ravotr

vrijdag 8 augustus 2014

Krap twee maanden nadat ISIS met haar spectaculaire opmars de voorpagina’s haalde, heeft de Verenigde Staten bombardementen uitgevoerd op strijders en stellingen van deze organisatie. Daarmee escaleert een op gang komende Amerikaanse interventie in Irak. ISIS – inmiddels IS – verdient geen enkel medelijden, begrip of steun. Dat wil echter niet zeggen dat de VS met haar luchtaanvallen zulk begrip en steun wel verdienen. Het gaat om misdadige luchtaanvallen op een misdadige groepering.

ISIS vocht zichzelf in juni de publiciteit in met een snelle opmars. Mosul viel, en andere Iraakse steden volgden snel. In deze fase was ISIS niet de enige die tegen de Iraakse staat vocht. De beweging was deel van een breder front in door Soennieten bewoonde delen van Irak. In de Soennitische gemeenschappen was veel onvrede over de door Sjiieten gedomineerde regering van Maliki. Die walste over grieven van Soennitische bewoners heen, had protesten die voor de rechten van Soennieten opkwamen, met geweld neergeslagen en gedroeg zich tegenover de Soennitische gemeenschappen als dictator en bezetter. Vreedzaam verzet draaide uit op gewapende opstand, en in die gewapende opstand stonden militairen uit het verdreven regime van Saddam Hoessein, traditionele gemeenschapsleiders en de extreme jihadisten van ISIS zij aan zij. En ISIS stal de show, en naar het zich laat aanzien ook de opstand zelf. Een op zichzelf rechtmatig verzet van een gediscrimineerde bevolkingsgroep werd gekaapt door de meest reactionaire beweging die er in de regio te vinden was.

Al snel gebeurden er twee dingen. Een reeks gruwelverhalen over ISIS-optreden bereikte de media. Daar zat later weerlegde foutieve informatie bij , zoals het bericht dat ISIS in door haar beheerst gebied gedwongen vrouwenbesnijdenis – genitale verminking is een beter woord – invoerde. Dat bleek ongefundeerd te zijn. Andere verhalen zijn aan veel minder twijfel onderhevig. ISIS voert terreur uit tegen tegenstanders, dwingt bijvoorbeeld Christenen tot hetzij bekering, hetzij het betalen van extra belastingen, hetzij tot vertrek. Voor wie niet ging of gehoorzaamde, restte, zoals Christenen in Mosul te verstaan werd gegeven, “voor hen niets dan het zwaard”. Maar Christenen waren niet de enige gelovigen die als doelwit voor vervolging werden aangewezen.

Aanvankelijk hoorden we vooral van vervolging van Sjiieten, ‘afvalligen’ in de ogen van ISIS dat zich op een extreme variant van de Soennitische islam beroept. Kort erna bleek de vervolging de aanwezige Christelijke gemeenschap te bedreigen. En afgelopen dagen hoorden we vrij opeens over de vervolging van de Yezidi ‘s. Dat is een hele oude geloofsgemeenschap met aanhangers onder vooral Koerden in Noord-Irak. Het gaat hier niet om een variant van Islam of Christendom, maar om een nog ouder geloof. Voorde gewelddadige dogmatici van ISIS is alleen al hun bestaan een belediging. Toen ISIS, dat zich overigens onlangs tot IS, Islamitische Staat, heeft omgedoopt opmarcheerde in Koerdisch gebied, sloegen Yezidi ‘s met duizenden op de vlucht. Een aantal kwam niet tijdig weg. “Op hun vluchtroute werden honderden vluchtelingen vermoord.” Onder hen “in ieder geval veertig kinderen van de Yezidi-minderheid”, aldus de VN. Veertigduizend Yezidi ‘s zijn een berg op gevlucht, waar ze klem zitten tussen omkomen van dorst en honger, of afgemaakt worden door IS.

De tragedie is tekenend voor het terreurbewind dat IS aan het vestigen is in een omvangrijk gebied. De groepering heeft intussen een Kalifaat uitgeroepen, haar formulering voor een Islamitische staat met autocratisch leiderschap. IS heeft niet alleen forse stukken Irak in handen, maar ook van Syrië waar het opkwam als deel van de gewapende strijd tegen het Syrische bewind. En intussen is er IS-activiteit gemeld in Libanon. IS is goed bewapend. Dat is voor een flink deel te danken aan het feit dat het Iraakse leger in juni overhaast de benen nam uit Mosul, waarna IS enorme wapenvoorraden wist buit te maken. Rijke reactionaire geldschieters uit landen als Koeweit spelen een rol. De hele beweging wordt met griezelige efficiëntie bestuurd als een soort van gewapend bedrijf, waar alles boekhoudkundig keurig wordt bijgehouden, als buitgemaakte boekhoudkundige gegevens op een USB waar ik dat op baseer een juist beeld geven, en aangenomen dat die gegevens authentiek zijn, en geen hoax. Helemaal zeker weet ikd at bepaald niet. Maar hoe dan ook: het is als verklaring voor de macht van IS en haar Kalifaat dus niet nodig om er de hand van de CIA en/of de Mossad achter te zoeken, zoals op internet onder conspiratief-gestemden natuurlijk intussen veelvuldig gebeurt. Connecties met geheime diensten kunnen er best zijn, en dan zijn de twee genoemde diensten natuurlijk kandidaat. Maar daar zijn dan betere bewijzen voor nodig dan het gangbare ‘het kan geen toeval zijn, dús is het de Mossad’.

