meer principiële, strijd in de partij ontstond.

Die tijd brak in 2012 aan. Toen begonnen al langer rondspokende geruchten over seksueel misbruik door een CC-lid steeds sterker te worden. De vrouw die zei slachtoffer van het CC-lid te zijn, deed uiteindelijk een aanklacht binnen de partij wegens verkrachting door deze CC-er. Ze wilde, zo luidt althans de door alle betrokken volgehouden versie, niet naar de politie. Dus maakte de SWP er uiteindelijk zelf werk van, en zette de Disputes Committee (DC, een intern orgaan dat zich uitspreekt over klachten van wangedrag binnen de partij) aan de slag. Die luisterde naar degene die met de klacht kwam, en naar degene tegen wie de klacht zich richtte. Haar woord tegen het zijne, de DC kwam er niet uit en achtte de aanklacht niet bewezen. Optreden van partijwege tegen de man in kwestie werd verder niet nodig geacht, zaak afgedaan, iedereen stoppen met zeuren, allemaal weer loyaal aan het werk. Dat was de houding van het CC. Dat viel echter faliekant verkeerd.

Want intussen was er iets gebeurd. Het rapport van de DC was aan de conferentie van de SWP voorgelegd, en slechts met een zeer krappe meerderheid aangenomen. Heel veel mensen waren geschokt, en met reden. De DC bestond voor een groot deel uit mensen die de van verkrachting beschuldigde CC-er persoonlijk goed kenden. Het was of een rechtbank die zich over Holleeder moest buigen, bestaat uit diens persoonlijke mafiamaatjes. De vrouw die de klacht over verkrachting had ingediend, werd volgens geloofwaardige verhalen bestookt met vragen over haar eigen seksuele gedrag – op een manier zoals we die van de politie met haar blaming the victim houding nooit en te nimmer zouden pikken. De DC trad op als rechtbank, en wel als een vooringenomen rechtbank die de aangeklaagde op voorsprong zette en degene die klaagde over niet zomaar iets maar over verkrachting, vrijwel kansloos maakte.

Heel veel SWP-ers vonden het een aanfluiting, en terecht. De zaak werd opgepikt door mensen die binnen de partij om meer transparantie en democratie aandrongen, en daartoe een tweetal interne fracties vormden aan de vooravond van de jaarlijkse conferentie, in de drie maanden dat dit binnen de SWP is toegestaan Ja de rest van het jaar is zoiets verboden, en voor het vormen van iets dat een ‘geheime fractie’ genoemd wordt, of van een fractie buiten de toegestane periode, wordt je dus geroyeerd… Toen het CC, nadat de critici van de gang van zaken nét geen meerderheid hadden weten te vinden op de conferentie, opriep om de gelederen te sluiten en leden zo ongeveer verbood om er in de afdelingen nog verder over te praten, was een schandalige aanpak van een beschuldiging van verkrachting door een hooggeplaatst lid naadloos verbonden geraakt met breed levende klachten over gebrekkige partijdemocratie en een arrogante eigenmachtige leiding. Ziedaar, in outline, de huidige crisis.

De effecten zijn intussen dramatisch. Tom Walker, een SWP-lid, tegelijk journalist voor partijkrant de Socialist Worker, zegde met een glasheldere verklaring zijn lidmaatschap op. Een prominent lid, de blogger Richard Seymour, deed op zijn blog Lenin’s Tomb  in een messcherp stuk een dramatische oproep om het tij te keren, met onder meer de volgende zinsneden. Over de gang van zaken: “Een schandaal is verborgen gehouden, er is over gelogen, en vervolgens is get over de leden uitgegooid op de meest arrogante en stompzinnige manier die mogelijk is. Ze verwachten van jullie dat jullie er raad mee weten.” Over de leiding: “de toekomst van de partij staat op het spel en zij staan aan de verkeerde kant in die strijd.” En over wat er nu moet gebeuren: “Je moet nu vechten.” ‘Je’ en ‘jullie’, daarmee doelt hij op zijn partijgenoten die moeten proberen te redden wat er te redden valt.

Seymours oproep is opvallend, en moedig. Hij is één van de verstandigste mensen uit de SWP en de hele IS-traditie, zijn stukken verschenen in de partijkrant en ook in het theoretisch magazine, de International Socialism Journal. Hij nam al eerder kritische standpunten in die anders waren dan die van het CC. Maar hij was tot nu toe ook een loyalist, en niet bereid om ‘interne partijzaken’ via zijn blog uit te vechten. Dat hij dat nu, met een vlammende oproep tot strijd, nu wel doet, tekent de ernst van de partijcrisis. Ik vermoed dat de dagen van Seymour als SWP-lid hiermee echter wel zijn geteld.

De ernst overschrijdt intussen de landsgrenzen. De Servische IS-groep heeft intussen haar lidmaatschap van de IS Tendency, en daarmee haar banden met de SWP, opgezegd. Ze onderbouwt dat met verwijzing naar strategische meningsverschillen, maar verwijst ook expliciet naar de kwesties van partijdemocratie en van de slechte afhandeling van de verkrachtingsbeschuldiging. En de SWP rommelt zelf luid. De afdeling Leeds van de met de SWP verbonden studentenclub SWSS heeft in een verklaring haar krachtige veroordeling uitgesproken.

