ravotr

dinsdag 7 juli 2015

Zelden heeft ‘Nee!’een positiever klank dan nu. Ik doel natuurlijk op Oxi, het luide Nee dat een forse meerderheid in het Griekse referendum over door de troika opgedrongen bezuinigingspakket heeft laten horen. Oxi: dikke vette grote middelvinger, recht in het gezicht van de Europese financiële instellingen, in het gezicht van de Europese Centrale Bank, het IMF, de Eurogroep en noem het hele stel arrogante financiële en politieke bestuurders maar op. Oxi: dikke vette lange neus naar al die politici die waarschuwden, de Griekse bevolking vermanend toespraken om toch vooral ja te stemmen. Oxi: tot hiertoe en niet verder, we laten ons niet nog meer pensioenrechten, arbeidsvoorwaarden banen en andere schamele verworvenheden afpakken. Er zijn slechtere berichten om een nieuwe week mee te beginnen.

Oxi heeft afgelopen zondag dus indrukwekkend gewonnen, en zelfs ondergetekende mopperblogger is aangenaam getroffen door deze uitslag. Niet dat zo ‘n stemming de strijd zelf is, noch de uitslag zelf de overwinning. Niet dat een Ja-zege de ondergang was geweest. Maar als Ja had gewonnen, dan was dat een Ja van capitulatie geweest, een Ja van verder sloopbeleid, een klap in het gezicht van al diegenen die tegen dat sloopbeleid willen vechten. Maar wélk Nee won er nu precies? Er zijn er twee in de aanbieding: het tamelijk categorische Oxi van de boze Griekse bevolking, en het Oxi van de Griekse regeringspolitiek, dat een veel beperkter strekking heeft. Tussen de twee Oxi ‘s zit spanning.

Het ‘Nee’ waarom mensen nu feestvieren is het Nee van de strijd. Het is de weerklank van de zes afgelopen jaren van stakingen rellen, pleinbezettingen, demonstraties, alternatieve sociale centra, bedrijven in arbeiderszelfbestuur en noem maar op. Net als de verkiezingsoverwinning van Syriza in januari is het niet de strijd zelf maar een echo. Maar de echo klinkt zó luid en doordringend, dat ze – wellicht meer dan de verkiezingsoverwinning – mensen van nieuwe trots en hoop vervult, van het gevoel dat het mogelijk is de kapitalistische elites op zijn minst heerlijk op hun nummer te zetten. Dát Nee voel ik mee en vier ik mee. Van harte. Feest!

Er is echter, verstrengeld met dit Nee, een tweede Oxi: het Nee van Tsipras en zijn regering zelf. Dat heeft een veel beperkter strekking, en is voor premier Tsipras vooral een handig beleidsinstrument. Die regering is een product, niet rechtstreeks van strijd maar van de impasse die de afgelopen jare in se sociale strijd was ontstaan. Genoemde stakingen en straatacties groeiden van 2010 tot in 2012 naar grote hoogtepunten, maar brak de jaren erop niet door: de bezuinigingen gingen steeds verder. Het initiatief verschoof nu steeds meer, van de strijd naar de indirecte woordvoerder van de strijd, de partij Syriza. Politici namens de mensen kregen het voortouw en konden dus in 2015 zelfs gaan regeren.

De belofte van de huidige regeringspartij Syriza was: we matigen het bezuinigingsbeleid, we draaien een aantal van de m eest hardvochtige maatregelen terug, en we doen dat allemaal zonder met de EU en de Euro te breken. We sparen de kool en ontzien de geit. Tsipras deed het voorkomen alsof hij tegelijk het bezuinigingsbeleid kon ombuigen én de schuldeisers tevreden kon stellen. Een half jaar touwtrekken met EU, ECB en IMF heeft laten zien dat dit dus niet gaat. Breken met bezuinigingen betekent: ruzie met de schuldeisers, de deurwaarders en het incassobureau, met EU, ECB en IMF. Dat is al vijf jaar zo, en het feit alleen omdat Varoufakis flair heeft en geestig uit de hoek kan komen heeft daar niets aan veranderd.

Als een soort van laatste troefkaart in het gokspel haalde Tsipras een paar weken geleden het referendum te voorschijn. Dat had als functie om schuldeisers en deurwaarders te laten weten dat de Griekse regering in haar afwijzing van het laatste wurgpakket van de instellingen gesteund werd door de bevolking. Het was duidelijk bedoeld om de onderhandelingspositie van de regering te versterken. Al voor het referendum achter de rug was, had Tsipras immers aangegeven dat hij met verdere ‘hervormingen’ – neoliberale maatregelen, bezuinigingen , privatiseringen – akkoord ging als ze iets verzacht en vertraagd zouden worden, en dat hij snel verder wilde onderhandelen en wat dies meer zij. Op de uitslagenavond klonk een soortgelijk geluid. “Regeringswoordvoerder Gabriel Sakellartidis kondigde zondagavond meteen aan dat Griekenland de onderhandelingen met de schuldeisers zal hervatten.  Volgens hem wil de regering-Tsipras binnen 48 uur een akkoord bereiken over voortzetting van het hulppakket” – een variant van het wurgpakket dat mensen waar mensen dus gisteren Nee tegen hebben gestemd, met wat leukere toeters en bellen er aan wellicht.

