zondag 26 maart 2017
Donald Trump en Paul Ryan hebben bakzeil moeten halen. De president en de aanvoerder van de Republikeinen in het Huis van Afgevaardigden trokken vrijdag 24 maart (1) de Republikeinse zorgwet terug waarmee ze de wetgeving die onder president Obama was ingevoerd en die dan ook Obamacare genoemd werd, wilden vervangen. Dat deden ze pal voor de stemming daarover in het Congres, een stemming waarin ze hoogstwaarschijnlijk m een meerderheid tegen hun zorgplannen zouden krijgen. Weg Republikeinse zorgwet dus, voorlopig althans. Is het nu feest? Dat is maar hoe je het bekijkt. Er is inhoudelijk reden voor enige opluchting. Er is strategische reden tot grote zorg.
Obamacare blijft, een drastische verslechte ring voor tientallen miljoenen mensen blijft achterwege. Maar erg veel vreugde biedt de status quo niet. Obamacare houdt in dat in principe iedere Amerikaan verplicht is om een ziektekostenverzekering af te sluiten. In de praktijk zijn er nogal wat uitzonderingen. En er zijn meer problemen. Het gaat om zorgpolissen die mensen kopen bij commerciële verzekeringsbedrijven op een door de overheid geregisseerde markt. Die polissen zijn veelal duur. En ze dekken lang niet alles.
Anders gezegd: miljoenen mensen zijn op kosten gejaagd voor een ziektekostenverzekering waar je, als het er op aan komt, lang niet altijd wat aan hebt. Voor de hoge premies heeft Obamacare wel voorzien in een soort zorgtoeslag maar het blijft allemaal behelpen. Verzekeringsmaatschappijen – via overheidssubsidie voorzien van miljoenen extra klanten, zonder dat daar heel veel verplichtingen tegenover staan – waren de grote winnaars in Obamacare. Dat stelsel was ook in nauwe samenspraak met het betreffende bedrijfsleven op poten gezet.
Maar, hoe onbevredigend ook, Obamacare behelsde een erkenning van het idee dat gezondheidszorg geen gunst was, geen voorziening die gereserveerd was voor wie kon betalen, maar een door de maatschappij – weliswaar via staat en bedrijfsleven – gegarandeerd recht. En het gaf een zekere dekking voor tientallen miljoenen armere mensen die zonder Obamacare helemaal geen dekking hadden. Het was als een gammele woning, tochtog en met lekkagge in het dak. Maar het was altijd nog minder erg dan verplicht overnachten in de open lucht tijdens de winter.
Wat hield het Republikeinse plan in? Niet helemaal de afbraak van die metaforische woning. Wel een verdere verslechtering: in plaats van tochtige kieren werden nu als het ware hele ramen er uit geslagen zodat de gure wind naar binnen blies. En de lekkages werden niet alleen niet gerepareerd, maar zelfs systematisch uitgebreid.
Metafoor terzijde, dit was volgens een BBC-samenvatting het Republikeinse voornemen: verlaging van de subsidie op zorgkosten, die zorgtoeslag; toestemming voor verzekeringsmaatschappijen om de premies voor ouderen te verhogen; bezuinigen op Medicaid, een gezondheidsstelsel voor arme mensen; geen straf meer opleggen aan mensen die geen verzekering afsluiten; een jaar lang geen subsidies meer voor Planned Parenthood, een gezondheidsvoorziening gericht op vrouwen; het schrappen van de vereiste dat verzekeraars bepaalde voorzieningen minstens moeten dekken. Kortom: minder zorg voor je polis, die voor veel mensen nog duurder werd ook, en een extra aanval op de gezondheidszorg voor vrouwen, en oudere mensen.
Consequentie zou zijn dat er na verloop van tijd wee tientallen miljoenen mensen méér zonder gezondheidsverzekering zouden rondlopen, blootgesteld aan het risico om vanwege gezondheidsproblemen acuut in enorme geldnood te komen, of erger. Het Congressional Budget Office kwam op 13 maart met cijfers. Volgens deze instelling zou bij invoering van net Republikeinse plan al na een jaar 14 miljoen mensen hun ziektenkostendekking kwijt zijn, In 2016 zouden in totaal zelfs 56 miljoen mensen zonder zoektenkostenverzekering zitten, tegen 28 miljoen als Obamacare bleef bestaan. Let trouwens op dat laatste cijfer. Het idee dat Obamacare zorgverzekering ‘voor iedereen’ garandeert, is onjuist. Maar met het Republikeinse plan zou het van kwaad tot aanzienlijk erger worden. Ja, dat mensen opgelucht zijn dat dit ellendige plannu niet doorgaat, is helemaal niet gek.
