ravotr

vrijdag 22 november 2013

Wie Kennedy heeft vermoord? En waarom precies? Ik zou het niet weten. Is het belangrijk? Ach, ergens wel, een sudoko oplossen is ook best aardig. Wat ik veel interessanter vind, is de heiligverklaring die na de moord op JFK bizarre vormen aannam. Dat bespottelijke verschijnsel duurt voort, tot op de dag van vandaag, vijftig jaar later.

Eerst maar over de dadersvraag. Daarover doen enorme aantallen theorieën de ronde, waarvan er geen één overtuigt. Bij wijze van uitzondering ben ik het eens met een NOS-correspondent die schrijft: “hoe meer ik lees, hoe meer ik twijfel. De meeste complottheorieën rammelen, dat Kennedy is vermoord door een samenzwering van Cubaanse Castro-haters en CIA-agenten.” En dat is dan nog een niet ál te ver gezichte theorie, die waar zou kúnnen zijn; er zijn er veel meer. “Maar tegelijk is het ook moeilijk vol te houden dat Lee Harvey Oswald de enige dader is”, voegt de verslaggever, Wessel de Jong, er aan toe. Eigenlijk is dat een goede samenvatting van wat er vast staat: we weten het niet precies.

Wat veel versies gemeen hebben is dit: duistere, reactionaire machten zweren samen om een verlichte president die hun macht en ambities bedreigt, uit de weg te ruimen. De duistere machten kunnen zijn de al genoemde CIA en het Cubaanse ballingennetwerk; ze kunnen bestaan uit de mafia; wellicht zijn het staalbaronnen, op wiens tenen de president zou hebben gestaan. Of is het zo ongeveer het complete militair-industriële complex zoals de suggestieve, maar goeddeels ook fictieve film van Oliver Stone aannemelijk probeert te maken? Die film verdient het predicaat ‘Fantasy’ echter minstens zozeer als de verfilming van Lord of the Rings, zoals Alex von Tunzelmann in de Guardian redelijk aannemelijk heeft gemaakt.

Wat het probleem met al dit soort theorie is, behalve dat bewijs ontbreekt: Kennedy was nauwelijks verlicht, en geenszins serieus progressief. Ja, er zijn aanwijzingen dat hij kort voor het eind van zijn leven een duizendtal militairen uit Vietnam wilde terugtrekken. Zoals elke president snapte hij dat dode Amerikaanse soldaten zelden gunstig zijn voor herverkiezing. Dat hij serieus aan de onderneming zelf twijfelde, is nooit aannemelijk gemaakt. Hooguit hoopte hij rechtstreekse interventie binnen de perken te houden, uit pragmatische overwegingen.

Op andere punten geldt iets soortgelijks. Hij was geen vriend van de strijd voor de burgerrechten, al was hij slim genoeg om af en toe een gebaar van welwillendheid te maken richting Martin Luther King. Maar toen kopstukken uit de burgerrechtenbeweging het voornemen bekend maakten om een grote demonstratie in Washington te houden oefende het Witte Huis enorme druk op die beweging uit om ervan af te zien. Toen dat niet lukte, werd de boel ingekapseld in keurigheid, en kregen we de Mars in Washington met de beroemde toespraak van Martin Luther King. Maar er werd tegelijk een tamelijk enorme politie – en militaire macht samengetrokken met het oog op dreigende ‘wanordelijkheden’. Kennedy beschouwde al dat gedemonstreer maar als hinderlijk. Zijn regering wilde de burgerrechtenstrijd het liefst tot een strijd voor kiesrecht beperken. Zwarte kiezers zouden dan aan de Democratische achterban kunnen worden toegevoegd, en daartegen had Kennedy geen bezwaar.

Ik heb geen zin om Kennedy’s complete politieke biografie zelfs maar samen te vatten. Doe je dat wel, dan zul je zien dat Kennedy-als-progressief, buiten de gebaren die ook een Nixon of een Reagan wel eens maakte, eigenlijk helemaal niet bestond. Erg veel reden om Kennedy te haten had het ‘militair-industrieel complex ook al niet; Kennedy was een fan van het soort geheime operaties waar de CIA zich mee bezig hield, en had verkiezingen van Nixon mede gewonnen door zich te profileren als voorstander van méér raketten en bommen.

Natuurlijk is zoiets voor sommige reactionairen niet genoeg, en het kan best zijn dat uiterst-rechtse kringen Kennedy bijvoorbeeld niet vergeven hebben dat hij het de blokkade van Cuba heeft gelaten, en de door hem wel van groen licht voorziene invasie van Cubaanse ballingen uiteindelijk niet zodanig heeft gesteund dat daarmee Castro werd afgezet. Het is denkbaar dat uit deze hoek de aanslag kwam. Het is ook denkbaar dat het heel anders in elkaar zat. Zo zijn er aanwijzingen dat Oswald, nadat hem een visum voor Cuba werd geweigerd, zijn ‘communistische’ overtuiging wilde bewijzen en daarom Kennedy vermoordde – en dat Castro dat wist en niets heeft gedaan om dat te verhinderen. Dat zijn twee van de minder absurde theorieën, die natuurlijk niet tegelijk waar kunnen zijn.

Maar het is één ding om te zeggen dat er rechtse figuren waren die dáchten dat Kennedy links was, en hem daarom wilden vermoorden. Het is heel iets anders om die linksheid van Kennedy enig krediet te verlenen. Kennedy was niet links. Kennedy was president van de Verenigde Staten, , hetgeen serieuze linksigheid zo ongeveer uitsluit. Want het overeind houden van de kapitaalsmacht in het binnenland en van de positie als imperiale mogendheid over de grenzen, is core business van het presidentschap. Interventie, oorlog en onderdrukking hoort bij die baan. Kennedy wilde die baan dolgraag, en vervulde de functie ‘naar behoren’, dat wil zeggen op misdadige wijze. It goes with the job.

Zo bezien is het opmerkelijk hoe positief progressieve mensen over Kennedy spreken. Blijkbaar is een moordaanslag de beste weg naar populariteit vior het doelwit ervan. Dat neemt bizarre vormen aan. Zo stemde 49,7 procent in 1960 daadwerkelijk op kandidaat Kennedy. Ietsje meer dan op Nixon, al zijn er aanwijzingen dat Kennedy’s corrupte vrienden in Chicago net genoeg stemmen de Democratische kant hebben geschoven om Kennedy in het Witte Huis te halen. In de zomer van 1963 gaf echter 59 procent bij een peiling aan dat ze op hem gestemd hadden destijds. Na de moord “zwol deze poshume aardverschuiving aan tot 65 procent”, zo schrijft Geoffrey Hodgson in zijn mooie boek “America in our Time: from World War II to Nixon – what happened and why” (1976/ 1978), op pag. 5. De mythevorming was in zijn laatste levensjaar al bezig, maar zwol na de moord dus tot bespottelijke proporties aan.

Linkse en radicale mensen die beter zouden kunnen weten, doen er goed aan de Kennedy-verering te kenschetsen als wat die werkelijk was en is: een posthume hype. Maar kennelijk is, bij gebrek aan grote leiders die leven, de hunkering naar Grote Leiders die heroïsch zijn omgekomen voor veel mensen onbedwingbaar sterk. Ook bij links, of wat daarvoor doorgaat. Dat leiderscomplex, dat snakken naar een vaderlijke voorganger-annex-verlosser, is een ziekte waartegen we elkaar eens zouden moeten inenten.

Peter Storm