Komende dagen zal er op dit vlak nog wel meer gebeuren, hopelijk ook in Nederland. Want alhier hebben we de Internationale Socialisten IS)en, wat voor kritiek en ongemak ik als ex-lid ook voel bij die groepering, ik kan me niet voorstellen dat die nu blijven zwijgen, ik kan me niet voorstellen dat de IS haar verstandhouding met de SWP nu niet eens héél grondig gaat herzien. Ik zie op Facebook al geschokte reacties, en die geschoktheid wijst op twee dingen. Enerzijds laat het zien dat de organisatie haar eigen leden afschermt voor onwelgevallige informatie over zusterorganisaties en IS Tendency, totdat dit niet langer mogelijk is. Dat is kwalijk. Maar anderzijds laat het een kerngezonde reactie van die leden zelf zien als ze eenmaal de relevante informatie onder ogen krijgen. Verbijstering, geschoktheid, wat flikken ze nou? Dat is de toonzetting, en terecht. Het kan het begin zijn van een stevige strijd om werkwijze en organisatievorm – een werkwijze die leiders uit de wind van kritiek houdt, een organisatievorm die de ruimte voor gewone leden makkelijk verlamt met verwijzing naar Het Belang Van De Organisatie – eens zeer kritisch tegen het licht te houden. Dat is verder aan de IS Tendency en haar groeperingen zelf, haar leden en haar sympathisanten. Ik wens die leden en sympathisanten hierbij sterkte, wijsheid en succes.

Maar de kwestie reikt verder. De SWP zou kunnen instorten, er is veel dat daarop wijst, en zoiets is eerder gebeurd. Is dat leuk? Nee, het is een tragedie. Ettelijke duizenden actieve linkse mensen dreigen zo in de wildernis van cynisme en mopperige afzijdigheid te belanden. Zijn er linksradicale groepen die hen onderdak, een betere werkwijze en een opener, direct-democratische organisatievorm verschaffen, eentje waarbij partijkaders niet uit de wind blijven en de inbreng van leden vanzelf spreekt en niet wordt weggewuifd of platgewalst als zijnde niet loyaal? Ja, die zijn er, in Groot-Brittannië en elders. Maar ze zijn klein en fragiel. Het idee dat de pakweg 2000 actieve SWP-ers allemaal netjes doorverhuizen naar bijvoorbeeld de wat mij betreft erg waardevolle anarchosyndicalistische Solidarity Federation (SF) – klassenstrijd centraal, maar zonder CC! – , die daarmee dan een veel serieuzer invloed in de klassenstrijd zou krijgen, is helaas een dagdroom, deels omdat de bijna-ex-SWP-ers weliswaar hun partij kwijtraken, maar niet automatisch de opvattingen over organisatie en leiding die het drama zo in de hand hebben gewerkt. Ex-leden van een trotskistische partij zijn niet automatisch ex-trotskisten. Bij mijzelf duurde die stap ruim anderhalf jaar, en dat was geen makkelijk en geruisloos proces.

Maar zelfs al zouden mensen de libertair-revolutionaire kant op bewegen – en sommigen zullen eerder de andere kant de sociaaldemocratische kant, op bewegen – dan nog is de SF en bijvoorbeeld ook de Anarchist Federation – domweg te klein en nog te onopvallend om veel van deze mensen een nieuw politiek onderdak aan te bieden. Dat is dan ook wat al die linksradicale mensen – geestverwanten van me – die nu leedvermaak voelen vanwege de SWP-perikelen, zich maar beter goed kunnen realiseren. De ellende bij de trotskistische rivalen schaadt niet alleen die partij. De ellende schaadt de linkse strijd en beweging als geheel, tenzij en totdat libertaire revolutionairen erin slagen meer uitstraling, hechtere maar vooral opener organisaties en netwerken te vormen zodat er geen gat valt waar eens de SWP pronkte, maar een nieuwe kracht zich manifesteert. Ik zie de SWP-ellende niet als iets vrolijks. Ik zie het als een waarschuwing, een aanmoediging, om me extra in te zetten voor een werkelijk revolutionaire beweging die zowel bestuurlijke arrogantie de weg blokkeert als seksueel geweld ogenblikkelijk en effectief onder ogen ziet en aanpakt.

