ravotr

maandag 12 juni 2017

De verkiezingen in Groot-Brittannië  op 8 juni 2017 zijn uitgedraaid op een vrolijk spektakel voor linkse en radicale mensen. Vrolijk, omdat rechts een flinke tik heeft gekregen en alle zeilen bij moet zetten om te ontkennen dat het wonden te likken heeft en flink uit haar evenwicht is. Vrolijk ook, omdat veel mensen via sten aan Corbyn een afwijzing van het asociale neoliberalisme van May tot uiting hebben doen komen. Maar ook een spektakel, een kijkspel iets om naar te kijken om bij te staan juichen en applaudisseren. Deelname aan dat spektakel is ‘deelnemen’ aan iets waarin anderen beslissen over de regie, de rolverdeling en het scenario. Ja, de stemming onder kiezers is naar links geschoven, al staat te bezien hoeveel en vooral hoe diepgaand. Er is dus reden tot enige gepaste vrolijkheid. Maar de euforie die in linkse kringen is uitgebroken na deze verkiezingen, lijkt me onberaden en weinig productief. Met een variatie van een oude leus: Don’t celebrate. Organize.

Lees je linkse commentaren, van gematigd tot radicaal, dan zou je haast gaan denken dat er in Londen zo ongeveer een revolutie heeft plaatsgevonden, compleet met bestorming van Bastille en alles er op en er aan. Het enige wat er, na dat hung parliament, nog aan ontbreekt is nog een hung government. Maar misschien kunnen we dat laatste ook uitstekend aan de Conservatieven zelf overlaten.

De euforie is begrijpelijk: in een door rechts gedomineerd politiek landschap is elk succesje voor een links geluid zo ń verademing dat mensen van pure opluchting al aan het juichen slaan. Maar het feestgewoel onttrekt al te makkelijk enkele harde feiten en noodzaken aan oog en oor. Ik ga de pluspunten aanduiden, want er is wel degelijk iets aardigs en leerzaams gebeurd. Ik ga meteen de beperkingen ervan aanduiden, en de risico’s die er kleven aan het negeren daarvan. Een overwinning uitroepen waar die niet is, zet ons immers op een dwaalspoor dart we maar beter kunnen vermijden.

De pluspunten zijn evident, en ik ben hier niet echt origineel in.. Veel meer mensen dan verwacht hebben zich uitgesproken, niet zomaar voor Labour maar voor een Labour met een relatief links programma en een leider die overduidelijk in dat linkse programma gelooft. Openbaar vervoer: uit de greep van privatisering halen, belasting voor rijken en ondernemers omhoog, de zorg als openbare voorziening behandelen, niet als commerciële melkkoe, het schrappen van collegegelden: het zijn klassieke sociaaldemocratische maatregelen die echter door sociaaldemocratische partijen stelselmatig zijn losgelaten in de afgelopen decennia. Corbyn haalde ze weer naar voren, kreeg een flink deel van zijn partij daarin mee en heeft ermee een flink enthousiasme losgemaakt, met name onder jonge kiezers waaronder veel studenten.

Labour is echter ook op een andere manier klassiek sociaal-democratisch: ‘Law and order’en oorlogsvoering zijn ook bij Corbyn in ‘veilige’ handen, en de meeste mensen dus niet. Labour belooft 10.000 agenten te recruteren voor in de buurten, nadat er onder May zijn 20.000 wegbezuinigd (iets dat natuurlijk niet uit afkeer van politierepressie gebeurde, maar dat even terzijze…). Labour wil er ook 500 agenten van de grenspolitie bij. Labour ondersteunt de vernieuwing van de nucleaire Trident-onderzeëer. Labour belooft minstens 2 procent van het Bruto Nationaal Product aan ‘defensie’ uit te geven, conform de NAVO-richtlijn maar helemaal niet iets waar NAVO-landen zich erg aan houden. Labour belooft steun aan de Britse wapenindustrie. Al dat enthousiasme voor Corby ziet een klein beetje over het hoofd hoe ‘mainstream’ hij hier is. Militarisme in binnen- en buitenland hebben in hem een loyale uitvoerder en bondgenoot (1), ook al plaatst hij hier en daar een kritische kanttekening, zoals rond de War on Terror. Daarover verderop meer.

