ravotr

zaterdag 5 juli 2014

Waar Irak het slachtoffer wordt van rechtstreekse Amerikaanse militaire interventie, daar gaat het VS-ingrijpen in Syrië minder rechtstreeks in het werk. Obama heeft een oud plan uit de mottenballen gehaald: het steunen van zogeheten “niet-extremistische rebellen”, tegen zowel Assads bewind als tegen ISIS en geestverwanten. Hij heeft het Amerikaanse Congres om 500 miljoen dollar gevraagd om genoemde rebellenstroming te ondersteunen, met training. Ja, daar zijn ze weer, de ‘adviseurs’, maar deze keer geen militairen maar CIA-functionarissen. Het idee is geschift. Maar het idee is tegelijk ook gevaarlijk.

Geschift is het idee omdat ‘gematigde rebellen’ in Syrië zeldzamer zijn dan gezinnen zonder in oorlogsgeweld gedode, gewonde, gefolterde vermiste en gevluchte gezinsleden. Een bloggende journalist heeft onlangs aan een functionaris van het Ministerie van Buitenlandse zaken gevraagd om de naam van tenminste één substantiële organisatie van gematigde strijders in Syrië te noemen. De mailwisseling die volgde is onbedoeld hilarisch om te lezen, en een naam of gegevens over zo ‘n gematigde groepering weet de arme functionaris niet op te hoesten. Dat tekent misschien de onkunde van de functionaris, maar het illustreert ook iets reëels: de strijd in Syrië is verregaand een zaak geworden van min of meer jihadistisch georiënteerde groepen.

Dat is anders geweest, er waren wel degelijk seculiere en naar links neigende stromingen in de Syrische opstand van 2011-2012. Maar terwijl de protesten geflankeerd en vervolgens overvleugeld werden door gewapende strijd, groeide de fundamentalistische invloed in de opstand. Ik neem niets terug van mijn bewondering en sympathie voor de demonstranten van het eerste uur, en ook niet voor deserteurs uit het regeringslegers en de mensen die de wapens opnamen omdat vreedzaam demonstreren beantwoord werd met traangas en vervolgens met machinegeweervuur, tanks en bommen. Feit is dat die demonstranten vrijwel van de straten zijn geschoten, en dat de gewapende strijd intussen verregaand door jihadistische groeperingen en stromingen wordt gedomineerd. Hun mogelijke overwinning heeft niets bevrijdends, de strijd tussen Assad enerzijds en ISIS en andere fundamentalistische groeperingen zoals Al Nusra en de Moslim Broederschap verdient geen van de kanten steun. Dat diverse van die groeperingen dan nog onderling slaags raken ook, vergroot de tragedie nog verder. Volgens het Syrische Observatorium voor de Mensenrechten zouden er alleen al dit jaar minstens 7000 mensen omgekomen zijn in onderlinge strijd tussen zulke groepen: 650 burgers en 5600 strijders. De strijdende partijen? In ieder geval ISIS en Al-Nusra.

Daar komt bij dat, ook toen liberale en linksere stromingen nog prominent waren, Westerse militaire ondersteuning – met wapens, met training, met een no-fly-zone zodat ze van de luchtterreur van Assad gevrijwaard zouden blijven – geen goed idee was. Ja, misschien zou het de opstand aan een overwinning hebben geholpen. Dan zou er nu wellicht een pro-Westerse regering in Damascus zitten, dankbaar voor de Amerikaanse steun en intussen druk bezig met privatiseren en het neerslaan van protest daartegen: een variatie op Irak 2003. Of, als Westerse interventie niet sterk genoeg om Syrië in de greep te krijgen: een gammele regering, uitgedaagd door jihadistische milities die toen ook al behoorlijk prominent waren, en wellicht ook door aanhangers van Assad die zich niet zouden willen schikken: een variatie op Libië na de val van Khadafi in 2011. En wellicht zouden toen de al vrij sterke islamistische stromingen al sterk genoeg zijn geweest om al dan niet direct, de macht over te nemen en de ‘gematigden’ het nakijken te geven. Sterke interventie: de harde neoliberale/ neokoloniale optie. Zwakkere interventie: de deuren open naar permanente strijd, met blijvende Westerse betrokkenheid in die strijd , en met forse invloed van varianten van ISIS-politiek. Dat is geen bevrijding.

