ravotr

vrijdag 26 oktober 2012

Ooit was het simpel. Toen was er een sociale zekerheid, en die dekte inkomensverlies als je geen betaald werk had. Ziek? Ziekengeld. Wegens gezondheidsreden niet of onvoldoende tot betaalde arbeid in staat? Uitkering voor arbeidsongeschiktheid. Wegens chronische beperking geen plek op de arbeidsmarkt van jongs af an? Wajong. Boven de 65 jaar? AOW, eventueel aangevuld met pensioen. Ontslagen, of er niet in geslaagd betaald werk te vinden? WW, en als dat is afgelopen is, altijd nog Bijstand. Het was geen heel rechtvaardig systeem, van utkeringen is vaak nauwelijks rond te komen, en de controles of je wel aan bijbehorende voorwaarden voldeed, waren en zijn systematisch vernederend, disciplinerend, repressie. Maar als je geen werk had, kreeg je geld. Als je boven de 65 jaar was, kreeg je geld. Punt. Puur het feit dat je geen baan vond of een bepaalde leeftijd had bereikt of ziek genoeg was, gaf je recht op een uitkering. Dat stelsel van sociale zekerheid is echter verleden tijd. Het gaat steeds meer richting werken voor je uitkering – terwijl het idee nu juist was dat je die uitkering omdat je niet kón werken. Dat idee gaat kwaadaardig op de helling.

Dat geldt al enige tijd voor baanlozen. Baanlozen worden steeds vaker ‘vrijwillig’aan het werk gezet in ruil voor de uitkering. Natuurlijk mag je weigeren. Dan stopt alleen de uitkering ook. Dan onderwerp je je ‘vrijwillg’aan honger en dakloosheid. Soms gaat het nog verder dan dat. In Leiden bijvoorbeeld . Wie daar geen baan heeft, krijgt bij aanmelding bij Sociale Zaken te horen dat je al tijdens de aanvraag moet werken in een zogeheten Participatiecentrum . Blijkt na enkele weken dat je in aanmerking komt voor Bijstand, dan werk je daar verder – zonder echte CAO, ruim ónder het minimumloon, een vorm van dwangarbeid. Blijkt echter na enkele weken dat je volgens de regels geen recht hebt op een uitkering, dan heb je dus helemáál onbetaald gewerkt., in ruil voor enkel en alleen het recht om de aanvraag te doen. Dwangarbeid in het kwadraat. Doorbraak is intussen al twee jaar met een hardnekkige campagne bezig om dit dwangsysteem aan de kaaak te stellen, in diskrediet te brengen, weerbaarheid van mensen die er tewerkgesteld zijn te bevorderen, de greep van het stelsel te verzakken op weg naar de totale afschaffing ervan. Daarin boekt de organisatie buitengewoon belangwekkende resutaten, waarover Eric Krebbers een bemoedigend en leerzaam verslag heeft gedaan op de website en in de krant van die groepering: “Leids strijdexperiment tegen dwangarbeid werpt eerste vruchten af”. Als je humeur slecht is, als je teveel actie hebt gevoerd met te weinig resultaat, lees dan dit stuk en be inspired.

We hebben het soort successen in hardnekkige strijd, de bemoediging die ervan uitgaat, de lessen die er uit te leren zijn, de komende tijd hard nodig, want er dreigt veel meer van dit soort afbraak van arbeidsrechten. Het lijkt alsof we eerst teruggeworpen werden naar de negentiende eeuw, waarin arbeiders voor kale lonen moesten werken, maar zich nog wel in ‘vrijheid’ aan kapitalisten mochten verhuren. Nu is het met zelfs die ‘vrijheid’ steeds vaker gedaan. Nu gaan we echter terug naar twee eeuwen eerder, de tijd waarin in Europa ‘vagebonden”en ‘bedelaars’ en dergelijke opgesloten werden in de toenmalige versie van het Participatiecentrum, het tuchthuis. Dwangarbeid was de manier waarop mijnen en landgoederen in Midden- en Zuid-Europa, en ook in Nederlands Indië, India en noem maar op, de arbeid inzetten en uitbuitten. De aldus vergaarde rijkdommen stonden aan de basis van de kapitalistische groei die pas later vooral via arbeidsmarkt en loonarbeid ging werken. Na de terugkeer van de kale negentiende eeuwse loonarbeid, werpt het kapitalisme ons nu terug op de kale dwangarbeid van de zestiende eeuw. Dat is de trend.

En nee, dit gaat niet alleen baanlozen aan. Vandaag zijn het mensen die betaald werk zoeken die worden tewerkgesteld. Morgen zijn het wellicht bejaarden. Ik maak geen grap. In Engeland heeft een zekere Lord Bichard voorgesteld dat ouderen best mogen werken voor hun pensioen. (1) Zorgtaken voor hoogbejaarden bijvoorbeeld. Wie niet wil, zou korting op het pensioen tegemoet kunnen zien. “Gebruiken we alle beschikbare stiimulansen om oudere mensen aan ter moedigen niet enkel een negatieve last voor de staat te zijn maar ook werkelijk een positief deel van de maatschappij?” Daar hebben we het. Gepensioneerden zijn een negatieve last voor de staat. Alsof mensen niet veelal zelf via het adragen van pensioenpremie en belastingen voor hun pensioenen hebben betaald.

Lord Bichard was eerder hoge ambtenar in het ministerie van onderwijs, en ook Directeur Uitkeringen, en ook heeft hij wel eens een onderzoekscommissie voorgezeten. Nu zit hij niet alleen in het Hogerhuis maarook in een adviescommissie die de consequenties van democr grafische veranderingen moet bestuderen. Zijn idee zegt iets over de opvattingen die in de staatsbureaucratie leven over welke richting de sociale voorzieningen op zou moeten. Richard Seymour (zie voetnoot 1) maakt de rol van dit soort technocratische ideeénventilatie duidelijk. Het is een soortc proefballonnetje, dat niet onmiddellijk zal worden doorgevoerd. Maar als de reactie op dit soort waanzin tam blijft, dan dreigt het stapsgewijs wel deze kant op te gaan, en niet alleen in Groot-Brittannië. Het is dus zaak dat onze reactie het tegendeel van tam is. Of je nu baanloos bent of bejaard: geen dwangarbeid in ruil voor onze uitkeringen!

(1) gevonden via eeen artikel van Richard Seymour  in The Guardian dat ik vond via diens blog Lenin’s Tomb.

Peter Storm