ravotr

zondag 6 november 2016

Hoogst vermakelijk en zeer interessant: de demonstratieve optocht die Anonymous afgelopen zaterdagmiddag hield. Ik nam samen met enkele kameraden deel, en was voorzien van een geleend rood-en-wart-beschilderd masker in Anonymous-style. Ik heb me uitstekend vermaakt. Maar ik heb ook weer wat geleerd: Een soort van verslagje en wat opmerkingen., constructief-kritisch bedoeld.

Anonymous is een informeel georganiseerd netwerk dat actie voert voor vrijheid en tegen ‘het systeem’, zonder dat allemaal erg in te vullen. Het is een hackerscollectief dat online van zich doet spreken. Maar nu en dan zijn er dus ook offline-activiteiten in de open lucht. Zo gaat men jaarlijks op 5 november werdeldwijd de straat op in wat deze keer de Million Mask March heette. Dan is het Guy Fawkes Day, genoemd naar een katholieke monarchist Guy Fawkes die in de zeventiende eeuw poogde het gebouw van het Hogerhuis in Groot-Brittannië op de blazen: het zogeheten Gunpowder Plot. Het plan werd verijdeld, op 5 november 1605 pakte het gezag hem op. Na marteling probeerde men hem te executeren, maar hij viel van het schavot en brak zijn nek. Die maskers die tot de dresscode van Anonymous horen, verbeelden indirect Guy Fawkes. De link tussen Fawkes en Anonymous loopt via V for Vendetta, een serie comics die ook is verfilmd. De g held draagt daarin een Fawkes-masker, waarmee dat masker haar loopbaan als symbool van wat een auteur “postmodern anarchisme” noemt, begon. Hoe het verder precies zit, is niet voor nu en niet voor hier.

Hoe dan ook, op het verzamelpunt De Dam waren al zeker honderd mensen, waarvan velen voorzien van die maskers, aanwezig. Weinig spandoeken, een doek met kritiek op de jeugdzorg, wat borden met teksten tegen de manipulatie door de media en dergelijke. Een plakkaat met, ironisch ‘Obey’, een plakkaat met rechttoe rechtaan ‘Disobey’. Enkele groene Anonymous-vlakken met het logo: twee guirlandes, een man in pak maar zonder hofd. In plaats van het hoofd een vraagteken. Ik zag ook, tot mijn vreugde, iemand met een bord over Standing Rock in de VS, waar Sioux en hun vele bondgenoten strijden tegen een pijpleiding die water en land en leven bedreigt. En ik zag twee zwarte vlaggen met rode anarchisten-A, minstens één ervan als een soort flipside van de Anonymous-vlag. Jawel. Zelf had ik een bord meegenomen met een poster: “Stop Repression”, een aankondiging van de demonstratie van 19 november tegen de repressie van anarchisten en antifascisten in Den Haag. Die is belangrijk trouwens, komt u alstublieft allemaal, Anonymous of niet.

Aanvankelijk gebeurde er weinig , maar na een uurtje samenscholen bij het monument gingen we lopen. Langs Madame Tussaud, de Kalverstraat in. Aarzelend, later luider, begonnen mensen wat te roepen. “Revolution! Revolution!” – hier meestal niet voorafgegaan door het op starndaardradicale demonstraties gebruikelijke “One Solution!”); “We Are Anonymous!” en “Fuck the System!” Dat was in grote lijnen het complete repertoire. Ze weerklonken bijna de hele route om en om. Zelf zetten we af en toe de klassieker “A- Anti-Anticapitalista!” in. Eén keer werd dat door een handvol anderen overgenomen. Ook probeerde ik iets over Standing Rock, wat bijval opleverde van degene die met het plakkaat over die strijd liep. Af en toe, op geschikte momenten – toen we midden op een rijbaan liepen – weerklonk een zelfbewust “Whose Streets? Our Streets!”

Ik meen ook even “We Are the 99!” gehoord te hebben, een verwijzing naar de 99 procent, de meerderheid die in het wereldbeeld van Anonymous tegenover de steenrijke machthebbende 1 procent staat. Een wel erg simpel, maar in de essentie niet onjuiste typering, vind ik nog steeds. Al hebben degenen dies tellen dat deelnemers aan een actie als vandaag de 99 procent zelf zijn, wel een klein probleem met tellen En spreken ‘namens’ de 99 procent lijkt me ook geen goed idee: daarmee passeren we de overgrote deel van de bevolking, en voeren ongevraagd voor hun het woord. Dat wereldbeeld kennen we van Occupy uit 2011, waarmee Anonymous in de geest zeer veel verwantschap vertoont. Denk de tentjes en de pleinbezettingen van destijds weg, voeg er levendige, lichtelijk chaotische optochten plus een boel hackwerk aan toe, en Occupy is in Anonymous getransformeerd als het ware, al h ging het chronologisch niet zo, want Anonymous bestond al toen Occupy verscheen. Ik weet trouwens niet honderd procent zeker of die 99-procent-leus wel echt klonk; later realiseerde ik me dat “We are the Ninetynine” en “We are Anonymous” in het geroezemoes best op elkaar lijken.

