zaterdag 24 november 2018
Een paar honderd studenten en sympathisanten demonstreerden zaterdag 24 november tegen de manier waarop de regering studenteninkomens regelt. Tegen het feit dat ze geen beurs krijgen, maar moeten lenen om te leven. Tegen de noodzaak om zich via die leningen langdurig in de schulden te moeten steken. Tegen het schuldenstelsel dus, zoals de oproep voor de demonstratie het leenstelsel noemde. Het was een veel te kleine demonstratie. Maar de optocht was levendig, strijdbaar, en de felheid nam gaandeweg nog toe. De actie liet een glimp zien van wat er mogelijk is – vooral als juist ook radicale studenten en hun sympathisanten er de schouders onder zouden zetten. Vandaag ontbraken die radicalen zo te zien grotendeels. Spijtig om te zien. Volgende keer beter.
De actie begon door samen te komen bij een podium op de Lange Voorhout. Mensen van de ordedienst van de demonstratie vonden het daarbij nodig om demonstranten niet alleen met woorden, maar ook met duwen, dicht opeen te drijven voor dat podium. Irritant. Zodra vanuit dat podium zelf op uitnodigende toon mensen vroeg dichterbij te komen, gebeurde dat meteen. Waarom dat ordedienstgedoe dan nodig was?
Daar stonden we, voor het podium. Borden klaagden het leenstelsel aan, en hekelden de verantwoordelijken ervoor. Een bordje noemde de nadelen van het leenstelsel, met daaronder de vier verantwoordelijke partijen: VVD, D66, PvdA en, jawel, GroenLinks. Jazeker, ook die club heeft het schuldenstelsel gesteund en is dus medeplichtig. Boven die vier partijlogo’s: “Thanks”… Ook liepen mensen rond met een foto van GroenLinks-chef Jesse Klaver, met de vraag wiens schuld het nu eigenlijk was erbij.
Vanaf dat podium kregen we toespraken. Aantal en inhoud vielen me alleszins mee. Geen ellenlange stoet, maar drie keer een beknopt verhaal. De eerste spreker was van FNV Jong, de jongerenafdeling van de groottste vakcentrale dus. Die sprak schande van het schuldenstelsel, maar trok het breder. Hij schetste hoezeer de huidige jonge generatie onder druk staat, met woningnood, flexbanen, een toekomst van schulden en stress die al in het heden doorwerkt. Sprekers van Rood (SP-jongeren) en JOB (MBO-studentenorganisatie) hamerden de schandelijkheid van het schuldenstelsel er goed in. Studeren, daar komt het op neer, wordt hiermee vooral weer iets voor enkel rijke mensen, en steeds minder toegankelijk vor mensen met weinig geld. Na afloop van de optocht kregen we nog een voorzitster van de landelijke Satudentenvakbond LSVB, iemand van scholierenvakbond LAKS, een SP-kamerlid, en een student lerarenopleiding Geschiedenis in Tilburg en een scholier uit uit VWO 5, die allebei uitlegden wat dat schuldenstelsel voor hen inhield, hoe ze daar last van hadden.
Voor de afloop was er echter ook nog de optocht zelf. Die trok van Lange Voorhout met een flinke lus eerst richting Hofvijver, langs regeringsgebouwen. Dan langs het Malieveld, langs het ministerie van Onderwijs en vervolgens met weer een lus terug naar de Lange Voorhout waar we afsloten. Steeds omringd door flink wat politie. Die was al van te voren zeer zichtbaar aanwezig, met flink wat politiebusjes, enkele ME-voertuigen, politie te voet en te paard. Zo overweldigend angstaanjagend als rondom de Geen Mens Is Illegaal-demonstratie van 3 november was de politiemacht niet, er stonden geen linies ME-ers met schilden, en ik zag ook geen politiehelicopter. Maar ja, demonstranten voerden dan ook geen ‘AFA’ – de Schrik van de Burgerij – in hun logo of iets dergelijks. Dreigend en onaangenaam was al die politie ook vandaag evengoed wel, al hield ze zich een beetje op afstand.
