zondag 9 maart 2014
Aan de ontknoping op 20-22 februari droeg niet alleen het felle, deels fascistische straatprotest bij. Er waren twee andere factoren. ER was de afbrokkelende steun binnen de elite. En er was een forse rol van VS en EU.
Een deel van de zogeheten oligarchen, de steenrijke zakenlieden die de politiek zo ongeveer in hun binnenzak hebben, liet hun kopstuk Janoekovitsj vallen. Ze accepteerden niet dat de president en zijn familie boven hen uit begon te torenen en ook binnen de elite het ‘eerlijke delen’ geschrapt beek. De bevolking bestelen is één ding, mede-oligarchen in de marge duwen iets anders. Ze waren t ook bezorgd dat Janoekovitsj het protest niet onder controle kreeg, en vreesden dat repressie alleen maar meer verzet ziou uitlokken. Ook waren sommigen van hen best in voor een deal met de EU als de prijs goed was.
De andere factor was de Westerse machtspolitiek die rechtse oppositie aanvuurde. Zowel EU als VS gebruikten het protest om te werken in de richting van ‘regime change’ van een wisseling van de wacht om Oekraïne uit de Russische en in de Westerse invloedssfeer te krijgen. Westerse politici schudden demonstratief handen met politici van de oppositie, en bezochten de protestdemonstraties. Het was een beetje alsof de Russische minister Lavrov op bezoek zou zijn gekomen in Occupy-kampen in de VS en Obama had uitgemaakt voor een illegitieme president. Het was openlijke bemoeienis van Westerse staten met de vraag wie er in Oekraïne regeert. Het volksprotest werd aldus als stormram gebruikt tegen een regering die niet plooibaar genoeg was.
De gewelddadige ontknoping van 21 februari was mede daarvan de uitkomst. We weten inmiddels hoe Amerikaanse diplomaten er boven op zaten, en doodleuk uitmaakten dat Jatsjenjoek – ‘Yats’, in het uitgelekte telefoonverkeer – de nieuwe man aan de top moest worden, en hoe anderen op een zijspoor, maar wel binnenboord gehouden moest worden. De EU-voorkeur voor Vitali Klitsjko werd terzijde geschoven, met een intussen berucht ‘Fuck the EU’ van Victoria Nuland, assistent-minister van Buitenlandse Zaken. Zij had al eerder gepocht over “vijf jaar werk” en 5 miljard dollar subsidie om de “Europese aspiraties” van Oekraïne te realiseren. Zo trachtte de VS Oekraïne de Westerse invloedssfeer in te loodsen onder het etiket ‘Europa’.
Toen puntje bij paaltje kwam werd de reëel bestaande Europese diplomatieke streven doodleuk opzijgeschoven door de VS, én door betogers. De deal die EU, oppositie en regime hadden gesloten, werd op straat afgewezen, acties gingen door, parlementsleden switchten hun loyaliteit, de president moest vertrekken. De VS, maar ook de EU, gaven geen kik toen er vervolgens fascisten in de regering plaatsnamen.gezien hun bemoeienis in de aanloop dagen ze daarmee voor deze uitkomst nadrukkelijk verantwoordelijkheid.
Kiev bleek in die dagen niet enkel het toneel van een volksopstand tegen een regime, verstrengeld met een machtsstrijd binnen de Oekraïense oligarchie. Het was tegelijk de plek waar een machtsstrijd tussen Westerse en Russische invloed woedde, waarbij binnen het Westerse kamp ook nog eens lustig onderling getouwtrekt werd. De Amerikaanse bemoeienis wordt aardig in kaart gebracht door Renee Parsons in “Chronology of the Ukrainian Coup – Footprints of the State Department” in Counterpunch.