Terug naar de route. We zigzagden de Kalverstraat uit en kwamen via het Leidse Plein bij het Museumplein uit. Daar passeerden we een manifestatie in protest tegen de dood van een vishandelaar in Marokko die in dat land grote protesten opwekte. Solidariteitsgroeten werden uitgewisseld met gebaren over en weer. Verder liepen w e, naar de – natuurlijk gesloten – Amerikaanse consulaat. Hevige leuzen, en toen we korte tijd later vertrokken stond er graffiti op een ruit. “LOL” en een A. Verder gingen we, naar het gebouw van de Nederlandse Bank, die we bereikten nadat we al scanderend over de Albert Cuyp waren gelopen. Bij de Nederlandse Bank blokkeerden we korte tijd een kruispunt en een trambaan, al leuzen roepend. Dat duurde niet lang, en we liepen verder.

We bleken inmiddels voorzien te zijn van een heuse aanvoerder, een stoere gast die de weg wees, ons vermaande de boel in de volle breedte te blokkeren, maar nog geen vijf minuten later precies even beslist maande om weer door te lopen. Een echt minder momentje in zijn optreden – dat me sowieso tegenstond, het oogde iets te nadrukkelijk, en overschreed af en toe de dunne lijn tussen gepaste aanmoediging en ongepast orders geven – was toen hij ons vertelde dat hij had begrepen dat er agent-provocateurs tussen ons liepen, maar dat we dus vooral vreedzaam moesten blijven. In de eerste plaats voedt je met zoiets vooral de paranoia onder actievoerders, terwijl je er echt geen infiltrant mee bang maakt. In de tweede plaats was het nogal overbodig, de hele optocht vertoonde geen sporen van gewelddadigheid.

Ik zeg bij deze kritische opmerkingen er meteen wel iets bij: we zullen als beweging pas zonder dit soort leidersfiguren kunnen als we ons allemaal aanwennen zélf initiatief te nemen, niet af te wachten en dergelijke. De leus ‘Disobey’ geldt ook binnen bewegingen voor sociale veranderingen. Deze figuur leidde ons. Maar wij lieten ons dan ook leiden, en dat deden we dus zelf. Maar dan nog is het beste aanvoerderschap dat ik ken een stukje minder nadrukkelijk dan wat ik vandaag zeg.

Een tweede kritische noot betreft de houding van sommige demonstranten. Een enkele keer zag ik een demonstrant op bijna-agressieve, opdringerige toon kleine preekjes houden naar mensen, om toch maar wakker te worden en dergelijke. Dit was op zich een eenling, maar iets van de bijbehorende toon proef ik meer, bijvoorbeeld in het idee dat mensen ‘wakker moeten worden’. Alsof wij ‘wakker’ zijn met ons tweehonderden, en de rest van de bevolking ‘slaapt’. Ik denk dat dit niet werkt. Niemand wil zo worden weggezet. Niemand wil belerend worden toegeschreeuwd. Niemand leert daar echt iets van. De wil om ons verhaal te delen en te verspreiden is voortreffelijk, maar potentiële vriendinnen en vrienden benaderen alsof het vijanden zijn die we op hun kop moeten geven, werkt eerder tegen ons. Al snap ik de frustratie, het ongeduld waar deze behoefte om mensen ‘wakker te schudden’ uit voortkomt. Laten we samen zoeken naar iets betere vormen van communicatie.

Na de Bank nog een flink stuk door een lange winkelstraat, metg nog een korte blokkeer-tussenstop. Via de Munt weer de Kalverstraat in en terug naar de Dam. Van daaruit gingen we nog eventjes verder, maar we keerden op onze schreden terug, klaarblijkelijk om ons bij achterblijvers te voegen en te kijken naar de volgende zet. Maar de groep was al geslonken, en kromp verder. Het zag er naar uit alsof het was afgelopen, en mijn maten en ik gingen dan ook huiswaarts.