Onderweg riepen we leuzen, aanvankelijk wat moeizaam, deels omdat we op gang moesten komen, deels omdat de sambaband die de zaak ondersteunde, het geluidsbeeld domineerde waardoor verstaanbaar leuzen roepen niet makkelijker werd. Groepjes probeerden wat, vielen weer stil, andere groepjes deden weer een poging. Mensen hadden duidelijk wel behoefte om te scanderen, zich te laten horen. We bleven proberen. Gaandeweg werden we hoorbaarder. “Kabinet, asociaal, schulden zijn toch niet normaal!”, klonk het. “Hey ho Kabinet, jullie vragen om verzet! Hey ho kabinet, jullie worden afgezet!” Later werd de menigte het steeds meer eens: “Onderwijs is een recht – GEEN PRIVILEGE”, riep toen een groot deel van de demonstratie.
De samenstelling van de demo? Studenten dus voornamelijk. Borden van SP-jongerenclub Rood maakten duidelijk dat het mede hun demonstratie was. Zij hadden, samen met studentenbonden, FNV Jong en LAKS, de actie georganiseerd, en ze speelden hier duidelijk een thuiswedstrijd. Mensen uit andere politieke richingen waren niet helemaal afwezig, maar het hield niet over. Ik zag de Internationale Socialisten, met bord vol “Oprutte” met de krant De Socialist, en een actieve groep mensen. Ik zag vlaggen van de Nieuwe Communistische parij Nederland (NCPN),, met daaromheen een levendige groep. Volgens mij werden vanuit die groep flink wat leuzen ingezet.
Ik was zelf met een klein groepje, en voor zover ik zag was ik de enige met een anarchistiusche vlag: zwart rood, met de A er in. Autonomen Brabant had digitaal opgeroepen mee te doen aan de demonstratie, vandaar dat kleine groepje waar ik mee liep. Verder zag ik slechts een doodenkele kameraad uit de anarchistische beweging. Ik vond het een gemiste kans. De levendigheid en de woede die onmiskenbaar van de stoet afspatte, maakte dit tot het soort demonstratie waar juist anarchisten zich maar beter een onderdeel kunnen maken. Bij een rebelse stemming horen immers anti-autoritaire argumenten en praktijken, en als het goed is dan kunnen anarchisten die helpen leveren. Maar dan moeten we er dus wel zijn, en dat was maar mondjesmaat het geval. Ik vond het jammer, maar ik had er zelf ook onvoldoende aan gedaan. En solidariteit begint nu eenmaal niet met afwachten en het beste ervan hopen.
Dat de stemming wel degelijk strijdlustig was, bleek uit de leuzen. Die werden geleidelijk radicaler. Ik riep een paar keer: “Bezet! Blokkeer! Dit beleid pik ik niet meer!” Die slogan weerklonk al menigmaal bij Amsterdamse studentenacties. Hier sloeg-ie niet meteen echt aan. Totdat we bij een groepje studenten belandde dat zelf die leus af en toe riep. Dat groepje deed ook andere bekende leuzen die ik vooral uit de Amsterdamse, studentenstrijd ken. Ik zag dat één van hen een tas had van de Universiteit van Amsterdam, het zou best kunnen dat het hier een groepje uit de Amsterdamse, wat radicalere studentenscene betrof. Een goed, scherp groepje was het in ieder geval, het was leuk om daar samen mee te lopen. “No ifs! No buts! No education cuts!” klonk het daar. “We Are Unstoppable! Another World is Possible!”, “A-Anti- Anticapitalista!”
Dat de opzet van de actie zich voornamelijk tot het schuldenstelsel beperkte, betekende dus nog niet dat boze studenten zich bij die beperking automatisch neerleggen. Er was, zeker bij dit deel van de demonstratie, oog voor de noodzaak van radicale maatschappijverandering. Goed om te merken.