De uitkomst is intussen bekend. Het was ‘Yats ‘oftewel Jatsenjoek die premier werd, niet Klitsjko. En verder? Ik grasduin in een overzichtsstuk op De Wereld Morgen, van de hand van Lode Vanoost: “Wie is wie in de nieuwe regering van Oekraïne?” De ministers van Infrastructuur, Justitie, Binnenlandse Zaken, Infrastructuur en voor betrekkingen met het parlement zijn in handen van mensen van de Vaderlandspartij, de ‘gewoon’ rechtse partij van Jatsenjoek. De ministeries van Landbouw en Voeding, van Defensie, van Grondstoffen plus een vice-eerste ministerschap gingen naar mensen van de fascistische Svoboda-partij. Dit is geen gedoogsteun, dit is fascistische regeringsdeelname. Er zitten wat mensen zonder partijbinding in het nieuwe kabinet, veelal wel rechts en nationalistisch, maar ook enkelen die een rol in de protestbeweging zelf speelden, en zelfs iemand die “aangetrokken lijkt te zijn op basis van zijn verdienste als econoom”. Ach ja, en de nazi’s hadden Albert Speer. Een beetje expertise tussen alle rechtse en extreem-rechtse kopstukken vond men kennelijk toch wel nuttig.
De regering is dus een coalitie tussen rechts-liberalen en fascisten. In het apparaat eromheen zitten meer fascisten. Andrej Paroebli bijvoorbeeld, lid van Svoboda en nu de baas in de Nationale Veiligheidsraad, die de ministers van Defensie en Binnenlandse Zaken onder haar hoede heeft en beslist over leger en veiligheidsdiensten. Zijn assistent is Dmitri Jarosh van de Rechtse Sector. Hij voerde de fascistische knokploegen aan tijdens de Maidan-protesten. Na de val van Janoekovitsj pleitte hij m aar meteen voor het verbieden van de Partij van de Regio (Janoekovitsk’ partij) en van de Communistische Partij die bondgenoot van de gevallen president was. Zo gaat het verder. Procureur generaal werd iemand van Svoboda, een anti-corruptie-instantie kreeg een antisemitische “onderzoeksjournaliste” aan het hoofd.
Meteen na de val van Janoekovitsj blies de wind uit uiterst-rechtse hoek. Het nazi-pleidooi om maar eens wat partijen te gaan verbieden zagen we al. Meer aandacht kreeg het onmiddellijke besluit om een wet uit 2012 waarin Russisch als tweede taal kon functioneren, terug te draaien. Dat zag er uit als een aantasting van de rechten van Russischtaligen, maar ook van andere etnische groepen voor wie de ruimte om Russisch te spreken stond voor het recht om niet per se het Oekraïens opgedrongen te krijgen. Het was hatelijk xenofobe symboolpolitiek waarmee angst werd aangewakkerd voor Oekraïense overheersing, afgedwongen aanpassing. Het was alsof in de Krim en in Charkov borden werden geplaatst: ‘Hier wordt Oekraïens gesproken’, terwijl in die plekken Russisch voor veel mensen de voertaal was. Met dit besluit – genomen terwijl uiterst-rechtse knokploegen om het parlementsgebouw de wacht hielden – maakte de nieuwe regering het Rusland wel erg makkelijk om zich als beschermer van Russischtaligen te profileren. Het besluit is intussen overigens teruggedraaid, maar het kwaad was geschied.
In Kiev zit dus een rechts bewind met flinke fascistische deelname. VS en EU steunen dit bewind, en hebben aan de totstandkoming ervan actief bijgedragen. De al genoemde VS-diplomaat Nuland adviseerde weliswaar dat Tjachnibok “aan de zijlijn” moest blijven terwijl Jatsenjoek de nieuwe chef werd, maar hoopte wel dat de twee elkaar “vier keer in de week” zouden spreken. En VS-senator McCain stond zij aan zij met Tjachniobok op één van de protestmanifestaties, en ha d een op foto vast gelegde ontmoeting met Jatsenjoek én Tjachniboch. Westers imperialisme, neoliberalisme en regelrecht fascisme staan, afgezien van gekibbel over bijzaken, in Kiev zij aan zij.
(wordt vervolgd)
Peter Storm