maandag 27 maart 2017
Rusland beleefde een dag demonstraties in een hele reeks steden. Het waren protesten tegen corruptie in regeringskring, tevens ook tegen machthebber Putin. Autoriteiten hadden veel van de demonstraties verboden, politie arresteerde honderden mensen waaronder gangmaker/ organisator Aleksej Navalny. De gebeurtenissen zijn belangwekkend genoeg om eens nader te bekijken.
Allereerst: de protesten waren opvallend omvangrijk. Moskou: “De opkomst werd geschat op 7.000 tot 8.000, volgens de politie” (1). Dat was bepaald niet alles. “Moskou is maar één van de steden waar Russen zondag demonstreerden. De eersten gaan de straat op in Vladivostok, zeven tijdzones oostwaarts. Tienduizenden volgen in Novosibirsk, Tomsk, St Petersburg. Zelfs in Dagestan, waar de grip van het regime het sterkst is, wagen demonstranten zich op straat. De protesten eindigen in Moermansk, aan de grens met Noorwegen”(2) . Een voorbeeld: “Honderden betoogden eveneens in de stad Jekaterinaburg, in de industriële Oeral-regio” (3), de politie maakte melding van “500 tot 700” actievoerenden. Voorts: “In St. Petersburg kwamen meerdere duizenden bijeen op het Paleisplein” (4); En NOS-verslaggever Groot Koerkamp vertelt: “In sommige steden waren er een paar honderd deelnemers, in sommige duizenden. In Sint-Petersburg waren het er vele duizenden.”(5)
Indrukwekkend hier zijn niet zozeer de aantallen per stad: Moskou is een miljoenenstad en heeft wel grotere demonstraties tegen de Poetin-regering meegemaakt. Het is vooral de wijde verspreiding. “Groot Koerkamp noemt het opmerkelijk dat het protest niet beperkt bleef tot grote steden in Europees Rusland, maar zich tot meer dan negentig steden uitstrekte”(5). Van Aljazeera een soortgelijk geluid. Reporter Rory Challands noemt dat “zeldzaam”en voegt toe: “Dit suggereert dat Alexei Navaly’s anticorruptie-boodschap werkelijk resoneert in Rusland, meer dan meer algemene antiregerings-boodschappen doen”. (3)
De demonstranten namen een flink risico. Navalny “zei op zijn website dat er in 99 steden protesten waren gepland maar dat in 72 daarvan de autoriteiten geen toestemming hadden gegeven.” (1). En de politie trad op door grote aantallen demonstranten te arresteren, alleen al in Moskopu zeker vijfhonderd waaronder navalny zelf. Dat laatste was geen makkie, want flinke aantallen betogers probeerden hem te de-arresteren. Goeie zaak, dit soort solidariteit. “Betogers parkeerden zelfs auto ś voor de bus om te beletten dat die ging bewegen, maar werden later weggeslagen door oproerpolitie” (4). Ook een Guardian-verslaggever werd opgepakt en vijf uur vastgehouden.
Ook in Jekaterinaburg waren betogers nier erg bereid om kameraden zomaar op te laten pakken. De politie arrsteerde daar 30 actievoerders. “De protesterenden trokken vervolgens op naar het politiebureau om te eisen dat de politie degenen die opgepakt waren zouden vrijlaten “(3).
Uit een fotoreportage op Nu.nl (6), zou je kunnen afleiden dat het arresteren in met name Moskou niet opvallend ruw ging, bijna gemoedelijk, met een politiehouding van ‘komt u maar even mee, mevrouw’. Uit berichtgeving van de Guardian blijkd dat dit misleidend is: volgens diverse mensen heeft de politie flink geslagen. Dot overkwam een jongen: “Maxim Kryuchkov, 15, was ook naar het politiebureau gebracht met Kuhn (de gearresteerde Guardian-verslaggever, PS). Hij zei dat de politie hem had neergeslagen en hem in het gezicht had geschopt, terwijl hij probeerde een vriend die gearresteerd werd vast te houden. Zijn neus zag er gebroken uit en er was een snee in zijn nek.” (4 ). En het arresteren in Moskou begon al voor de demonstratie. Navalny “zei later dat politie het kantoor van zijn stichting bestormde en haar staf, die het protest live uitzonden, vastzette.” (1).
Wat maken we hier tot nu toe van? In ieder geval kost het me geen enkele moeite om het politieoptreden tegen de demonstraties – de verboden, de arrestaties, de klappen – geheel en al af te wijzen. Over de demonstranten, hun doelen en vooral hun aanvoerder kun je verschillend denken. Maar voor dit soort optreden is nooit en te nimmer rechtvaardiging. Terughoudendheid in het veroordelen van deze repressie is niet op zijn plaats.
Maar wat te denken van aanvoerder Navalny? Dat de machthebbers hem vervelend vinden is aannemelijk. Hij wordt op allerlei manieren door de Poetin-regering gedwarsboomd, klaarblijkelijk ook door een proces wegens verduistering waarin hij eerst veroordeeld, vervolgens vrijgesproken maar uiteindelijk toch weer veroordeeld is (7). Velen zien in het hele proces vooral een truucje van Poetins bewind. Iemand met een veroordeling kan uit presidentsverkiezingen geweerd worden, daar zou het wel eens om kunnen gaan.
