ravotr

vrijdag 25 mei 2018

Studenten zijn in beweging tegen universitaire bezuinigingen. Docenten doen mee. Het protest in Amsterdam heeft al aanzienlijk wat vaart. Maar de studentenstrijd is bepaald geen louter Amsterdamse aangelegenheid. Er was al protest in Utrecht en Groningen. De laatste tijd is vooral ook Nijmegen in beeld gekomen. Ongetwijfeld zijn er meer plekken waar het ongenoegen van studenten al merkbaar is geworden. Op 8 juni staat een Mars voor Onderwijs gepland. Dan zullen we zien hoeveel vaart en scherpte de strijd inmiddels heeft gekregen.

Utrecht

Rechtstreekse reden van het protest: bezuinigingen op de universiteiten, verschraling van het onderwijs, werkdruk van docenten. Die bezuinigingen zijn deels plaatselijk van aard. In Utrecht (1) bijvoorbeeld. “Studenten en docenten van het Departement Geschiedenis en Kunstgeschiedenis zijn ‘serieus bezorgd’ over de aangekondigde bezuinigingen. Ze vrezen dat de kwaliteit van het onderwijs omlaag gaat en de werkdruk van docenten omhoog. De docenten lanceerden een petitie om de bezuinigingen tegen te houden.” Dat verteld het Utrechtse digitale universitaire magazine DUB op 17 mei. Het betreft een bezuiniging van 2 miljoen euro. Docenten en studenten spraken er al in april hun bezorgdheid over uit via twee brieven. De bezuinigingen zouden bijvoorbeeld een eind maken aan diverse cursussen uit het aangeboden studieprogramma.

Protest tegen de bezuinigingen slaat aan. “In een week tijd is de petitie om van de bezuinigingen af te zien, bijna zevenhonderd keer getekend.” Nee, dat is geen hard actiemiddel waarvan bestuurders snel door de knieën zullen gaan. Maar het is een stap om mensen aan te spreken, in discussie te gaan, geroezemoes tegen de bezuinigingen te helen verspreiden en oppositie zichtbaar te maken. Bij gebrek aan resultaat na behaalde zichtbare steun voor de petitie is dan een basis van steun voor steviger actie al enigszins gelegd: ‘Ze luisteren niet! Wat nu?’

Groningen

Aan de Rijksuniversiteit Groningen (RuG) (2) rommelt het ook. Op 16 mei hielden studenten er een “ludiek protest”. Dat richtte zich “tegen de hoge werkdruk van docenten”. De actie was op touw gezet door Democratisch Academie Groningen (DAG) en trok “ruime belangstelling”. Het protest had de vorm van “een parcours (…) van vingerverven, zumba-dansen en mediteren.” Daarmee staken de protesterende studenten de draak met de aanpak van de universiteit rond werkstress. “De RuG biedt personeel en studenten verschillende cursussen aan om beter om te gaan met stress, maar doet weinig om de fundamentele oorzaken van de werkdruk te bestrijden”, zo geeft omroep Groningen OOG de motivatie weer.

Dat de universiteit de oorzaken van werkstress niet aanpakt zou best eens een geldkwestie kunnen zijn, al werkt het OOG-artikeltje dat verder niet uit. Iemand van de DAG zegt wel: “In Groningen is de student-staf verhouding het slechtste va Nederland.” Dat duidt erop dat er weinig docenten relatief veel studenten van onderwijs moeten voorzien. Gevolg voor docenten: “Ze moeten veel overuren maken.” Slecht voor de docenten, maar ook niet goed voor het onderwijs en dus voor de studenten. Reden genoeg voor actie.