Er was ook een machtspolitieke reden voor Tsipras om met een referendum te komen: hij wilde zijn regering overeind houden, want die werd volgens onderminister voor internationale zaken Euclid Tsakalatos met ineenstorting bedreigd. Parlementsleden van Syriza zouden het akkoord waar het om draaide waarschijnlijk niet hebbend geaccepteerd. Dat zou het einde van Tsipras’ premierschap kunnen hebben betekend, en het referendum was een manier om dit te voorkomen door ‘de kiezers te laten spreken’.

Als er geen deal komt, dan ligt dat voornamelijk niet aan dwarsliggende Griekse politici maar aan de obstructieve wurgpolitiek van EU, ECB en IMF die een compromis waar Tsipras mee thuis kan komen zo ongeveer blokkeert. Maar als er langs de ingeslagen weg wel een deal komt, dan wordt dat geen deal die recht doet aan het Oxi van de uitslag. Voor Tsipras is het Nee van gisteren een steuntje in de rug in het onderhandelingsspel. Mensen hebben – in dit perspectief – wel nee gezegd tegen een specifiek aanbod van de Troika. Maar met wat wijzigingen om de pil wat te verwachten zit er wellicht toch een akkoord in. Dat is waar Tsipras op aanstuurt. Slaagt hij daar in, komt er een akkoord waarin de kern van het bezuinigingsbeleid intact blijft, dan is dat niet formeel in strijd met de uitslag van gisteren. Maar het zou wel botsen met het resolute en categorische Nee-gevoel áchter die uitslag. Want voor Tsipras werkt het als een pokerspel: hij gaat er vanuit dat de EU uiteindelijk geen land uit de Eurozone wil zien vertrekken en dus uiteindelijk toch een compromis aanvaardt. De troika gaat er op haar beurt van uit dat Tsipras en Varoufakis uiteindelijk een breuk met de EU ook niet aandurven en op het laatste moment wel zullen bezwijken. Tot nu toe blijkt Tsipras de iets betere pokeraar in dit spel. Tiot grote ergernis van EU-leiders, met Dijsselbloem vooraan, aan wie we deze ergernis natuurlijk van harte gunnen.

Maar de bevolking van Griekenland is niet aan het pokeren. Voor al die verarmde gepensioneerde, voor al die ontslagen arbeiders, voor al die jongeren zonder uitzicht op een baan is het allemaal geen spel. Voor hen is het bittere ernst, voor hen gaat het om een poging om echt een grens te stellen aan de geforceerde verarming, de afgedwongen verpaupering en de opgelegde uitzichtloosheid. Zij zullen niet zitten te wachten op een iets minder slecht akkoord binnen 48 uur, 72 uur of 365 dagen. Hun nee gaat dieper dan een specifiek pakket. Hun Nee richt zich tegen de hele richting van het opgedrongen beleid. Wat voor Tsipras een politieke manoeuvre is, dat is vanuit de bevolking aangegrepen om een stevig punt te maken. Het beperkte nee van Tsipras werd aldus algemener van reikwijdte.

De uiting van dat ‘Nee’ is veelal overigens verontrustend nationalistisch, met het bijbehorende vlagvertoon. Vaak wordt het geframed als Griekse waardigheid versus Europese vernedering, als of hiet ‘het Griekse volk’ staat tegenover een koloniale bezetter. Maar onder de nationale uiting van het protest ligt een sociale kern, een essentie van arm tegen rijk, ook in Griekenland zelf. Het ja-kamp woonde niet vooral in Brussel, maar in de villawijken en directiekantoren van Athene en andere Griekse steden. De hoofdstroom van rechts steunde Ja. Grote ondernemers steunden Ja. Gepensioneerde hoge officieren  – en vast niet uitsluitend gepensioneerde – steunden Ja.(1) De Griekse heersende klasse zat in meerderheid in het ja-kamp. Die is nu aangeslagen, maar niet verslagen. Ze likken in elitekringen hun wonden. Maar ze zijn zich ongetwijfeld ook aan het beraden, en respect voor  vrijheidsrechten en democratische procedures overheerst bepaald niet in hun politieke DNA. Ex-premier Samaras, leider van de Nieuwe Democraten en als weinig anderen verbonden aan het neoliberale-pro-EU, pro-IMF-beleid van afgelopen jaren, snapt tenminste uit welke hoek de wind nu waait en is afgetreden als partijleider.  Dat is mooi nieuws, en het smaakt naar meer. Maar intussen smeedt rechts ongetwijfeld een nieuw team, met nieuwe plannen in de aktentas.