Het neemt niet allemaal weg dat de uitstraling van Labour in deze campagne op veel zaken die mensen rechtstreeks raakten, stevig links was. Mensen die voor hem stemden, zullen dat toch eerder ondanks dan dankzij zijn kwalijke steun aan Trident gedaan hebben. In de gegroeide steun aan Labour komt wel degelijk een linkse stemming tot uiting. Hier past wel een relativering. Laten we niet doen alsof de snelle groei van de Labour-aanhang een snelle groei van linkse opvattingen behelst. Het is eerder zo dat veel mensen die allang die linkse opvattingen hadden, zich door Corbyn en de campagne hebben laten motiveren om daadwerkelijk naar de stembus te gaan. Er is geen ruk naar links. Een bestaande linksheid wordt plotseling electoraal extra merkbaar. Dat is eigenlijk alles.

Hoe dat ook zij, al die cynische en rechtse mensen die zeggen dat je met een linkse opstelling nauwelijks steun kunt krijgen onder grote aantallen mensen, hebben duidelijk ongelijk gekregen. Het bleek (weer eens) mogelijk om links campagne te voeren en flink winst te boeken bij verkiezingen. Ze zijn er dus wel, die linkse en radicale mensen, je moet ze alleen weten te vinden en te motiveren. Daarin zit een positief punt verpakt, ook voor mensen die niet geloven in de electorale kaders waarin dat linkse geluid helaas is gestoken. Je kunt verkiezingen winnen met een robuuste linkse opstelling. Je kunt, anarchistisch doorredenerend, wel degelijk ook bredere steun vinden voor directe-actiecampagnes tegen neoliberaal beleid en achterliggende systeemlogica, campagnes opgezet in anarchistische geest, aansprekend opgezet en helder beargumenteerd. En nee, ‘aansprekend’ en ‘helder’ zijn niet hetzelfde als ‘aangepast aan de mainstream’ en ‘verwaterd’. Een radicaal geluid kan enthousiasme losmaken – als je het geluid maar helder laat klinken en je ermee buiten je politieke schuilkelder begeeft.

De Britse verkiezingen hebben een miljoenenmenigte boven tafel zien komen die bereid is op een radicale optie te stemmen Corbyn heeft dat in de electorale arena aangetoond. Aan anarchisten en dergelijke om iets dergelijks aan te tonen, buiten en zelfs tegenover die arena.Wat Corby kan op zijn electorale manier, dat kunnen wij op onze buitenparlementaire manier. Maar daartoe moeten we dus wel ons verhaal neerzetten, met onze eigen aanpak, in plaats van in de hoera-voor Corbyn-modus vast te draaien.

Labour heeft haar resultaat bovendien behaald dwars tegen een vrijwel eengezinde media in. Een groot deel daarvan was rechts, pro-Conservatief, anti-Labour. Maar zelfs pro-Labour geluiden waren sceptisch over Corbyn en zijn linkse opstelling. Media die niet rechtstreeks pro-Conservatief waren, gaven doorgaans bedekte steun aan de rechterflank van Labour – waar krachten zitten die al eerder geprobeerd hebben Corbyn beentje te lichten en graag een geestverwant van ex-Labour-premier en oorlogsmisdadiger Tony Blair weer in het zadel zouden willen zien binnen de partij. Al die media verklaarden Corbyn voor onverkiesbaar. Opiniecijfers gaven hen aanvankelijk gelijk. Voordat May de verkiezingen uitschreef “stond haar partij, de Conservatieven, in de peilingen op 44 procent, de Labourpartij volgde op 26 procent” (2). Achttien procentpunt verschil. Naarmate de campagne op gang kwam, verdween dat verschil. . De Conservatieven kregen uiteindelijk 42 perocent van de stemmen, dus twee procentpunt minder dan die peiling. Labour kreeg 40 procent (3). Dat is maar liefst 14 procent meer dan die peiling aangaf.

De Conservatieve partij droeg bij aan die uitslag, door slecht campagne te voeren, door bijvoorbeeld met beperkingen voor thuiszorgvergoeding te dreigen, en dat snel daarna weer halfslachtig in te trekken. Intussen deed Corbyn zijn ding, trok enthousiaste menigten, en liet zich niet van de wijs brengen door rechts gestook. Aanslagen in Manchester en Londen – zoiets is altijd een buitenkans voor de zittende macht om de trom van veiligheid en vaderlandsliefde te roeren en zo populariteit te scoren – hielpen de Conservatieven nauwelijks, al is het denkbaar dat zonder die aanslagen Corbyn May daadwerkelijk was voorbijgestreefd op verkiezingsdag. Corbyn stak zijn nek uit “door een verband te leggen tussen de militaire interventies van de Britten en het terrorisme op het eiland”(4). Geen gek standpunt: wie aan een War on Terror meedoet, moet niet verbaasd zijn als er een stuk terror als een boemerang terugkomt. Wel een standpunt dat koren op de molen was van een rechterflank die hem toch al wat graag als terroristenvriend te kijk wilde zetten Kennelijk werkte dat rechtse frame niet erg. Het stond zijn opmerkelijk stembussucces in ieder geval niet erg in de weg.