Nijmegen

In Nijmegen (3) zien we tekenen van een solide protestbeweging met aardig wat politieke scherpte bovendien. Daar doet Changing Perspectives van zich spreken. Het Nijmeegse universiteitsblad Vox maakt er melding van en schrijft dat de groep een “liefdesbrief aan de universiteit” heeft gemaakt, waarvan ze zevenhonderd exemplaren op de Nijmeegse Radboud Universiteit heeft verspreid. De groep hekelt het “verdienmodel van de Radboud Universiteit” en stelt: “De universiteit, net als onze liefde, functioneert niet als ze wordt geleid door statistieken en cijfers.” Achter de ellende ligt de logica van de vrije markt: “De beleidsvoering volgt slechts als een mak schaap het overheidsbeleid, dat marktwerking in het onderwijs stimuleert en geen andere politiek kent dan bezuinigingspolitiek.” Hier wordt het probleem niet louter gezien in deze of gene verkeerde beslissing van deze of gene politicus of universitaire bestuurder. Hier wordt systeemlogica, neoliberale prioriteitsstelling blootgelegd en gehekeld. Zeer goed, zeer nuttig, zeer treffend.

Changing Perspectives nam initiatief tot actie, en nodigde nadrukkelijk ook docenten en andere personeelsleden uit. Thomas Keulemans, vanuit de groep: “In gesprekken met hen viel op dat zij een grote werkdruk ervaren en vaak in precaire posities werken. Daar hopen wij iets aan te doen.” Waardevolle koppeling! Het gaat on om onderwijskwaliteit, maar het gaat tegelijk ook om arbeidsrechten van mensen die aan de universiteit werken. Beiden worden bedreigd door neoliberaal bezuinigingsbeleid.

Keulemans voegt er nog aan toe dat de groep “geen extremistisch links groepje is. ‘Dat stigma willen we doorbreken. We willen een beweging opbouwen van studenten, docenten en ondersteunend personeel die opkomt voor goede en toegankelijke educatie voor iedereen.’” De ironie – en iets dat past bij een prille actiebeweging die haar weg aan het vinden is – is hier natuurlijk dat de weigering om in de links-radicale hoek geduwd te worden, opgewekt samengaat met juist het soort scherpe radicale inzichten die je vooral vindt bij linkse en radicale mensen. Het zijn inzichten die haaks staan op de rechtse logica van markt, rendement en gevestigde macht. En de politieknuppels die in beeld komen als het protest omvangrijker en feller wordt, die politieknuppels komen straks gewoon van rechts. Steun zal het protest toch eerder bij linkse dan bij rechtse mensen en groeperingen vinden.

Er is geen reden om je bij voorbaat als links en radicaal te profileren. Dat is tactisch vaak helemaal niet handig. Maar er is ook geen reden om voor dat etiket al te bevreesd te zijn. Je ontkomt er toch niet aan. En komt de strijd echt los, dan zal geen enkel etiket of negatief op zichzelf die strijd kunnen tegenhouden. Ik hecht niet aan het etiket ‘links’, en aan de strijd voor goed, toegankelijk onderwijs zit inderdaad niets ‘extreems’. Maar laat de gevestigde orde maar lekker haar etiketjes plakken terwijl studenten en hun bondgenoten hun verzet organiseren. In Nijmegen zijn ze een indrukwekkend eind op weg, wat dat betreft.

Intussen heeft Changing Perspectives een eerste protestactie gehouden: een kleine manifestatie op 22 mei waarover Vox ook bericht (4), “met een spandoek, infobladen, veganistische koekjes en koffie op het Eurasmusplein.” In de avond hield Willem Halffman, socioloog en universiteitsdocent, een betoog voor pakweg dertig mensen, “voornamelijk studenten, maar ook enkele onderzoekers en docenten.” Halffmans hekelde zaken als werkdruk, maar ging verder dan dat. “Ook stelde hij vragen over het democratische gehalte van de universiteit. Volgens Halffman moeten universiteiten zich opnieuw enkele fundamentele existentiële vragen stellen: wie zijn wij? Wat is onze publieke rol? Wat is onze economische functie?” Na Halffmans’ betoog gingen aanwezigen met elkaar in gesprek. Daar kwam zelfs de vraag naar een mogelijke bezettingsactie naar voren. Kritische reflectie, radicale bezinning, bespreking van dat klassieke actiemiddel van de bezetting: in Nijmegen gaat het protest veel verder dan louter en alleen praktisch bezwaar tegen bezuinigingsmaatregel zus en zo.