Over dat laatste – de vaak ten onrechte ondergesneeuwde kern van de huidige narigheid – moet nog wat worden gezegd. Seksueel geweld, tot en met verkrachting, krijgt ruimte daar waar mensen in machtsposities boven anderen staan. Oudere mannen met een leidersfunctie hebben een machtspositie tegenover jongere vrouwen die niet in het bestuur zitten. Dat maakt hiërarchisch geleide partijen vatbaar, dat maakte het een CC-er van de SWP bij uitstek mogelijk om weg te komen met een serieuze aanklacht wegens verkrachting. Maar ook informele, ogenschijnlijk niet-hiërarchisch opgezette groepen en netwerken zijn niet immuun. Informele bonzen, mensen met een grote mond en een nog grotere invloed, we hebben ze in de antiautoritaire beweging wel degelijk ook. En ook zij komen soms weg met schandalige dingen, zoals de akelige toestand rond de mishandeling van een bezoeker van kraakcafé Vrankrijk in Amsterdam enkele jaren geleden, duidelijk maakte. Er is ook zoiets als informeel gezag, onofficiële hiërarchie. Juist antiautoritaire revolutionairen kunnen maar beter, ook in eigen kring, oplettend zijn en transparantie en openlijk gevraagde en genomen verantwoordelijkheid naar elkaar toe in het middelpunt van hun, van onze, van mijn, organisatorische activiteiten stellen.

Ten slotte. De wijze waarop de DC van de SWP de beschuldiging van verkrachting aanpakte is terecht door de opgestapte SWP-journalist aangeduid als schandelijk. De CC-er werd ‘berecht’, “not by a jury of his peers but by a jury of his mates”. Hij hekelde echter niet alleen het optreden van de DC maar het hele feit dat de SWP de beschuldiging intern afhandelde en niet de politie inschakelde. Burgerlijke media gebruiken precies ook dit punt. De Independent haalt een SWP-lid aan die het besluit om niet naar de politie te stappen toelicht door te zeggen dat “de partij ‘geen vertrouwen heeft in het burgerlijke systeem van rechtspraak om recht te doen.’ ” Dat is echter de kwestie helemaal niet. Het wantrouwen van SWP-ers in de kapitalistische – en, zou ik er aan toe willen voegen, patriarchale – rechtbanken om recht te doen in verkrachtingszaken is maar al te gegrond. Hoe weinig serieus we de Britse ( en elke) politie kunnen nemen in zaken rond seksueel misbruik, is ook weer eens duidelijk geworden uit de zaak rond Jimmy Savile, de celebrity-presentator die enorme aantallen jonge mensen, vaak kinderen blijkt te hebben misbruikt terwijl de politie kansen om het tot een zaak te laten komen, liet liggen en in minstens één geval een slachtoffer zelfs een rechtszaak ontraadde. Dat linksradicalen niet bepaald geneigd zijn bij zaken van zelfs en ernstige zaak naar hun vijand, de politie, te stappen, is sowieso best te begrijpen. Het zou mij ook bijzonder tegenstaan. Dáár ligt niet de kern van wat de SWP verkeerd deed.

De kern is anders: enerzijds de bedroevende procedure, waarin de CC-er ‘berecht’ werd door mensen die hem kenden en daarmee stonden tegenover de vrouw die tegenover voornamelijk vijandige vreemden stond. Anderzijds het pure feit dat de SWP met haar DC in feite zelf burgerlijke rechtspraak bedreef, met dezelfde soort van procedures als die de gevestigde rechtspraak zo’n lachertje maken, maar zónder het beetje professionaliteit dat je daar soms nog wel eens zien. De SWP kan hoor en wederhoor proberen toe te passen. Maar medisch onderzoek? Het idee dat linkse organisaties zélf voor rechter in dit soort zaken kunnen spelen, is ongelooflijk arrogant, het suggereert dat ze zichzelf feitelijk als een soort staat-in-spe zien. Dat kan een Leninist – die gelooft in ‘arbeidersstaten’ – misschien nog aan zichzelf verkopen. Een anarchist – die geen staat en dus ook geen rechtbank erkent, ook geen interne rechtbank – kan dat niet.

Het enige wat we onder zulke omstandigheden kunnen doen, is de minst slechte plek zoeken waar nog enige kans is voor een behoorlijke aandacht voor degene die zegt dat ze verkracht is. Dan misschien toch maar liever –  zolang die nog bestaan en nog niet overbodig zijn gemaakt – de kapitalistische rechtbanken! Niet omdat we ze vertrouwen of zelfs maar erkennen als legitiem. Wel omdat eigen rechtbanken nog érger zijn, nog mínder kans op iets dat ook maar lijkt op een eerlijk proces. Een CC hoeft – zo bleek! – niet eens de schijn van onpartijdigheid op te houden, een rechtbank soms nog wel.

Je kunt je dan ook inderdaad afvragen of een advies aan de vrouw om toch maar naar de vermaledijde politie te stappen – en vervolgens haar heel nadrukkelijk bijstaan! – niet beter was geweest dat de interne aanfluiting waarmee de SWP zichzelf enorm in de voet heeft geschoten maar waarmee ze vooral de vrouw de kou in heeft gestuurd. Dat laatste is ergens nog tragischer dan de droeve lotgevallen van de hele SWP en haar IS Tendens bij elkaar. Want uiteindelijk gaat het niet om organisaties. Het gaat om ménsen.

Veel informatie over de SWP-crisis is weer eens te volgen via een voor het bovenstaande ook ruimschoots benutte forum-thread op Libcom.