IS en haar Kalifaat zijn intussen duidelijk meer dan alleen een Jihadistische militie. Het gaat hier om een regime, een staat-in-wording, met grenzen die nog volop in beweging zijn. De wortels van toen nog ISIS liggen in de gewapende strijd, eerst in Irak (2003-2009) , daarna in Syrië (vanaf 2011). Aan die laatste strijd kwamen wel degelijk geheime diensten te pas, de CIA en de diensten van staten als Saoedi-Arabië. En er is nog een connectie. Toen in 2011 Syriërs tegen de dictatuur van Aassad begonnen te demonstreren, arresteerde diens bewind vooral linkse en seculiere activisten. Ze liet rond die tijd echter grote aantallen jihadistische gevangenen vrij. Daarmee speelde het bewind de opkomst van jihadistische oppositiegroepen waaronder wat later ISIS werd in de kaart, en verzwakte het democratische en linksere stromingen. Ook later vochten ISIS en Syrische staat opmerkelijk weinig tegen elkaar, en opmerkelijk veel tegen hun gemeenschappelijke vijand: andere Syrische oppositiegroepen. Assad vond kennelijk ISIS een geweldige tegenstander om er de hele oppositie mee verdacht te maken. Dezelfde Assad vond datzelfde ISIS kennelijk ook best nuttig als vijand van andere oppositiegroeperingen. Het heeft er intussen veel van weg dat ISIS haar aanvankelijke sponsors allang boven het hoofd is gegroeid. Ze vormt een min of meer zelfstandige macht, een staat in volle opbouw, met een hoogst ongezonde imperiale eetlust bovendien.

Het is die eetlust die de VS in actie heeft gebracht. Dat was de tweede ontwikkeling. Al snel stuurde Obama ‘adviseurs’, gevolgd door meer ´adviseurs’ en hulptroepen. Al snel waren er 750 Amerikaanse militairen, en luchtaanvallen ‘werden niet uitgesloten’. Daarna werd het echter wat stiller aan het interventiefront. Gevechten gingen door, maar een tijdlang leek het alsof Koerdische strijders in het noorden van Irak effectief weerstand wisten te bieden. Intussen heeft IS hen echter ook een flinke nederlaag toegebracht, waarmee de opmars een nieuwe ronde in ging, met de genocidaal ogende vervolgingen van christenen en Yezidi’s in haar kielzog.

Op 7 augustus kondigde Obama luchtaanvallen aan, en velen zullen een zucht van verlichting hebben geslaakt dat er eindelijk tegen die griezelige ISIS-lui werd ingegrepen. Die opluchting zou wel eens zeer misplaatst kunnen zijn. Humanitaire overwegingen zijn voor Obama eerder bijkomstigheid dan hoofdzaak. Hij gaf groen licht voor luchtaanvallen “om een potentiële daad van genocide te voorkomen”. Maar Obama “zei ook dat VS-oorlogsvliegtuigen konden ook strijders van de Islamitische Staat tot doelwit maken als zij zouden oprukken naar de stad Erbil, waar de VS een diplomatieke aanwezigheid en adviseurs aan de Iraakse troepen had.” Daar zijn ze weer, die adviseurs! Lopen die gevaar, dán is het tijd om op te treden. Zo werkt sluipende escalatie. Dreigende genocide was dus één reden, bedreiging van Amerikaanse diplomatieke en militaire posities de andere.

Er is niet zo heel veel cynisme nodig om de genocide-dreiging een excuus te noemen, de bedreiging die IS voor de VS betekende de echte reden voor de luchtaanvallen. Maar zelfs als de VS werkelijk Yezidi ‘s wil redden, dan nog rest de vraag: waarom zijn deze mensen opeens het redden waard, maar al die eerdere slachtoffers van IS niet? En waarom moeten er in Irak mensen worden gered, terwijl er op Gaza met Amerikaanse munitie juist mensen door een Amerikaans bondgenoot mogen worden omgebracht? Zoals vaker tellen alleen slachtoffers van officiële vijanden mee in het morele universum van de VS; slachtoffers van officiële bondgenoten zijn volgens Obama het redden kennelijk niet waard.

De humanitaire bewogenheid van Obama is dus nogal verdacht. Er is echter één reden waarom Obama wel degelijk óók mensen wil redden. Hij wil namelijk gezíén worden als mensenredder. Hij wil politiek krediet verwerven door tegen genocide – of wat als zodanig wordt aangemerkt – op te treden. Natuurlijk bij voorkeur tegen genocide die bedreven wordt door een vijand. Vrienden voor de voeten lopen is een andere zaak. Vlak voordat de IS Amerikaanse bommen op het hoofd kreeg, ontving IDF extra munitie uit de Amerikaanse arsenalen om Palestijnen om te kunnen blijven brengen in het beoogde tempo.