Changing Perspectives plaatst haar activiteiten nadrukkelijk in landelijk perspectief. Haar actie vond plaats tijdens een landelijke actieweek vanuit onder meer WOinactie. Die groep “bestaat vooral uit hoogleraren die zich verzetten tegen de bezuinigingen in het onderwijs. Ze proberen een link te vinden met studentenbewegingen, daar sluiten we ons graag bij aan”, aldus nog een keer Keulemans (5).

Landelijk

Daarmee zijn we aangekomen bij een landelijk verhaal. Want het gaat dus niet om louter plaatselijk universiteitsbeleid. Er ligt een landelijke maatregel, een bezuiniging van 183 miljoen euro. Die heet “doelmatigheidskorting” en is ongeveer net zo doelmatig als een sociaal leenstelsel sociaal is. WOinactie wil die bezuiniging van tafel en eist bovendien extra investeringen in onderwijs ter waarde van 1,15 miljard jaarlijks. “Als die eisen op Prinsjesdag, 18 september, niet zijn in gewilligd, dan volgen er in de week daarop landelijke acties van docenten en onderzoekers, waarschuwt Bod”, aldus een bericht in het Tilburgse universiteitsblad Univers (6). Deze Rens Bod is hoogleraar aan de UvA en actief in WOinactie.

Het is zeer goed mogelijk dat er vakbondsactie komt rond hetzelfde thema. Onder meer de FNV heeft zich achter het WOinactie-ultimatum geschaard. “Een woordvoerder van de FNV licht toe dat het dan gaat om ludieke acties, zoals ‘het geven van buitencolleges’. Ook is volgens haar niet uitgesloten dat universiteiten de deuren sluiten”, zo berichtte Het Parool op 22 mei (7). De acties zouden dan vanaf 24 september plaats vinden.

Prima, natuurlijk, als personeelsleden via hun vakbonden in beweging komen – zolang het daadwerkelijk om bewegen gaat. Het is wel zaak dat het gevecht tegen de bezuinigingen niet via het in vakbondsland helaas zo gangbare overlegmodel van vaart en dynamiek wordt beroofd. Het is zaak dat radicale studenten en personeelsleden hun strijdlust niet laten temmen, hun autonomie en bewegingsvrijheid verdedigen ten opzichte van vakbondsbestuurders, bestuurders van studentenbonden en aanverwante managers van de onvrede. Gezien de relatief radicale taal die met name in Nijmeegse kringen al gebezigd wordt, is er wat dat betreft niet bij voorbaat reden tot pessimisme.

Amsterdam

Ten slotte nog even Amsterdam zelf. Daar vonden deze week diverse acties plaats. Er was een klein ludiek protest aan de Universiteit van Amsterdam (UvA) op 24 mei, door actievoerders van de Amsterdamse studentenvakbond ASVA. De website van UvA-magazine Folia berichtte erover (8). Die deelden snoep uit en beeldden daarmee het “zoethoudertje” uit waarmee het kabinet komt. “Nu wordt volgend jaar 69 miljoen aan leenstelselgelden geïnvesteerd, maar er is ook een bezuiniging van 183 miljoen. Met de ene hand geeft u ons een zoethoudertje, met de andere hand pakt u essentieel geld voor onderwijs weg!” Dat stond op briefkaarten die mensen mee konden opsturen naar de minister van onderwijs.

Indrukwekkender was een bijeenkomst enkele dagen eerder: de Night of Protest, op 22 mei gehouden in een universiteitsgebouw in Amsterdam. Volgens het verslag in DUB (9) deed de bijeenkomst denken aan de Maagdenhuisbezetting van 2015. “De Night of Protest, georganiseerd door de actiegroep Humanities Rally, vond weliswaar plaats in een ander gebouw van de Universiteit van Amsterdam, maar de rest was zeer vergelijkbaar: felle speeches, spandoeken, workshops en de leuze: `bezet, blokkeer, dit beleid pik ik niet meer!´ Maar misschien nog wel het meest de strijdvaardige energie die in de lucht hing: optimistisch, vol hoop op verbetering.” De eerder genoemde Rens Bod was er, net als de voorzitter van de landelijke studentenvakbond LSVb.

