maandag 27 februari 2017
Tussen de vijftig en de honderd mensen hebben afgelopen vrijdag in Amsterdam de Februaristaking van 1941 demonstratief herdacht. Het was een mooie, krachtige actie. Volgend jaar weer – hopelijk nog steeds bovengronds, en met veel meer deelnemers.
De demonstratie – een dag vóór de officiële herdenking – was een initiatief van University of Colour, een initiatief dat opkomt tegen de actieve erfenis van koloniale verhoudingen, op de universiteit en ook daarbuiten. Het motto was: “Toen niet, nu niet! Nooit meer fascisme!”. Heel symbolisch verzamelden we rond half vier ‘s middags bij het Slavernijmonument in het Oosterpark, om na enkele toespraken naar de Dokwerker op het Jonas Daniël Meijerplein – het monument ter ere van de Februaristakers – te lopen. Zo werden twee dieptepunten van moorddadig racisme gekoppeld, als episodes die samenhingen zoals ook in de strijd tegen racisme de slavernij en de holocaust ook samenhangende aandacht verdienden.
De actie was aangenaam bescheiden in haar vormgeving. Eerst een welkomstwoord, gevolgd door twee toespraken. Mercedes Zandwijken vertelde de aanwezigen het verhaal van Anton de Kom, strijder tegen het kolonialisme in Suriname en vervolgens tegen de nazi-bezetting in Nederland. Hij werd uiteindelijk opgepakt, naar een concentratiekamp afgevoerd waar hij kort voor het eidne van het nazi-rijk overleed. Mercedes Zandwijken onderstreepte het punt dat juist ook Afro-Caribische mensen een rol in de strijd tegen de nazi’s hadden gespeeld, iets waar veel te weinig aandacht voor is. Haar verhaal was vrij lang. Haar verhaal was de lengte ervan waard. Daarna sprak Khalid vanuit Wij Zijn Hier, een groep vluchtelingen/ mensen zonder officiële verblijfspapieren die nu al jaren in Amsterdam actiecvoert, en van het ene naar het andere onderkomen wordt verdreven door het verachtelijke Gezag. Een warme, opgewekte oproep tot solidariteit, kort, krachtig.
Daarna: lopen! En leuzen scanderen, onophoudelijk. Ik geloof dat het geen dertig seconden aan één stil is geweest, en dat maken we te vaak anders mee. Het gangbare repertoire: “Toen niet, nu niet, nooit meer fascisme!”, “Say it loud, say it clear, refugees are welcome here!”, “Geen vrouw, geen man, geen mens is illegaal!” Die laatste leus werd ter plekke veranderd, toen een demonstrant begon te roepen: “Geen trans, geen cis, geen mens is illegaal!” (‘cis’ is dus ‘niet trans’). Dat werd, prompt – in wisselende volgorde – overgenomen. Heel mooi om tye merken hoe ter plekke, binnen de actie, aandacht werd opgeëist voor een zichtbare, gelijkwaardig plek van transgenders. Heel mooi ook om te zien hoe dat wordt opgepikt: een collecties leerproces.
We riepen nog meer, en niet alles was even inspirerend:. ‘Hey ho, PVV, hier ( of ‘daar’, dat ben ik kwijt) krijg je problemen mee” , dat werk. Waarmee de PVV ‘problemen’ zou krijgen werd net zo min duidelijk als de aard van de ‘problemen’. Gelukkig volgde er al snel een amendement: “PVV, rot op, anders ga je aan de strop. Dood, verderf, sterf sterf sterf!” Die wijziging werd overgenomen, ook door mij. Smaakvol? Beleefd? Nee. Maar antifascisme is geen wedstrijd in smaak en goede manieren. Dat is het fascisme ook niet.
“No borders, no nations, stop deportations” weerklonk ook, ter plekke van een Nederlandstalige versie voorzien: “Geen grenzen, geen naties, stop deportaties” – en de variant: “No nations, no border, fight law and order”.