Over Navalny zelf valt meer te zeggen (7). Hij slaagde er bij burgemeestersverkiezingen in om 27 procent van de stemmen te vergaden. Niet genoeg voor een overwinning, maar toch. Hij is vooral campagnevoerder tegen regeringscorruptie. Zijn bureau heeft een video uitgebracht waarin premier Medvedev beschuldigd wordtd at hij een fortuin aan onroerend goed, villaś met tuinen en dergelijk, vergaard heeft. Dat ding is viral gegaan en trok meer dan tien miljoen kijkers.
Veel Russen geloven overduidelijk dat er iets zit in deze beschuldigingen, en gezien hoe macht – een regering die al sinds 2000 door Poetin wordt gedomineerd – nu eenmaal corrumpeert, ziet dat er niet helemaal ongeloofwaardig uit. Dat Medvedev geen poging doet om beschuldigingen ook maar te weerleggen, en dat een woordvoerster ze weg wimpelt (1) , maakt het er voor hem niet geloofwaardioger op. En een regering die haar oproerpolitie inzet tegen de mensen die verhaal proberen te halen via vreedzaam protest, heeft op zijn allerminst de schijn tegen. Maar nog steeds maakt dat de beschuldigingen nog niet tot keihard bewezen feit.
De demonstranten hebben een punt ook: de verwerping van Poetin’s regering en inderdaad, ook van corruptie die veel mensen al veel langer irriteert. Wat demonstranten beogen, is helder: maatregelen tegen de corruptie, het aftreden van Medvedev, een “Rusland zonder Poetin”(1). Op zich prima zaken. Dat wil echter nog niet zeggen dat we ons teveel met deze protesten dienen te vereenzelvigen. Niet elk anti-corruptieprotest gaat een goede kant op, en in dit geval zijn er gegronde redenen voor scepsis. De belangrijkste van die reden heet Navalny, gangmaker achter de protesten.
Navalny zelf heeft politieke ambitie, en dat is minder prima. “Poetin’s enige uitdager zal tyevreden zijn in zijn politiecel. Door een veroordeling is Navalny volgens de wet uitgesloten van deelname aan de verkiezingen. Maar de wet is flexibel in Rusland. Navalny ‘s strategie is om zoveel mogelijk mensen op de been te laten, zodat het Kremlin hem wel moet toelaten tot de verkiezingen – anders blijft het niet bij een revolutionair briesje”, zo speculeert Tom Vennink in de Volkskrant (2). Dat zou zeer wel kunnen kloppen. Daarmee zou Navalny dus straatprotest organiseren en ontketenen, om zijn eigen politieke ambities te dienen.
Ik zie goede redenen om mijn steun uit te spreken voor de motieven van demonstranten die de onvrijheid zat zijn en niet via regeringscorruptie bestolen wensen te worden. Ik zie geen goede reden om blij te zijn met hoe een politicus die motieven gebruikt om zijn carrière vooruit te helpen, temeer niet daar deze Navalny in het verleden het gezelschap zocht van wat vrij vriendelijk “radicale nationalisten” genoemd werd, op een samenkomst waar “racistische slogans” geroepen werden (8). In fascistisch gezelschap dus, of minstens in gezelschap dat daar niet ver vandaan zit.
Navalny zelf lijkt me een nationalistische liberaal, en geen fascist, al zijn de grenzen daartussen tegenwoordig lang niet altijd even glashelder. Maar een beweging die voornamelijk zijn partijpolitieke ambities dient, is geen beweging die bevrijding biedt. Hopelijk slagen deelnemers aan de protesten – als die doorgaan en zich zich uitbreiden – er in om zelfstandigheid tegenover deze ambities te bereiken en te bewaren ook. Zo niet, dan wordt de strijd tussen protesterenden en regering ingeperkt tot een gevecht tussen twee politieke kopstukken die geen van beide onze solidariteit verdienen.
Noten (waar dezelfde bron meermalen wordt gehanteerd, zie je dus vaker hetzelfde cijfer in de tekst)
1. “Russia protests: Opposition leader Navalny and hundreds others arrested”, BBC, 26 maart 2017, http://www.bbc.com/news/world-europe-39398305
2. Tom Vennink, “Massademonstraties tegen Russische regering zijn terug van weggeweest”, Volkskrant, 25 maart 2017, http://www.volkskrant.nl/buitenland/massademonstraties-tegen-russische-regering-zijn-terug-van-weggeweest~a4479274/
3. “Kremlin critic Alexei Navalny detained in Moscow rally”, Aljazeera, 26 maart 2017, http://www.aljazeera.com/news/2017/03/kremlin-critic-alexei-navalny-detained-moscow-rally-170326094447880.html
4. Shaun Walker en Alec Luhn, “Opposition leader Alexei Navalny detained amidast protest across Russia Guardian, 26 maart 2017, https://www.theguardian.com/world/2017/mar/26/opposition-leader-alexei-navalny-arrested-amid-protests-across-russia
5. “Protesten tegen Russische regering onverwacht massaal”, NOS, 26 maart 2017, http://nos.nl/artikel/2165146-protesten-tegen-russische-regering-onverwacht-massaal.html
6. “Oppositieleider Navalny opgepakt bij protest tegen corruptie Rusland”, 26 maart 2017, http://www.nu.nl/buitenland/4571091/oppositieleider-navalny-opgepakt-bij-protest-corruptie-rusland.html
7. “Alexei Navalny: Russia ‘s most vociferous opposition leader”, BBC, 3 februari 2017, http://www.bbc.com/news/world-europe-16057045
8. “Moscow nationalist rally hears attack on Putin party”, BBC, 4 november 2011, http://www.bbc.com/news/world-europe-15596400
Peter Storm