Intussen is echter ook de huidige minister van financiën Varoufakis opgestapt.  Dat is minder mooi nieuws. De man wekte met zijn bravoure en stelligheid nogal wat irritatie bij EU-bestuurders, bij Dijsselbloem en dergelijke. Zijn vertrek is duidelijk een poging om de sfeer tussen de Griekse regering en de EU te verbeteren, zodat een akkoord makkelijk bereikt kan worden. De prioriteit van de regering na het Nee is immers niet om de confrontatie met EU – en ook met de Griekse grote kapitalisten – verder op de spits te drijven. De prioriteit van Tsipras is integendeel, het temperen van die confrontatie, het inkapselen van strijd. Hij wil het Nee gebruiken als troef in het onderhandelingsspel. Daarmee wil hij het gevoel achter Oxi instrumentaliseren, en dat doet aan de diepere lading die dat Nee voor velen heeft geen recht.

Voor hem zijn al die Nee-stemmers, al die demonstrerende en nu feestende menigten feitelijk een soort afroepkrachten, inzetbaar om de eigen positie te schragen. Nu is hij er blij mee. Maar als hij straks, na de onderhandelingen waar hij op aanstuurt, thuiskomt met een nauwelijks minder akelig bezuinigingsakkoord? En als een aantal van de nu feestende mensen zich daar dan met demonstraties tegen keert? Is hij dan nog zo blij? Hopelijk maken de nu feestvierende menigten Oxi blijvend tot hun eigen daadwerkelijke Nee., en laten ze zien dat zij – en niet Tsipras en zijn regering, hoe goed bedoelend en behendig ook – de gangmakers zijn in een strijd die na het referendum alleen maar aan urgentie heeft gewonnen. Hopelijk ontsnapt het Oxi-sentiment gaandeweg aan de regie vanuit welke partijpolitiek dan ook. Wachten tot Tsipras de oogst in Brussel binnenhaalt staat hier haaks op en is een recept voor tragedies.

En wat doen wij intussen in Nederland? We feliciteren al die Grieken die hun sociale en opstandige Nee naar de overwinning droegen. We voelen en vieren mee. Maar we hebben meer te doen. De druk op de Griekse regering zal blijven, en die druk kan alsnog fataal worden. Voor illusies is geen ruimte. De EU had duidelijk op een zege van ja gehoopt, ook omdat dit de Syriza-regering waarschijnlijk ten val zou hebben gebracht. Vermoedelijk zet de EU nog steeds in op regime change, op een regeringswisseling in Athene zodat er plooibaarder rechtsere types komen waar de EU beter zaken mee denkt te doen. Dat moeten we niet tolereren.

We moeten dus tegendruk opbouwen, laten zien en voelen dat de Dijsselbloemen van dit land een politieke prijs te betalen hebben als ze doorgaan met het wurgen van de Griekse maatschappij en het vertrappen van de hoop in dat land. Hier en daar circuleren op Facebook al opmerkingen dat Dijsselbloem nuy zou moeten aftreden, nu ‘zijn’beleid zo ń dreun heeft gekregen vanwege Oxi. Het is niet bepaald verkeerd als we die eis handen, voeten en vooral ook vleugels helpen geven: Dijsselbloem, ga! Samara achterna!

Tegendruk helpt tegelijk om ook in Nederland zelf het geluid tegen bezuinigingsbeleid sterker en steviger te maken. Als Griekenland door de troika van neoliberale geldschieters, deurwaarders en incassobureaus kan worden geplet, dan staan troika en soortgelijke krachten ook sterker als ze het op onze voorzieningen, banen, inkomens en arbeidsrechten hebben voorzien. We hebben er dus doodgewoon belang bij dat het Oxi dat uit Griekenland weerklinkt, tot ver buiten de grenzen van dat door zoveel goede recalcitrante mensen bevolkte land weerklinkt, in dwarse woorden en in opstandige daden. Voor Tsipras loopt de weg na Oxi naar Brussel en terug. Beter zou het zijn om een andere weg te kiezen: van Oxi naar naar de actie waar zij een krachtige reflectie van is. Van Oxi naar actie, in Griekenland en wereldwijd.

Noot:

(1) De bron van deze bewering is een artikel van de World Socialist Web Site, de digitale presentie van een trotskistische groepering met een vaak erbarmelijke politieke lijn. Maar waar ze goed in zij is in het vogen van berichtgeving ion de gevestigde media. De vermelding van een br oproep van 65 voormalige officieren om, uit naam van eer, vaderland en meer van dat fraais, op ja te stemmen, lijkt mij daarom betrouwbaar, al noemen ze gene bron. Wat snuffelen geeft enkele spaarzame andere vermeldingen aan, onder meer van een website die Eugenics an Pandemics  en zich richt “Against globalist population reduction dat oogt een beetje dubieus, maar ze vermelden zelf weer diverse bronnen in zowel griekse als Duitse pers. Ik geef het bericht het voordeel van de twijfel.

Peter Storm