vrijdag 23 maart 2018
De gemeenteraadsverkiezingen hebben in Tilburg een zeer verontrustende uitslag te zien gegeven. Hans Smolders en zijn Lijst Smolders Tilburg boekte een grote overwinning. Die zal zich vertalen in hardvochtig, autoritair beleid, of hij het stadsbestuur nu als wethouder gaat domineren of – wat minder waarschijnlijk lijkt – vanuit een supersterke plek in de oppositie. Hoe is het zo ver gekomen?
Smolders timmert al vele jaren aan de uiterst rechtse weg. Hij kreeg landelijke bekendheid als chauffeur van Pim Fortuyn en als de man die hielp om Volkert van der Graaf aan te houden nadat die zijn dodelijke munitie op de Grote Volksleider had afgevuurd. Hij ging vervolgens in de Tilburgse politiek. Hij schuwde het bepaald niet om in te spelen om afkeer van ‘buitenlanders’. Zo pleitte hij al in 2004 voor het recht van steden om een limiet te stellen aan het aantal vluchtelingen en migranten in de stad (1).
In 2006 kwam hij in de gemeenteraad, waar hij in 2010 uit vertrok om in 2014 terug te keren(*). Hij maakte furore, niet zozeer met racisme maar vooral met het hekelen van wat hij zag als wanbestuur, geldverspilling en vriendjespolitiek. Het lijdt geen twijfel dat hij daar een flink deel van zijn populariteit aan ontleende en ontleent. Daarbij sneed zijn kritiek op zichzelf beschouwd soms hou. Op andere momenten was het vooral reactionair geraas. Kunst in de openbare ruimte moest het nogal eens ontgelden, waarbij hij de Stem des Volks speelde tegenover los-van-de-wereld-kunstenaars annex subsidieslurpers. Maar waar hij fulmineerde tegen het sluiten van sociaal eethuis De Pollepel begin 2015 (2), of tegen de verbouwing van het stadhuis later dat jaar, kaartte hij een reëel probleem, een stuk echt onrecht, aan.
Typerend was echter steeds de toon, de methode: hijzelf in het middelpunt, als de God der Wrake tegen de zondige politici. De mensen om wie het ging – bezoekers en vrijwilligers van dat eethuis, de stadsbevolking die haar binnenstad gesloopt worden – waren toehoorders, leveranciers van klachten waar Smolders mee aan de slag ging, en mochten applaudisseren als Smolders fulmineerde. Er zat niets emancipatorisch in zijn aanpak. Mensen werden er niet sterker van, kregen geen zelfvertrouwen om samen dingen tot stand te brengen. Dankbaarheid jegens de Grote Leider was de oogst die Smolders nu binnenhaalt. De mensen blijven achter – als volgelingen.
Typerend voor Smolders’ aanpak is zijn oog voor ogenschijnlijk kleine zaken, die door een stadsbestuur dat voornamelijk in termen van bureaucratische efficiëntie en rentabiliteit denkt, wordt veronachtzaamd. (2) Zo gaat Smolders tekeer tegen het besluit van de gemeente om de GFT-bakken niet eens per week, maar eens in de twee weken op te halen. Je kunt daar schamper over doen. Maar wie kleinbehuisd is, weet hoe de boel dichtbij of in je woning gaat stinken als groenteafval en etensresten tien dagen licht te vergaan terwijl het 28 graden is.
Ik vind het niet vreemd dat mensen blij zijn dacht iemand in de gemeentepolitiek het terrein wagenwijd opengelaten voor de volksmenner Smolders zoiets aankaart. Ik vind het ook niet vreemd dat mensen hem daarvoor in de stembus belonen. Supporters van andere politieke partijen mogen naar die partijen zelf kijken als ze willen snappen waarom hun partijen het electoraal zo matig doen, en Smolders zo goed. Die partijen hebben – qua Pollepel, qua Stadhuis, qua GFT-bakken en qua heel wat meer concrete problemen – een gat laten liggen waar Smolders is ingesprongen, met grote vasthoudendheid en met politiek succes. Ik vind het niet vreemd dat mensen blij zijn dat iemand als Smolders in de gemeentepolitiek het terrein vult dat wagenwijd opengelaten is voor deze volksmenner.
Die Smolders valt aan te rekenen, niet dat hij over GFT-bakken begint, maar wel de manier waarop hij dat doet. Nergens is er de suggestie dat buurtbewoners zèlf in actie komen om de gemeente de wacht aan te zeggen. Nergens – helaas ook niet bij anti-autoritaire radicalen, die hier het terrein voor Smolders open hebben laten liggen – is er de suggestie dat buurtbewoners zelf het ophalen van het vuil zelf gaan regelen en daarvoor met directe actie de resources bij de gemeente gaan lospeuteren. . Nee: de buutbewoners klagen, leggen de klacht neer bij Smolders, en die lost het op. Of niet, want volgens mij worden die GFT-bakken nog steeds tweewekelijks opgehaald en niet wekelijks. Hoe dat ook zij: de methode van Smolders is: steun winnen door klachten om te zetten in oppositie, en zichzelf in het middelpunt te zetten als de redder in de nood. Het is deze methode die, machtspolitiek gesproken, werkt.