De optocht was niet alleen levendig qua leuzen, ze was ook kleurrijk, zowel qua samenstelling – wel in meerderheid wit, maar ook flink wat mensen van Afro-Caribische/ Afrikaanse achtergrond en andere niet-witte mensen -. als qua symbolen. Enkele spandoeken, enkele borden van de Internationale Socialisten. een hele reeks anarchistische vlaggen in meer kleuren: zwart/ rood, maar ook zwart / roze (queer anarchisme) en zwart /paars (anarcha-feminisme). Ik heb met die laatste vlag gelopen. Ik zag ook een AFA-vlag.
Bij de Dokwerken hio ielden we een minuut stilte, ter herdenkin g van de slachtoffers van het fascisdme. Er waren ook nog enkele toespraken. Ibtissam Abaazis van het Meldpunt Islamofobie , die duidelijk maakte dat racisme en moslim-bashing geen kwestie waren van beleving, maar van daadwerkelijke onderdrukking; en Machiel Keestra, die waarschuwde tegen uitingen van fascisme, en aanverwante denkwijzen, overal en dus ook in eigen kring. Hoogtepunt van zijn toespraak was het voorlezen van een brief van een familielid dat de Februaristaking in Amsterdam had meegemaakt, en positief verrast werd door de solidariteitsbetuiging van mensen in Amsterdam aan de joodse slachtoffers van nazi-vervolging. Iemand van University of Colour las ook de tekst voor die zij op 1 februari in Den Haag op de manifestatie tegen Trump op het podium probeerde te houden – iets waarvoor zij het podium had beklommen, om er vervolgens hardhandig door organisatoren, versterkt door politie, weer afgewerkt te worden.
Wat ik positief vond aan de toespraken was de inhoud: ze waren duidelijk geselecteerd, niet – zoals je te vaak ziet – om deelnemende organisaties te bevredigen in profileringsdrang, maar om een relevant punt op de actie te maken, zodat we er iets van konden leren en geïnspireerd konden worden in solidariteit en verzet. Wat ik tevens goed vond, is het beperkte aantal sprekers. Een eindeloos programma werkt passiviteit in de hand, en degradeert deelnemers aan een actie tot luisteraars en kijkers. Dat gebeurde hier gelukkig niet.
Technische ondersteuning – podium geluidsinstallatie – ontbrak vrijwel, hetgeen echter de afstand tussen sprekers en deelnemers verkleinde en de actie eerder sterker dan zwakker maakte..Sprekers moesten het doen met een herhaaldelijk haperende megafoon, maar dat deed geen afbreek aan die kracht, eerder het tegendeel. Natuurlijk is zoiets alleen werkbaar bij relatief kleine aantallen. Maar ik zie veel en veel liever deze bescheiden, inhoudelijke aanpak, dan een glad geregisseerde show waar alles perfect werkt maar waarin we eerder festivalpubliek kunnen zijn dan actievoerders.
Alles bij elkaar kijk ik op deze actie met voldoening terug.. Demonstraties met zoveel enthousiasme en met zulke inhoud als we afgelopen vrijdag mochten beleven, maken we veel te weinig mee. Hulde voor de organisatie die dit initiatief nam en de zaak in vrij korte tijd zo op poten heeft weten te zetten.
De actie werd afgesloten met een oproep om de dag erna ook naar de officiële herdenking te gaan, en met aankondigingen van enkele andere belangrijke antiracisme- activiteiten, en met het indringende verzoek om volgend jaar wederom te komen. De organisatoren van de herdenkingsdemonstratie van afgelopen vrijdag mogen trots zijn op wat ze hebben gedaan en bereikt. En ik hoop vurig dat we volgend jaar inderdaad wederom zo ‘n strijdlustige demonstratieve antifascistische herdenkingsdemonstratie rond deze tijd en dit onderwerp tegemoet kunnen zien.
Peter Storm