Maar dat was toen! Nu is er van seculiere krachten die tegelijk tegen Assad zijn, sowieso vrij weinig meer over. “De gematigde Syrische militaire oppositie bestaat nauwelijks meer binnen het land, en het Vrije Syrische Leger verliest eerder terrein dan dat het terrein wint”, aldus Patrick Cockburn in The Independent. Hij is één van de betere journalisten waar het Irak en Syrië betreft. Verderop in hetzelfde artikel: “het cruciale punt , een punt dat Kerry en Washington moeten proberen te vatten, is dat de oppositie in Syrië gecontroleerd wordt door jihadisten, en binnen de jihadistische constellatie is ISIS machtiger dan ooit.” En hij vervolgt: “En juist op dit moment vraagt president Obama het congres om 500 miljoen dollar (…) om ‘op passende wijze gecontroleerde’oppositiestrijders te trainen en uit te rusten die geacht worden zowel tegen Bashar al-Assad en Isis, Jabhat al-Nusra en andere jihadisten te vechten.” Mogelijk gevolg: “En natuurlijk zullen deze strijders door alle kanten beschouwd worden als gehuurde pionnen van de Amerikanen, Saoedi’s en Qatari ‘s.” Ja, wie zich laat inhuren door de VS loopt natuurlijk kans om als Amerikaanse huurling te worden gezien. Hoe verbazingwekkend. En een gematigde oppositie als zwaarwegende machtsfactor is er in Syrië dus niet.

Pogingen de restanten van seculiere oppositiegroepen te bewapenen, komen neer op het indirect bewapenen van ISIS en geestverwanten, óf op het opzetten van een rechtstreeks door de VS aangestuurde huurlingenbeweging. Waarom? Heel simpel. Bewapen in die context honderd links-liberale Syrische strijders met machinegeweren, als je ze al kunt vinden. Stuur ze naar Homs. Als Assad ze niet meteen weg bombardeert, belanden ze daar zij aan zij met de veel sterkere jihadisten. Een deel van de ‘gematigde strijders’ – vooral degenen die vooral ‘gematigd’ waren om aan wapens te komen – zal met wapen en al zich daarbij aansluiten onder het motto: liever bij de sterkste club. Want als vechten tegen Assad jouw ding is, dan ga je bij de meest effectieve en succesvolle groep die daarmee bezig is. Dan ga je dus niet bij de ‘gematigde’ – nauwelijks nog iets voorstellende – rebellen maar bij ISIS, of bij al-Nusra. Of ga je liever bij het nogal onsamenhangende Vrije Syrische Leger om in de pan gehakt te worden? Dat Vrije Syrische Leger wordt wel eens gematigd genoemd wordt, maar daarbinnen is ook sprake geweest van deelname van de Moslim Broederschap en andere fundamentalisten. Hoe dat nu precies zit, weet ik niet, maar ik zie geen reden om te denken dat het recentelijk opeens een bolwerk van secularisme en pro-Westerse gematigdheid is geworden. Een ander deel van onze honderd imaginaire gematigde strijders zal botsen met die jihadisten, en in die botsing de nederlaag leiden. Een deel zal door ISIS-lui zonder pardon worden omgebracht.

Westerse leveranties zijn al eerder in onbedoelde handen gevallen. “Een ernstige slag voor de pro-VS- ‘gematigde’ rebellenbeweging kwam in december, toen Islamistische rebellen voorraden van “niet-dodelijke ‘ voorraden in beslag namen die opgeslagen waren aan de Syrisch-Turkse grens. Washington sneed enkele nieuwe hulpleveranties af”, aldus Nabih Bulah en Patrick McDonnel in de Los Angeles Times Ze gaan verder: “critici stellen dat er geen garantie is dat wapens en andere dodelijke hulp verstrekt aan ‘gematigde’ rebellen niet in de handen van islamistische militanten zullen vallen.” Het is strategisch dus niet zo slim om een zoveel zwakkere stroming te bewapenen en tegelijk tegen het regime als tegen gevaarlijke rivalen te laten vechten. Seculiere gematigden worden vermalen in deze burgeroorlog, en daar zal 500 miljoen dollar aan steun weinig tot niets aan veranderen. Het is wat extra smeerolie voor wapenhandel en louche zaakjes. Dat dan weer wel.