Dat zegt niet enkel iets over de relatief rechte rug van Corbyn. Het zegt vooral ook iets over de mensen die hem electoraal steunen. Die trekken zich van framing door rechts, door media-beeldvorming, niet zo heel veel aan. Je kunt dus niet alleen forse steun winnen voor een links geluid. Je kunt dat doen, dwars tegen de dominante media in. De rechtse media hebben hiermee een tik op hun neus gehad, maar de linkse mensen die aldoor zeggen dat die media heer en meester over het bewustzijn en dat je je daaraan maar beter kunt aanpassen, hebben ook geen gelijk gekregen. Je kunt politiek effectief zijn, ook als de complete media zich frontaal tegenover je opstelt en alle trucjes uit de kast haalt om je naar de mafge te duwen, je als niet-realistische dromer en/of als landverrader te kijk probeert te zetten, zoals media met Corbyn en links deden. Wat Corbyn lukte, dat moeten we als anarchisten maar eens leren. Maar dan buiten die stembusfuik.

Samengevat tot zover: ja, in de opvallend grote steun voor Labour komt een welkome afwijzing van rechts, van marktfundamentalisme en antisociaal bezuinigingsbeleid tot uiting. En ja, dat is welkom, want neoliberalisme en daarbij horende bezuinigingsmaatregelen verdienen het om afgewezen te worden. “Het is niet alleen dat Theresa May haar meerderheid verloor”, schrijft Richard Seymour, links commentator met trotskistische achtergrond, in een voorbeeld van een wel heel euforisch stukje. Hij noemt meer dingen die ‘het’ niet alleen zijn. “Het is dat de tabloids hun intimiderende macht kwijt zijn”, bijvoorbeeld. Tenslotte: “Het is dat het kern-axioma van het neoliberalisme – “There Is No Alternative’ – tot onzin is bestempeld” (5).

Inderdaad: er ís een alternatief, volgens de aanzienlijke aantallen mensen die uit links gericht enthousiasme voor Corbyn en zijn programma op Labour hebben gestemd. En daar eindigt wat mij betreft de euforie, en beginnen de problemen. De kern daarvan is dat de inhoud van dat alternatief – openbaar vervoer, gezondheidszorg en onderwijs uit de klauwen van markt en winstbejag halen en er toegankelijke gemeenschapsvoorzieningen van maken, rijkdom overhevelen van de steenrijke top en de grote bedrijven naar de relatief arme meerderheid in de maatschappij, en ga zo maar door – botst met de methode waarmee Corbyn en zijn aanhangers dat alternatief denken te verwezenlijken.

Zorg, onderwijs, openbaar vervoer, arm tegen rijk: het gaat mensen rechtstreeks aan. Maar in campagnes zoals die van Corbyn worden mensen – voor de zoveelste keer – ertoe bewogen om zich daar niet zozeer zelf voor in te zetten als wel de zaak uit te besteden, aan een aardig politicus, aan een linkse partij, en daarmee aan een gevestigde politiek die helemaal niets wezenlijks kan veranderen, zelfs al zou er via verkiezingen een regering komen die dat echt zou willen.

Intussen wordt, door maar te roepen hoe belangrijk een stem op Corbyn is, door de nadruk op diens campagne te leggen, kostbare energie en aandacht weggezogen bij die ene kracht die daadwerkelijk neoliberaal beleid en de kapitaalsmacht daarachter kan breken: de kracht van rechtstreekse actie van onderop en bijbehorende argumenten. Roepen: ‘Híj gaat het doen! Stem op hém!’ staat haaks op ‘Doe het zelf! Doe het samen!’ Maar juist dat laatste is fundamenteel, en alles wat de aandacht van die fundamentele zaak afleidt en de energie een heel andere focus geeft, een focus die daar haaks op staat, richt schade aan. De steun van kiezers aan linksere standpunten is mooi. De verschuiving van aandacht, van sociale strijd naar politieke kijksport, is helemaal niet zo mooi. Het is fijn dat er meer mensen stelling nemen tegen May en haar reactionairenclub. Het is een stuk minder fijn date, waar het in het Occupy-jaar 2011 nog ging over maatschappelijke strijd en directe actie van ‘de 99 procent’ tegen ‘de 1 procent’, het nu vooral nog maar gaat om een stembusstrtijd voor ‘the many, not the few’.