Hoe is dat Republikeinse voorstel gesneuveld? Lees je een website als Common Dreams , dan zou je gaan denken dat vooral progressief protest de rechtse aanval heeft weten te stuiten. De werkelijkheid is minder fraai, en heeft zelfs hogst verontrustende kanten. Dat er progressief protest tegen de ontmanteling van Obamacare was, dat klopt. Dat dit enige invloed heeft gehad, zal ongetwijfeld waar zijn. Een initiatief onder de naam Indivisible, op basis van een bijbehorende Indivisible Guide , moedigde mensen aan om op bijeenkomsten met Congresleden in het district waar die mensen woonden, luid en beargumenteerd tegen het beleid van Trump – waar de poging tot ontmanteling van Obamacare deel van uitmaakte – protesteren, en onder meer druk uit te oefenen om die Congresleden om tegen die ontmanteling te stemmen. Het idee was om een soort Tea Party – de naam waaronder de rechtse activistische lobby tegen Obama bekend werd – maar dan vanuit de progressieve hoek op gang te brengen. Het idee sloeg aan.
Maar door het protest als een soort dialoog op te zetten – ‘vraag je Congreslid om tegen te stemmen! – kregen echter behendige Republikeinen hiermee juist ook een platform. De website Politico bericht bijvoorbeeld hoe Justin Amash, Republikeins Congreslid in Michigan zich door kritiek vanuit zo’n bijeenkomst niet van de wijs laat brengen en opgewekt in de tegenaanval gaat. Dit krijg je als je denkt dat verset een kwestie is van een goed gesprek aangaan mat ‘onze volks vertegenwoordigers’. Bij andere van dit type meetings ging het anders, en al snel kregen Republikeinse Congresleden het advbies om zich een betje tegen protesterende mensen af te schermen. In ieder geval maakten dit soort protesten duidelijk dat aan de Republikeinse aanval op Obamacare een prijskaartje kon hangen: populariteitsverlies, met mogelijk electorale consequenties. Jesse Klaver, lees je mee?
Maar een Republikeins establishment zou zich door dit beleefde, systeemvriendelijk soort protest niet van de koers hebben laten brengen als het alles op alles gezet had, en verenigd was in haar vastberadenheid om Obamacare te torpederen. Die vastberaden eensgezindheid ontbrak echter. Diverse delen van dat establishment keken onderling namelijk nogal verschillend aan tegen Obamacare. Klassieke conservatieve Republikeinen zoals Paul Ryan wilden er graag vanaf, en ‘weg met Obamacare‘ was het stokpaardje van Republikeins traditioneel rechts. Niet iedere Republikein was er even fanatiek in, maar de afkeer van Obamacare was bepaald geen specifiek Trump-dingetje. Als de Republikeinse partij een andere kandidaat had gehad, dan was de aanval op Obamacare hoogstwaarschijnlijk ook ingezet.
Er is zelfs ernstige twijfel of het voor Trump zelf zo belangrijk was, die oorlog tegen Obamacare. Hij staat te boek met utspraken dat hij wel iets ziet in relatief progressievere zorgstelsels. Hij heeft intussen de vijndigheid jegens Obamacare overgenomen, kennelijk om zijn Republikeinse basis te behagen. Maar de ideologische en politieke prioriteit van Trump ligt elders, bij zijn muur aan de Mexicaanse grens, zijn inreisverbod tegen mensen uit landen waar voornamelijk moslims wonen, zijn aanvallen op immigranten, zijn stappen richting protectionisme, alles bijeengehouden door zijn nationalistische Make America Great Again-retoriek. Als hij Obamacare kon slopen om zijn achterban, inclusief nogal wat steenrijke ondernemers, te behagen, prima. Als dat niet ljkte, pech. Er zijn in Trumps universum belangrijker zaken.
