woensdag 19 februari 2014
Hoe bespottelijk iedere triomfantelijke toon rond het beetje economische groei dat in Nederland geboekt wordt eigenlijk is, valt heel makkelijk aannemelijk te maken. Er liggen enkele loeigrote tijdbommen te tikken in de wereldeconomie. Ontploffen die, of lekt de brandende vloeistof de bom uit, dan is de vraag niet meer ‘krimp of groei?’ Dan word de vraag eerder: ‘beperkte krimp of vrije val? Slepende recessie of aanzwellende depressie?’ En dan doemt meteen een volgende vraag op: hoe stellen linksradicalen zich dan het beste op?
Wat zijn de tikkende tijdbommen waar ik op doel? Minstens twee van de groeimotoren van het internationale kapitalisme haperen en de vooruitzichten gaan richting verslechtering. De Chinese economie is er één van. De Amerikaanse is de andere. En in een derde, namelijk de Europese economie, duikt een angstaanjagend spook op: prijsdalingen, vanwege de mogelijke omslag van inflatie naar deflatie.
China heeft met haar lage lonen en forse export de laatste decennia een rol als trekpaard in het wereldsysteem op zich genomen. De lage lonen en lange werktijden maakten het land interessant als investeringsplek voor allerhande multinationale ondernemingen, van autobedrijven tot elektronicaconcerns. Dat verschafte China een sterke positie als export-economie. Maar dat maakt haar economie ook gevoelig voor recessie-trends in Europa en de VS. De Chinese economie vertoont de laatste jaren dan ook haperingen. “Productie China op laagste stand in zes maanden”, aldus Nu.nl op 1 februari. Een productie-index waarvan alles boven de 50 groei aangeeft, alles onder de 50 krimp, daalde – van 51 naar 50,5. “Er waren vorige maand minder nieuwe orders en nieuwe exportorders, wat duidt op verzwakking van de vraag naar in China geproduceerde producten.”
En China antwoordt op zwakkere groei met een soortgelijke trukendoos als de VS en Europa: speculeren, dubieuze investeringen doen in de hoop dat het goed gaat, en geld de economie in pompen. Vorige maand steeg de kredietverschaffing in de Chinese economie. Dat gaat de trend richting groeidaling weliswaar tegen, maar is ook riskant. “Op langere termijn kan de almaar groeiende schuldenberg een bedreiging zijn voor de financiële stabiliteit in het land.” Met een onverwacht hogere exportgroei in januari lijkt er weinig aan de hand. Maar: “De grote hoeveelheid nieuwe leningen lijkt er tegelijkertijd op te wijzen dat de pogingen van de centrale bank om de kredietverlening in te dammen, nog weinig effect hebben.” aan de ene kant de klip van een recessie, waartegen er met geld wordt gestrooid. Aan de andere kant het opblazen van een klassieke investeringszeepbel die vroeg of laat leegloopt of uiteenspat. De tijdbom tikt op meerdere niveaus.
Intussen heeft de VS haar eigen zeepbel in 2007-8 zien barsten, toen de kredietcrisis toesloeg waarmee de huidige recessiereeks inzette. Maar er is een nieuwe bubble in de maak, die veel weg heeft van een wederopstanding van de oude. En intussen komt het eind in zicht aan de reeks oppeppers waarmee de Federal Reserve – het centrale bankenstelsel van de VS – de financiële wereld reddingsboei na reddingsboei heeft toegeworpen. Die reddingsboeien bestonden uit een steunprogramma waarmee de Reserve staatsschulden opkoopt van investeerders, en aldus extra geld de economie in stopt. Daardoor houden banken en financiële instellingen het hoofd boven water, daardoor worden er weer hoge winsten behaald, wordt er weer vrolijk gespeculeerd, en stegen de aandelenkoersen opnieuw. Maar het eind van deze geld-injectie nadert nu de Federal Reserve dit steunprogramma aan het afbouwen is. Niemand weet precies hope dat gaat uitpakken. Maar wie minder lucht in lekke ballon blaast moet niet vreemd opkijken als de ballon weer leeg gaat lopen.Beurzen in New York vertoonden afgelopen maand al scherpe koersdalingen en beleefden op 3 februari “de slechtste dag in zeven maanden”. Beleggers zagen blijkbaar een stevige bui hangen na “tegenvallende cijfers over de Amerikaanse industrie”. Het afbouwen van de geldinjectie vanuit de Reserve zal de onrust eerder voeden dan temperen.
Alsof dat niet genoeg slecht nieuws is: er is intussen weer een huizenbubble in opkomst in de VS. Het aantal gevallen waarin mensen hun hypotheek niet meer kunnen betalen is hoog. Maar het aantal gevallen dat er daadwerkelijk richting ‘forecosure’ – de stap richting toe-eigening van de woning door de schuldeiser en huisuitzetting van de bewoners – wordt overgegaan, was vier jaar lang steeds lager, na de rampjaren 2008-2009.. Vrij opeens begint die weer te stijgen Waarom eerst niet en nu wel weer zo ‘n stijging? Eerst niet omdat ze hoopten op een volgende boom, en grootschalige verkoop drukt juist de prijzen en smoort zo ‘n boom. Nu wel, omdat ze vrezen dat het niet werkt, en de benen willen nemen uit de huizenmarkt voordat de verliezen te groot worden.
Dit past in een peiling onder 110 mensen die de huizenmarkt volgen – “economen, onroerend goed-deskundigen, investeringsstrategen”, waaruit bleek dat meer dan de helft “zei dat ze denken dat institutionele beleggers eraan werken om hun huizenportefeuilles te verkopen ‘in de komende drie tot vijf jaren’”, aldus een rapport. Geciteerd in een stuk van Mike Whitney op Counterpunch. Whitney geeft daar vaker inzichtelijk en onheilspellend commentaar op wat we de komende crash mogen noemen, als de voortekenen zeggen wat Whitney er in leest. Beleggers zoeken de uitgang, schuldeisers in de huizensector proberen via huisuitzettingen er nog snel wat uit te slepen. Dit is geen scenario van een aanzwellende hoogconjunctuur.
Peter Storm