Dat is allemaal al ernstig genoeg: een Sterke Man in de maak, een mini-versie van Juan Peron. Maar deze machtsvorming is ook nog eens doordrenkt met racisme. Smolders komt namelijk niet alleen op voor frequent vuilnis ophalen en het behoud van een sociaal eethuis. Smolders keerde zich tegelijk tegen noodopvang voor Syrische vluchtelingen in de wijk Fatima. Smolders keerde zich tegen zelfs maar een beperkte wijziging in de vormgeving van de racistische karikatuurfiguur Zwarte Piet. Smolders laat zich de lof van Wilders aanleunen, en etaleert zijn warme waardering voor Thierry Baudet (3) in wie hij een geestverwant ziet. Al die mensen voor wie hij opkomt, dat zijn toch allereerst de ‘echte Tilburgers’. Zijn racisme is evident. Maar hij gaat er wezenlijk anders mee om dan Baudet en vooral dan Wilders, en ook dat verklaart zijn spectaculaire succes.
Wilders vult vijfennegentig procent van zijn optredens met anti-islam/ anti-moslim-gestook. Plaatselijke PVV-ers die meer ruimte voor andere thema’s zochten, werden uitgerangeerd of voelden zich zo ingeperkt dat ze zelf vertrokken. Het idee dat de PVV in Almere of Den Haag zich uitvoerig in de picture probeert te spelen door te beginnen over GFT-bakken, is vrijwel ondenkbaar. D e PVV heeft één riedel, misschien twee: ‘de islam’ en ‘de massa-immigratie’. De FvD voegt daar nog ‘het partijkartel’ aan toe. Het is openlijk extreem-rechts.
Smolders is niet noodzakelijkerwijs minder extreem-rechts. Zijn racisme heb ik al aangestipt, en in een eerder artikel uitvoeriger belicht (4). Hij pleit ook voor strenge handhaving, hard optreden van het gezag, geen gedooghouding en dergelijke – allemaal hard rechtse thema’s. Maar hij combineert zijn racisme veel behendiger met een methode die wèl gaat over reële problemen – die hij echter op een top-down, autoritaire manier dan wel eventjes op zal lossen. En terwijl hij dat doet, wekt hij keer op keer de suggestie dat vluchtelingen voorrang krijgen boven ‘gewone Tilburgers’, en dat ‘onze tradities’ gevaar lopen. Het is een uiterst onaangenaam brouwsel. En het heeft hem een ijzersterke machtspositie in Tilburg opgeleverd, eentje waar andere uiterst rechtse partijen ongetwijfeld afgunstig maar ook leergierig naar kijken.
Het zal een harde dobber worden om deze rechtse machtspositie te verzwakken en onderuit te halen. Maar er zit weinig anders op dan het toch te proberen, als we niet willen berusten in demagogie, onrecht en een stadsbestuur dat ‘u roept, wij draaien’ hanteert voor de ‘echte Tilburgers’ – voor zover gezagsgetrouw genoeg – en alle andere mensen,van vluchtelingen tot alternatieve kunstenaars, marginaliseert of zelfs helemaal weert.
Noten:
(*) Opmerking, aangebracht 23 maart, 16.09 uur: ik had de precieze gang van zaken – erin, eruit – onjuist weergegeven. Smolders vertrok niet in 2006, dat was juist het jaar waar hij erin kwam. In 2010 hield hij het voor gezien, tijdelijk zoals we inmiddels hebben mogen ervaren… Dank aan degene die mij erop wees. Nu gecorrigeerd.
1 “Lijst Smolders: recht om allochtonen te kunnen weren”, Omroep Brabant, 16 oktober 2003, http://www.omroepbrabant.nl/?news/17344602/Lijst+Smolders+recht+om+allochtonen+te+kunnen+weren.aspx
2 Zie het triomfalistische overzicht van activiteiten van de LST op de website van de club zelf: “Periode 2014-2018”, http://www.lijstsmolders.nl/totaaloverzicht/index2.htm Er is ook zoiets van de periode 2010-2014.
3 Henri van der Steen, “Hans Smolders met Hierry Baudet tegen de gevestigde orde”, Brabants Dagblad, 4 februari 2018, https://www.bd.nl/tilburg-e-o/hans-smolders-met-thierry-baudet-tegen-de-gevestigde-orde~a2146f3e/
https://www.bd.nl/tilburg-e-o/hans-smolders-met-thierry-baudet-tegen-de-gevestigde-orde~a2146f3e/
4 Peter Storm, “Geen stem tegen racisme betekent: Geen sgtem op Hans Smolders”, Ravotr, 20 maart 2018, https://www.bd.nl/tilburg-e-o/hans-smolders-met-thierry-baudet-tegen-de-gevestigde-orde~a2146f3e/
Peter Storm