Het gaat er niet om dat de Occupy-leus beter zou zijn dan de Labour-leus. Dat vind ik namelijk n iet eens. Het gaat erom dat de dynamiek van toen – samen de straat op tegen staat en kapitaal – weer heeft plaatsgemaakt voor een competitie bìnnen de staatsmacht, via verkiezingen. En het gaat me erom dat het Corbyn-enthousiasme, zelfs in anarchistische kringen helaas merkbaar (6), aan die verschuiving eerder verder bijdraagt dan er tegengas aan geeft. Het is een verschuiving, wèg van waar we potentieel sterk zijn naar waar we dat principieel nooit zullen worden, behalve als we elke ambitie om de maatschappij fundamenteel te veranderen opgeven.

Ja, je kunt daarop tegenwerpen: waar is dan die sociale strijd van onderop? Mijn antwoord: die is momenteel inderdaad zeer zwak, hetgeen de verleiding om dan maar via de stembus een oplossing te zoeken, best begrijpelijk maakt. Feit blijft dat daar de oplossing niet ligt, als we tenminste iets meer willen dan minimaal bijschaven van beleid. De zwakte van sociale strijd is helemaal geen argument om dan maar het politieke spektakel van stembus en regeringsmacht te prefereren. Alle juichkreten voor Corbyn verhelpen die zwakte geenszins. Toch is het verhelpen van precies die zwakte nu precies wat zo onnoemelijk hard nodig is.

Noten:

1 Zie “For the Many, Not the Few – The Labour Party Manifesto 2017”, http://www.labour.org.uk/page/-/Images/manifesto-2017/Labour%20Manifesto%202017.pdf Zie ook de opmerking van Asrtrid Essed bij mijjn vorige stuk rond deze verkiezingen, Peter Storm, “Jeremy Corbyn, de zoveelste strohalm voor stembusliefhebbers”, Ravotr.nl, 8 juni 2017, https://www.ravotr.nl/2017/06/08/jeremy-corbyn-de-zoveelste-strohalm-voor-stembusliefhebbers/

2 “Vervroegde Britse verkiezingen: goed idee van May of schot in eigen doel?”, op nu.nl, 7 juni 2017, http://www.nu.nl/weekend/4740867/vervroegde-britse-verkiezingen-goed-idee-van-may-of-schot-in-eigen-doel.html

3 El;ection results 2017 summary: key points at-a-glance BBC, 9 juni 2017, http://www.bbc.com/news/election-2017-40190964

4 Patrick van Ijzendoorn, “:Labour-leider Corbyn linkt aanslagen aan ‘War on Teror’, critici noemen timing onsmakelijk; “ Volkskrant, 26 mei 2017 http://www.volkskrant.nl/buitenland/labour-leider-corbyn-linkt-aanslagen-aan-war-on-terror-critici-noemen-timing-onsmakelijk~a4497263/

5 Richard Seymour, “A Different Country”, 8 juni, Novara Media, http://novaramedia.com/2017/06/09/a-different-country/

6 Daar is zelfs al een woord voor bedacht: “Anarcho-Corbynisme” in vertaling. Zie “Anarcho-Corbynism and Support for Labour”, 7 juni 2017, op http://www.leftcom.org/en/articles/2017-06-07/anarcho-corbynism-and-support-for-labour Het stuk is geschreven door “een sympathisant van de CWO”. Die letters staan voor Communist Workers Organisation, een links-communistische groepering die in haar afwijzing van staat en kapitaal en haar nadruk op de rechtstreekse strijd van arbeiders zelf niet zo ver van het anarchisme afstaat als de naam bij velen wellicht doet vermoeden, al blijft het streven van ook deze club naar een ‘communistische partij’ (een échte, natuurlijk…) een hachelijke onderneming, net als de pogingen om vast te houden aan letter en geest (maar vooral de letter!) van de Marxiaanse apostolische opvolging die voor dit slag clubs zo typerend zijn. Toch snappen juist mensen in deze kringen kennelijk dat ze van meer revolutionair gezinde anarchisten helemaal niet zo ver af staan, en komen uit deze hoek soms nuttige kritische observaties als anarchisten hun revolutionaire uitgangspunten een beetje te veel laten ondersneeuwen. Daar kunnen we als anarchisten gewoon ons voordeel mee doen, zonder de Marxiaanse methodiek en pretenties over te nemen.

Peter Storm