ravotr

maandag 17 februari 2014

De Nationale Natte Vinger, ook wel bekend als het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), heeft gesproken: de Nederlandse economie groeit weer. Gisteren maakte het instituut kwartaalcijfers bekend en meldde een groei van 0,7 procent over het laatste kwartaal. “Het is duidelijk dat de recessie voorbij is”, aldus één van de natte vingers zelf. Meteen kwamen er commentaren los over de betekenis van die cijfers. Daar zaten grappige en interessante elementen in.

Uit de gevestigde politiek klonk tevredenheid, gecombineerd met ga-zo-door-retoriek. Minister Kamp: “maar de groei zet door en dat is bemoedigend. Een hogere groei behoort tot de mogelijkheden.” Dat vergt dan echter een “wendbare economie” en dat heeft een “wendbare bedrijven en een wendbare overheid nodig.” De ‘wendbaarheid’ van die overheid vertaalt hij in een oproep om … het ontslagrecht te versoepelen. Als bedrijven maar soepeltjes mensen de laan uit kunnen gooien als de winstgevendheid dat vereist. Groei over de rug van de onderkant. De PvdA juicht intussen op Facebook: “Goed nieuws! Het herstel van de Nederlandse economie zet door.” En op haar website: “Hogere investeringen, een stijgende export en een goed presterende maakindustrievormen een gezonde basis voor herstel.” Nu alleen nog die hoge werkloosheid wegwerken. Dat de ‘maakindustrie’ zo winstgevend werd gemaakt door mensen te ontslaan en degenen die mochten blijven harder te laten werken – dat succesvolle groei maar al te vaak samengaat met banenverlies – is een hier nogal zoekgeraakt ‘detail’.

Maar triomfantelijkheid van politici is bij elk minieme beetje groei is business as usual. Aardiger zijn de reacties uit kritische, linkse en alternatieve hoek. Ik zie reacties langskomen die de cijfers zelf in twijfel trekken. Maar zijn de CBS-cijfers zomaar als leugens of louter propaganda af te doen? Volgens mij is dat niet slim. Veel mensen die de cijfers nu als propaganda afwimpelen, zijn ook niet erg consequent. Immers, als hetzelfde CBS economisch slecht nieuws brengt, krimp in plaats van groei, dan zijn mensen er als de kippen bij om te zeggen: Kijk, crisis! Kijk eens hoe erg het is! Allemaal de schuld van… Sjaak van der Velden schrijft  : “Maar de economie is gegroeid, ook ten opzichte van 2012. Dat valt niet te ontkennen als we de cijfers aanvaarden als betrouwbaar zoals we dat ook doen als het achteruit gaat!” Ik ben dat in grote lijnen met hem eens. Als CBS-cijfers bruikbaar genoeg zijn om een recessie mee aan te tonen, zijn ze ook bruikbaar genoeg als ze erop wijzen dat de recessie voorbij is. Omgekeerd: als we de groeicijfers van nu van tafel vegen als leugens, dan moeten we dat ook doen als dezelfde natte vinger op recessie wijst. Het is het één of het is het ander.

Zijn de cijfers echter serieus te nemen? Ik denk het wel, maar met voorzichtigheid en niet in detail. De natte vinger biedt een goede analogie. Je kunt er niet precies de temperatuur uit afleiden, en evenmin windkracht en windrichting. Maar je voelt wel degelijk het verschil tussen 27 graden en windstilte enerzijds, of tien graden vorst en een snerpende harde oostenwind anderzijds. Wat de CBS-cijfers niet laten zien is hoe het exact zit met de economische groei. Ze wijzen er echter wel op dát er van enige economische groei sprake is. Dat is het belang ervan.

Maar economische groei is niet hetzelfde als welvaartsgroei voor de bevolking. Bedrijven kunnen méér afzet bereiken, meer winst, door meer te investeren in machines waarmee de helft van het personeel vervangen kan worden. Die helft belandt in een uitkering, en verarmt. De andere helft, bang bij de volgende reorganisatie er ook uit te vliegen, houdt zich gedeisd en slikt lage lonen. Intussen exporteert dat bedrijf lustig, gebruik makend van via besparing op personeel laag gehouden kosten. Groei voor het bedrijf, stagnatie van inkomens voor het personeel, verarming voor ex-arbeiders van datzelfde bedrijf.

Zo gaat het in de economie als geheel feitelijk ook: groei voor de ondernemingen, krimp of hooguit pas op de plaats voor arbeiders. Zo lazen we afgelopen week dat de CAO-lonen afgelopen jaar met 1,4 procent stegen. Kort erop werd bekend dat de inflatie was teruggelopen tot… 1,4 procent. De lonen houden dus de inflatie ongeveer bij, van koopkrachtstijging is dus geen sprake, hooguit van pas op de plaats, tenzij je binnen je bedrijf promotie maakt of iets dergelijks. Groei wordt bereikt doordat bedrijven kosten besparen en meer overhouden voor winst en investeringen. Groei wordt tegelijk geremd als diezelfde bedrijven hun goedkoper gemaakte spullen niet weten te verkopen omdat mensen er het geld niet voor hebben.

Daar zien we meteen een tikkende tijdbom onder het beetje herstel. De ‘stijgende export’ en de ‘goed presterende maakindustrie’ geven aan waar de groei vandaan komt: in andere landen kopen mensen de Nederlandse exportproductie. In Nederland zelf blijft echter de consumptie krimpen, al drie jaar achtereen. Als andere landen op soortgelijke wijze als Nederland via besparingen winstherstel nastreven, arbeiders de werkloosheid in dumpen en de achterblijvers een laag loon omleggen, dan valt in die landen de vraag ook terug. Als dat nu juist landen zijn waar Nederland naar exporteert, dan heeft de Nederlandse industrie een probleem, en importeert door wegvallende export alsnog een recessie. Dit maakt het beetje economische groei dat Nederland momenteel beleeft, uiterst kwetsbaar. Wie een doorzettende hoogconjunctuur verwacht, bouwt verwachtingen op drijfzand.

Peter Storm