Erg waardevol was de aanwezigheid van allerhande kopstukken was de aanwezigheid van studenten van buiten Amsterdam. “Studenten uit heel Nederland kwamen af op de protestavond in Amsterdam en ook in Nijmegen was er een bijeenkomst”, waarmee het artikel kennelijk op de Changing Perspectives, samenkomst doelde. “`Het broeit in het hele land´, aldus een actievoerder van de Groningse actiegroep Democratische Academie Groningen”, de groep die we eerder al tegen zijn gekomen in dit verhaal. Het aantal aanwezigen bedroeg rond de vierhonderd. Dat is veelbelovend. Als die een flinke portie van de genoemde “strijdvaardige energie” mee terug nemen naar de universiteit waar ze studeren, kan het vrolijk onrustig worden de komende tijd.

We zien al met al duidelijke contouren van een serieus studentenprotest in de maak. De volgende etappe gaat naar de Mars voor Onderwijs die op 8 juni in Amsterdam gehouden gaat worden en waar ik al over schreef (9) Grote deelname daaraan is dringend gewenst.

Mars voor Onderwijs – March for Education

Vrijdag 8 juni, 15.00 uur

Oudemanhuispoort, Amsterdam

Initiatief, afgaand op de Facebook-oproep: Humanities Rally

Facebook-oproep: https://www.facebook.com/events/1793188690741289/

Noten:

1 Annelies Waterlander, “Studenten en docenten (kunst)geschiedenis bezorgd over bezuinigingen”, DUB, 17 mei 2018, https://www.dub.uu.nl/nl/nieuws/studenten-en-docenten-kunstgeschiedenis-bezorgd-over-bezuinigingen

2 Sebastiaan Scheffer, “ Studenten protesteren tegen hoge werkdruk docenten”, OOG, 16 mei 2018,https://www.oogtv.nl/2018/05/studenten-protesteren-tegen-hoge-werkdruk-docenten/

3 Ken Lambeets, “Nieuwe actiegroep ageert tegen `verdienmodel´universiteit” , Vox, 18 mei 2018, https://www.voxweb.nl/nieuws/nieuwe-actiegroep-ageert-tegen-verdienmodel-universiteit

4 Ken Lambeets, “ Nieuwe actiegroep Changing Perspectives maakt voorzichtige start”, Vox, 22 mei 2018, https://www.voxweb.nl/nieuws/nieuwe-actiegroep-changing-perspective-maakt-voorzichtige-start

5 Als in noot 3

6 “WOinactie stekt minister ultimatum”, Univers, 22 mei 2018, https://universonline.nl/2018/05/22/woinactie-stelt-minister-ultimatum

7 “Vakbonden: mogelijk acties op universiteiten”, Het Parool, 22 mei 2018, https://www.parool.nl/amsterdam/vakbonden-mogelijk-acties-op-universiteiten~a4598686/

8 Sterre van der Hee, “Asva protesteert met `zoethoudertjes´tegen doelmatigheidskorting”, Folia, 24 mei 2018, https://www.folia.nl/actueel/121672/asva-protesteert-met-zoethoudertjes-tegen-doelmatigheidskorting

9 HOP, “Protestavond tegen bezuinigingen hoger onderwijs druk bezocht” , 23 mei 2018, DUB, https://www.dub.uu.nl/nl/nieuws/protestavond-tegen-bezuinigingen-hoger-onderwijs-druk-bezocht

10 Peter Storm, “ Over studentenstrijd, solidariteit en een komende Mars voor Onderwijs”, Ravotr, 23 mei 2018, https://www.dub.uu.nl/nl/nieuws/protestavond-tegen-bezuinigingen-hoger-onderwijs-druk-bezocht

Met dank  voor de feedback aan een kritische en betrokken lezer.

Peter Storm