Voor Paul Ryan lag dat allemaal anders. Als klassieke Republikein was het slopen van Obamacare voor hem wel echt belangrijk. Dat dit niet is gelukt, is voor hem een forse nederlaag die ernstig gezichtsverlies meebrengt. Voor Trump geldt dat dus veel minder. Sterker: gezien de spanning die al vaker tussen Trump en Ryan is gebleken, kan een verzwakking van depositie van Ryan wel eens iets zijn dat Trump strategisch niet slecht uit komt.
Laten we niet vergeten dat Trump geen klassieke ‘gewone’ Republikein is maar tamelijk dicht aanleunt tegen het uiterst rechtse – maar ook ánders rechtse, van fascistische voorkeuren blijk gevende – Alt Right wereldbeeld van zijn topadviseur Steve Bannon. Wel of geen Obamacare is in dat wereldbeeld helemaal geen hoofdzaak, hooguit vindt men het daar leuk om alles waar de naam ‘Obama’ aan verbonden is, in diskrediet te helpen brengen. Trump zal het jammer vinden dat het niet meteen gelukt is om Obamacare weg te krijgen. Maar van het debacle kan hij lekker anderen de schuld geven, hetgeen hijm al volop doet. Ik vrees dat hij hier nauwelijks politieke schade van ondervindt, misschien doet hij er eerder voordeel mee in de tactische strijd achter de Witte Huiselijke schermen.
Er is echter een invloedrijk deel van het Republikeinse establishment dat wel degelijk een diepe afkeer van Obamacare heeft. En precies die groep heeft er aan bijgedragen dat… Obamacare voorlopig overleeft. Die groep is het zogeheten Freedom Caucus, een aantal Republikeinen voor wie het Republikeinse plan ter vervanging van Obamacare nog lang niet ver genoeg ging. Zij keren zich tegen het hele concept van verplichte gezondheidsverzekering, en tegen het idee dat de overheid mensen helpt om die te betalen. De vrije markt, naakt onverkort en ongesubsidieerd, dient haar werk te doen, en als dat betekenen dat arme mensen zich niet kunnen verzekeren tegen ziektekosten, dan is dat pech.
Het was deze Freedom Caucus, die beschikte over enkele tientallen stemmen in de Republikeinse fractie van het Huis van Afgevaardigden, die er voor zorgde dat het anti-Obamacare-plan van Ryan stemmen te kort kwam en vervolgens via de zijdeur werd afgevoerd. Zelfs verdere concessies aan deze ultraconservatieve marktfundamentalisten wisten een aantal van hen niet te vermurwen om met Ryan en Trump en hun voorstel mee te stemmen. Politico geeft een tamelijk gedetailleerde reconstructie van het getouwtrek. Het komt er dus op neer dat de ontmanteling van Obamacare is geblokkeerd, niet zozeer door progressief ‘verzet’ (vrij keurig protest, in feite), maar vooral door reactionaire obstructie. Die obstructie heeft gewerkt. Daarmee laat die Freedom Caucus haar tanden zien. Deze reactionairen laten zich niet wegmasseren en ook niet intimideren door Trump. Daarmee betonen ze zioch een stevige, gevaarlijke machtsfactor.
Natuurlijk juichen allerlei linksige Democraten en aanverwanten nu. Een van hen schrijft over een protestmanifestatie die in een soort overwinningsbijeenkomst uitdraaide: “We waren zowel in feestvierende als uitdagende stemming, in de wetenschap dat we het Huis (van Afgevaardigden, PS) er van af hadden gehouden om onze gezondheidszorg weg te stemmen, op zijn minst voor een dag.” Kop van het artikel: “Grassroots Power Stalls Trumpcare”. Dat is vooral wishfull thinking. ‘Rightwing power sabotaged Trumpcare’, zou de zaak nauwkeuriger hebben weergegeven.
De hele gang van zaken is een welkome tegenslag voor het Republikeinse establishment, dat slachtoffer is van haar eigen verdeeldheid. Natuurlijk is dat ergens een opsteker, en als het mensen aanmoedigt om zich des te beter schrap te zetten tegen andere reactionaire Republikeinse plannen: mooi! Dat de Trumpianen, de Ryanisten en de Bannonieten minder almachtig blijken dan ook sommige tegenstanders soms denken: mooi! Maar doen alsof hier vooral ‘het verzet’ van progressieven heeft gewonnen, is misleidend en misplaatst.
(1) Noot, aanvulling, aangebracht 26 maart, 19.55 uur: dag en datum toegevoegd.
Peter Storm