Met hoeveel mensen hebben we er rondgelopen? Geen miljoen, masker of niet. Wel een substantiéle groep. Ik heb niet geteld, maar tweehonderd waren het er tijdens de demonstratie zeker wel. Wat voor mensen? Vrijwel geen lui die ik ken uit de actiekringen waar ik me doorgaans in beweeg, afgezien van de twee kameraden waarmee ik vandaag gezellig op pad was. Uiteenlopend qua leeftijd. Enkele onder de twintig, vrij veel twintigers en dertigers, maar ook flink wat flink oudere mensen. Mannen vormden, zoals helaas bij zoveel acties, de meerderheid, maar vrouwen leverden toch een flink aandeel: ik 30 procent of zo. Het was qua kleur redelijk gemengd, ik zag – voorzover de maskers dat niet wistent e voorkomen – een redelijke handvol gekleurede mensen van diverse herkomsten.

Wat mij vooral trof was nog iets anders. Ik weet dat je voorzichtig moet zijn met mensen inschatten op basis van kledij en uiterlijk. Maar ik had de indruk dat het gemiddelde opleidingspeil en de sociale positie van het overgrote deel van de demonstranten een stuk lager was dan bij veel traditionele linkse demonstraties. Ik zag nauwelijks mensen met de uitstraling van student of, zelfs linkse en alternatieve, academicus. Ik zag veel mensen waarvan ik vermoed dat MBO of VMBO hun laatst bezochte opleiding was, of die nog op zulk types van onderwijs zitten. Ik zag mensen zoals je die in allerlei bedrijven en instellingen ziet werken, en dan niet op de hogere niveaus. Ik zag ook aardig wat mensen zoals ik die zelf tegenkom als ik als bijstandsgerechtigde baanloze eens een bezoek aan de sociale dienst ‘mag’ afleggen. Anders gezegd: dit was qua klasse een actie van de onderkant. Ik vind dat een waardevol aspect. Kennelijk slaagt Anonymous mensen te bereiken die door traditioneel links, inclusief de radicale segmenten daarvan, nauwelijks worden bereikt.

Gelukkig verregaand afwezig waren tekenen die je op digitale Anonymous-manifestaties nogal eens ziet: conspiracy theorieën en soms zelfs openlijk uiterst-rechtse suggesties. Ja, ik zag een Nederlandse vlag met het Anonymous-logo, en dat was één Nederlandse vlag teveel. Maar verwijzingen naar de Rothschilds en soortgelijke indirecte antisemitische hints bleven ons vandaag gelukkig bespaard.

Wat ons ook bespaard bleef: politie! Hahaha. Tot dichtbij het Museumplein heb ik geen enkele agent gezien. Wisten ze het niet, bij de gemeente? Dachten ze: we houden het discreet in de gaten, netjes buiten beeld? Bij het Museumplein waren agenten, ongetwijfeld deels vanwege de Marokko-manifestatie daar. Bij het VS-consulaat dook er wel politie-escorte op, bij de Nederlandse Bank stonden enkele politieauto’s en knoopten agenten een gesprek met enkele deelnemers aan, kennelijk om te peilen hoe en wat. Vervolgens reed er een motoragent achter ons aan die we weer kwijtraakten toen we de Kalverstraat in liepen. Maar geen pogingen om de korte blokkades te beëindigen, of om ons anderszins te hinderen.

Kennelijk kun je dus gewoon een oproep doen om ergens samen te komen, die oproep verspreiden, en gewoon gaan lopen, zonder toestemming van of overleg met autoriteiten die dan ook aangenaam schitterden door afwezigheid. Want ik kreeg niet de indruk dat de zaak was aangemeld, en hopelijk heb ik daarin gelijk. Dat is wat mij betreft een belangrijke les: probeer het eens zonder die officiéle benadering. Ja, soms is niet aanmelden van een demonstratie te riskant, soms is aanmelden wijzer. Maar de actie van vandaag liet zien hoe ver je komt zónder je van orde en staatsreglementen van te voren veel aan te trekken. Dat, lieve mensen, smaakt naar veel meer. Dat is les één van vandaag.

Les twee is een andere, en die richt ik nadrukkelijk aan mijzelf en geestverwanten. Laten we informeel op touw gezette bewegingen, zonder duidelijke koers en stan dpunten, en zonder de taal die wij als linkse en radicale activisten standaard hanteren, serieus nemen. Serieuzer dan we vaak doen. Zonder onze kritiek in te slikken, maar ook zonder dat onze kritiek een muur opwerpt tussen onszelf en dit soort acties. Deze energieke wandeling vanuit Anonymous is klaarblijkelijk opgekomen buiten gevestigde anarchistische kringen, en in die kringen niet van publiciteit voorzien. Ook niet door mij. Maar er was meer anarchie in voelbaar dan ik in tijden op wat voor straten heb meegemaakt. Volgend jaar weer, volgend jaar met meer. Intussen, zaterdagavond 5 november, in Londen…

Peter Storm