Er ontbrak echter wel iets, zowel op het podium als onder vrijwel alle demonstranten zelf: aandacht voor docenten! Die zitten in hetzelfde gammele lekke schuitje als studenten. Zij staan onder druk, net als studenten. Zij hebben last van werkdruk en flexarbeid, net als studenten. Onder hen regent het burnouts, net als onder studenten. Ze hebben een asociale regering als vijand, net als de studenten. Verder zitten tussen studenten van nu natuurlijk docenten van morgen. En ze bemensen dezelfde, langs neoliberale lijnen steeds verder gesloopte onderwijsinstellingen. Samen optrekken, onderlinge solidariteit uitspreken en uitbouwen ligt vor de hand. Er werd echter vanaf het podium geen enkel woord aan gewijd. Docenten waren tussen de demonstranten dan ook nauwelijks aanwezig, als ik op de leeftijd van deelnemers af ga althans.
Terug op de Lange Voorhout kregen we dus de laatste toespraken, afgewisseld met leuzen, En ja hoor, daar weerklonk vanuit een groot deel van de menigte nu wel het mooie “Bezet! Blokkeer! Dit beleid pik ik niet meer!” Het drukte een stemming uit die wel degelijk van grote boosheid vervuld was, en een bereidheid om – althans in woorden – iets verder te gaan dan enkel naar toespraken luisteren en met borden leuzenroepend door de binnenstad lopen. Die bereidheid omzetten in daadwerkelijke, steviger acties zal een klus worden, en niets gaat vanzelf. Van de organisaties achter deze demonstratie verwacht ik wat dit betreft weinig. Die zijn tevreden met nu en dan een optocht om hun positie in het overleg met ministers ietsje sterker te maken. Fundamenteel, radicaal verzet om zaken grondig om te gooien… het past niet in hun perspectief.
Wat dan wel daarin past? Op het podium werd een petitie tegen het schuldenstelsel met meer van 100.000 handtekeningen als belangrijke overwinning gepresenteerd. Verder stond die SP-parlementariër natuurlijk niet voor niets op het podium. Centraal deel van de ‘strijd’ die met name het vandaag zo prominente Rood propageert, is toch de strijd in de gevestigde politiek, via stembus en Kamerzetels. Daarop vertrouwen is echter niet bepaald verstandig. De gevestigde politiek gaat pas serieus tegemoetkomen aan verlangens van boze studenten als die zoveel druk op de ketel zetten dat de weerstand vanuit de gevestigde orde bezwijkt.
Een optocht van 250 mensen is mooi, maar vooral omdsat het smaakt naar veel meer. Het is aardig een schot voor de boeg. Maar als die optocht zich laat gebruiken als stembussteun voor een partij, dan wordt draamee de energie van die optocht een doodlopende weg in gestuurd. Reden temeer dat studenten en anderen die niet langs partijpolitieke maar langs antiautoritaire lijnen denken en doen, zich des te krachtiger binnen studentenprotesten als deze doen gelden.
Hoe kwetsbaar de gevestigde orde zich voelt voor onverwachte pressie buiten gebaande wegen, bleek na afloop van de demonstratie. Eerst stonden mensen nog wat te praten en feest te vieren, Opeens maakte zich een groep los van de menihte en riep richting Hofvijver. Meteen politiebusjes er achteraan, meteen agenten in de alarmtoestand. Wat bleek? Het groepje – een twintigtal mensen – wilde met de Hofvijver en regeringsgebouwen op de achtergrond een plaatje van zichzelf laten schieten of zoiets. Maar de politie reageerde zo ongeveer alsof zich een menigte opmaakte om het Binnenhof te bestormen. Helaas was daarvan geen sprake. Maar de consternatie die zelf deze kleine groep bij de ordetroepen teweegbracht, is vermakelijk en smaakt naar meer.
Vervolgens liepen wij met ons nog veel kleinere groepje over het Plein, om naar het station te vertrekken, Onze vlag opgerold aan een stok. Al snel drie fietsagenten achter ons aan, haha. Wat bleek? Ze vonden die stok niet zo fijn. Toen we zeiden dat we naar het station gingen, vond de agent die ons aansprak dat dan weer geruststellend: kennelijk waren we niet van plan de zwart met rode anarchistenvlag nog diezelfde avond bovenop een bezet Tweede Kamergebouw te planten of zo. Maar ze bleven ons nog wel een flink tijdje volgen, tot we bij het station waren. Nou ja, machtig rijmt wellicht niet voor niets zo mooi op zenuwachtig.
Peter Storm