Daar komt natuurlijk nog iets bij, waar al veel op wordt gewezen. Hoe maak je onderscheid tussen goede en foute rebellen, tussen gematigden en extremisten? Op internet wordt het hele idee al in de maling genomen, door de New Yorker bijvoorbeeld die een “inschrijfformulier voor gematigde Syrische rebellen” publiceerde. Vraag één: “Hoe zou u zichzelf omschrijven?” De keus: “gematigd” ; “Zeer gematigd”; “Krankzinnig gematigd” en “Anders’‘. Laatste vraag: “Maak de volgende zin af: ‘Amerikaanse wapens zijn…’”. De keus: “Altijd een goed ding om toe te voegen aan een internationale hot spot”; “Precies wat deze al drie jaar woedende burgeroorlog nodig heeft”; “Het beste bij gematigd gebruik”; en “Supermakkelijk online door te verkopen”…

Dat is natuurlijk leukdoenerij, en een beetje flauw, maar de vraag staat overeind. Hoe voorkom je dat een ISIS-strijder zich uitgeeft voor gematigd, om aldus aan training en wapens te komen? Uit Afghanistan kennen we al verhalen van mensen die zich meldden voor politiewerk, zich door de NAVO-machten lieten trainen, om vervolgens met wapen en al bij de Taliban op te duiken. Taliban-strijders die zich uitgaven voor recruten en zich, intussen door de VS relatief goedbetaald, lieten trainen, behoorden ook tot de mogelijkheden. Het is niet onwaarschijnlijk, zo stelde Ann Rogers, iemand die er is wezen kijken, in 2009 in een tamelijk verhelderend stuk op de website Tomdispatch, dat dezelfde rekruten meermalen trainingsprogramma ‘s op een Amerikaanse basis hebben gedeeld, om vervolgens hun kennis te delen. Zoiets kun je in de Syrische context ook niet bepaald uitsluiten.

Wat doe je tegen zoiets? Meer controle, intensievere training? CIA-mensen die zelf met getrainde en door de VS bewapende milities meegaan en meevechten? Of misschien wel ‘militaire adviseurs’? Om ook maar enige kans te maken op serieuze impact op de strijd, moet zo ‘n steunoperatie welhaast uitmonden in het opzetten van een door de VS betaald huurlingenleger. En precies dáár houdt het hele idee op om alleen maar idioot te zijn. Een Amerikaans huurlingenleger in Syrië, parallel aan een groeiende militaire interventie in buurland Irak. In een context waarin ISIS – van beide operaties een doelwit – de grenzen tussen die twee landen zo ‘n beetje heeft opgedoekt. Het is geen prettig scenario.

Dit zijn geen twee oorlogen. Dit zijn twee takken van dezelfde oorlog, een oorlog die aldus steeds verder om zich heen grijpt. Wat zullen die Amerikaanse ‘adviseurs’ straks doen als ze ISIS tot bij de Syrische (voormalige ) grens achtervolgen, en ISIS trekt zich op Syrisch gebied terug? Wat zal het Amerikaanse huurlingenlegioen in Syrië doen als ze ISIS achtervolgen in het Iraakse grensgebied? Wat zal de Amerikaanse luchtmacht doen als Amerikaanse ‘adviseurs en hun Iraakse en/ of Syrische protegés in het nauw gedreven worden? Of de marine, die al een vliegdekschip in de buurt heeft? Sowieso liggen luchtaanvallen, al dan niet met drones, nog steeds op die spreekwoordelijke ‘tafel’ waar ‘alle opties’ liggen uitgestald.

En hoe zal intussen Iran reageren, als enerzijds de Amerikaanse rol in de strijd tegen ISIS steeds groter wordt, en anderzijds Irans bondgenoot in Damascus door de rebellen, ‘gematigd’ en radicaal én door een uit Irak wellicht teruggedreven ISIS, alsnog in haar bestaan word bedreigd? Iran zit weliswaar niet te wachten op een ISIS-roversstaatje op haar stoep. Maar Iran zit minstens zo weinig te wachten op een terugkeer van grote aantallen Amerikaanse soldaten aan haar grenzen. Waar in de driehoek nu nog sprake is van Iran en de VS versus ISIS en partners, daar kan de zaak, als ISIS verzwakt zou worden, makkelijk kunnen kantelen naar Iran en Syrië versus VS en haar bondgenoten. Wedden dat dan de vijandigheid van Obama jegens ISIS-achtige groepen dan opeens weer veel minder groot is?

(wordt vervolgd)

Peter Storm