Maar wil de Amerikaanse humanitaire PR effectief zijn, wil er krediet worden opgebouwd, is het nu en dan wérkelijk mensenlevens redden wel handig. Ik geloof dus onmiddellijk dat de huidige luchtaanvallen echt bedoeld zijn om te voorkomen dat de Yezidi ‘s op die akelige berg omkomen (1). Dat doet aan de machtspolitieke redenen van de hele operatie niets af. Want het via een levensreddende operatie opgebouwde morele krediet wordt vervolgens door de VS gebruikt om haar eigen belangen makkelijker te behartigen zonder dat de geloofwaardigheid al te makkelijk onderuit gehaald wordt.

Volgens mij zit daar de clou van ‘humanitaire interventie’. Ja, het beoogde humanitaire effect wordt wel degelijk serieus nagestreefd. Het is dus niet nodig om enig humanitair resultaat bij voorbaat reflexmatig te ontkennen. Maar de redenen om dit effect na te streven zijn economisch en strategisch, niet humanitair, van aard. Nu mensenlevens redden om straks oliebronnen en pijpleidingen te beschermen en militaire bases aan te kunnen leggen, dat is ongeveer de logica.

Het is dus mogelijk dat de huidige luchtaanvallen mensenlevens redden. Dat is dan een mooi meegenomen. Dat is echter geen reden om er steun aan te verlenen, want ze zijn onderdeel vann een politiek waarin mensenlevens ondergeschikt zijn aan winst en macht. De bommen verzwakken de IS, en versterken daarmee de Iraakse regering. Wat die met haar machtsherstel gaat doen? Een eventuele herovering van door IS onder de voel gelopen steden en gebieden wellicht? Dat belooft, gezien de staat van dienst van Maliki, voor de plaatselijke bevolking, zeer weinig goeds. Op de redding van honderdduizenden Yezidi ‘s zou wel eens de hernieuwde onderdrukking van enkele miljoenen Soennieten kunnen volgen. En als de VS eenmaal met succes – in Amerikaanse beleving – luchtaanvallen hebben ingezet, wordt de kans groter dat ze daarmee doorgaan. Zo krijg je klassieke koloniale strafexpedities, en zoiets pleegt van kwaad tot erger te gaan.

Geen enkele steun aan de Amerikaanse luchtaanvallen derhalve! Maar net zo nadrukkelijk ook geen zweem van steun aan het doelwit van die aanvallen, IS en haar Kalifaat. Wie nu begint over ‘onvoorwaardelijke’ maar natuurlijk wel ‘kritische’ steun voor ISIS tegenover ‘het imperialisme’, is verregaand verdwaald in een moeras waar het bordje ‘anti-imperialisme’ code is voor stelling nemen van de ene boevenbende tegen de ander. Dat IS kleiner is, en vergeleken bij de VS slechts een mini-imperium aan het opbouwen is, klopt. Maar dit kwantitatieve verschil is geen reden tot partij kiezen voor de kleinere crimineel. IS is namelijk niet alleen ergens tegen. Ze is niet alleen in botsing met een imperialistische macht. IS is ook nog ergens vóór: de opbouw van een staatsmacht die elke vorm van vrijheid verplettert, behalve de vrijheid van één groep om alle anderen te terroriseren. En dit terreurregime parasiteert op doodgewone kapitalistische verhoudingen die wat haar betreft dus gekoesterd en verdedigd moeten worden. Je kunt immers bedrijven alleen maar afpersen als die bedrijven om te beginnen wel gewoon winstgevend kunnen functioneren. Dat hele IS-kalifaat is een reactionaire, pro-kapitalistische onderneming. Ieder ‘begrip’ ervoor dat verder gaat dan een eerlijke poging te snappen waar zoiets vandaan komt en hoe zoiets werkt, is misplaatst.

Tegen het humanitair ingeklede Westerse imperialisme staat hier een vorm van religieus gemotiveerde kapitalistische reactie. Tegen de gewapende kruisvaarders staan de gewapende jihadisten. Beiden zijn dodelijke vijanden van de strijd voor vrijheid, solidariteit en goede verstandhouding tussen mensen uit verschillende bevolkingsgroepen en geloofsgemeenschappen. Die strijd, niet het reactionaire gevecht tussen IS en VS, verdient onze solidariteit.

Noot (1): hier wat tegenstrijdige kromtaligheid weggewerkt, na tip van een lezer 🙂  (noot en correctie aangebracht op 9 augustus, 01.02 uur)

Opmerking 13 augustus 14.24 uur: op advies van een lezer nog even bijgeschaafd qua typo’s en verschrijvingen. Hopelijk is het nu draaglijk 😉

Peter Storm