ravotr

zaterdag 30 december 2017

Onderstaand stuk lag even in ruwe versie op de plank, de geciteerde uitspraken zijn uit november. Maar na wat bijschaafwerk kan het best alsnog online. Bij deze.

Soms, heel soms, spreekt zelfs premier Mark Rutte een wijs en waar woord. Dat overkwam hem vrij recent nog. Het was woensdag 15 november. Rutte stond de Tweede Kamer te woord in een debat over de dividendbelasting. Politici van de oppositie vroegen hem om openbaarmaking van documenten uit de kabinetsformatie over de afgesproken afschaffing van de dividendbelasting. Geen sprake van, volgens de premier. Want: “Als alles openbaar gemaakt wordt, dan kun je het land niet besturen.” (1) Nogmaals, wijze, ware woorden. Maar ik denk niet dat de premier de wijsheid van die woorden zelf helemaal door heeft.

Waar gaat het in eerste instantie om? Het kabinet heeft besloten om de belasting op dividend af te schaffen. Een cadeautje van 1,6 miljard aan mensen die dividend – winst uit aandelen en dergelijke incasseren. Waar dat goed voor is, en voor wie? Ja, het is goed voor degenen die dit cadeautje krijgen. Maar verder? De Volkskrant: “Geen enkele partij repte voor de verkiezingen ook maar een woord over de afschaffing van de dividendbelasting. Toch stond die maatregel opeens in het regeerakkoord.” Niet alleen breken politici verkiezingsbeloften als standaardprocedure. Ze beslissen ook van alles waarover ze tevoren niets hebben aangekondigd.

Waar kwam het idee vandaan? “Het spoor naar de bron van die onverwachte maatregel leidt naar de werkgeverslobby. Shell schreef in de aanloop van de verkiezingen een brief aan alle partijen. ‘Schaf de dividendbelasting af’, staat in het document, dat verwees naar de “concurrentiepositie van Nederland als vestigingsland”. Geen verkiezingsprogramma nam het over, zo zegt de Volkskrant (2). “Maar hij dook wel op in een brief van VNO-NCW die eind maart naar de formatief tafel ging”. Dat had effect, en met reden: “al decennia wordt de krachtigste lobby in Den Haag gevoerd door de werkgevers.”

Je hoeft het eigenlijk nauwelijks een lobby te noemen. We noemen een plensbui immers ook geen ‘lobby voor regen’. We noemen de zon ook geen ‘lobby voor licht’. En we zullen de revolutie ook niet aanduiden als ‘lobby voor rechtvaardigheid, vrijheid en solidariteit’. De topondernemers bezitten dit land. Indirect besturen ze het ook, welk kabinet er ook zit. De ‘werkgeverslobby’ bestaat om dat te onderstrepen, en om de politici bij de ondernemersles te houden mochten ze eventjes zijn afgeleid of ingedommeld.

Intussen weten we meer. De NOS: “De onderhandelaars van VVD, CDA, D66 en CU zeggen dat zij hebben besloten de dividendbelasting te schrappen op aandringen van vier grote internationale bedrijven. Die zeiden dat dat zwaar zou meewegen bij hun besluit om in Nederland te blijven. Volgens de onderhandelaars zou het gaan om Shell, AkzoNobel, Unilever en Philips.” (3) Uit diverse bedrijven klinkt het intussen wat het genuanceerder ligt, dat ze die belasting wel kwijt willen maar dat vertrek niet aan de orde is, of woorden van die strekking. Kern blijft: vier mega-ondernemingen vragen om het schrappen van een belasting. Vervolgens schrapt het kabinet die belasting. Vervang ‘bedrijven’door ‘boze Zwarte Piet-fans in auto’s’, vervang ‘kabinet’ door ‘politie en gemeentebestuur’, vervang ‘lobby’ door ‘blokkade van snelweg’, vervang ‘Den Haag’ door ‘de omgeving van Dokkum’. In beide gevallen wijkt de politie voor chantage, voor zover de politiek niet rechtstreeks instemt met degenen die de chantage plegen.

Terug naar de staatkundige wijsheden van de premier aller topondernemers. Ja. Natuurlijk levert het slechte P R voor kabinet, parlement en ondernemers op als jij en ik precies zouden weten hoe dit allemaal werkt, wie wie benadert, wie wat biedt in ruil voor welke tegenprestatie. Corruptie, omkoping en chantage gedijt niet in de volle openbaarheid. Als we de precieze procedures zouden kennen, het voor-wat-hoort-wat op de voet konden volgen zouden we wel eens boos kunnen worden. Natuurlijk willen ondernemers en politici hun werk in alle discretie kunnen doen.

Als Rutte dus stelt: “Als alles openbaar gemaakt wordt, dan kun je het land niet besturen”, dan snap ik hem wel. Hij heeft immers gelijk. Als mensen onderin de maatschappij inzicht krijgen in datgene wat hen aangaat, in de besluiten waar ze last van hebben, als ze zien hoe cynisch het allemaal werkt, waar de verantwoordelijken wonen, zij die profiteren en zij die het profiteren assisteren, dan is het met de bestuurbaarheid van het land inderdaad vrij snel gedaan. Dan zou iedere pretentie dat wij moeten inleveren voor het ‘landsbelang’ verdampen. Dan zou het met iedere bereidwilligheid om aan bezuinigingen en disciplinering vanuit bestuur en ondernemerschap wel eens zeer snel afgelopen kunnen zijn.

Een goed ingelichte bevolking pikt een flink stuk minder dan een bevolking die overal buiten wordt gehouden, dan een bevolking die niet mag weten hoe het bestuur waar zij voor betaalt en soms zelfs op stemt, precies functioneert en ten bate van wie. Daarom is de Wet Openbaarheid van Bestuur ook zulk amusant en verleidelijk, zij het erg gebrekkig, werktuig voor ons, en soms zo’n hinderlijk iets voor hen daarboven. Een uitbreiding van de openbaarheid tot alle gewelven van de staatsbureaucratie zou het land inderdaad onregeerbaar maken, elke bestuurlijke en wettelijke orde voorbij.

Rutte heeft gelijk. Volledige openbaarheid maakt het land voor bestuurders boven ons onmogelijk te regeren. Dat is dus een hele goede reden om op zo’n volledige openbaarheid in bestuurs- en ondernemerszaken te blijven aandringen en ervoor te strijden. Slechts een onregeerbaar land wordt ooit een gebied waar we onszelf besturen, waar vrijheid, solidariteit en gelijkwaardigheid de norm zijn, en waar zelfs sommige van de huidige politici en ondernemers hun menselijkheid wellicht nog voor hun dood terug weten te vinden.

Noten

1 “Rutte principieel tegen publiceren alle documenten over dividendmaatregel”, Nu.nl , 15/16 november 2017, https://nos.nl/artikel/2201878-grote-bedrijven-zetten-onderhandelaars-kabinet-onder-druk.html

2 Rober Giebels en Gidi Pols, “De dividendbelasting is afgeschaft maar niemand in Den Haag weet waarom”, Volkskrant, 3 november 2017, https://www.volkskrant.nl/binnenland/de-dividendbelasting-is-afgeschaft-maar-niemand-in-den-haag-weet-waarom~a4529953/

3 “’Grote bedrijven zetten onderhandelaars kabinet onder druk’”, NOS, 8 november 2017, https://nos.nl/artikel/2201878-grote-bedrijven-zetten-onderhandelaars-kabinet-onder-druk.html

Peter Storm