ravotr

vrijdag 20 januari 2017

Gisteren al verschenen als column op de website van Autonomen Den Haag. Nu ook hier.

Tja, naderende verkiezingen, hoe gaan we daarmee om? Kernpunt: ze bieden niet de weg naar het soort rechtvaardigheid en bevrijding die we nodig hebben. Het punt is daarbij niet dat het niets uitmaakt hoe de uitslag uitpakt. Het maakt soms wel uit. Het punt is evenmin dat de verschillende regeringen inwisselbaar zijn, dat er geen verschillen tussen zijn die er op één of andere manier toe doen. Die verschillen zijn er soms wel. Het punt is dat een fixatie op verkiezingen geen weg baant naar een wezenlijk rechtvaardiger maatschappij, maar die weg juist helpt te blokkeren door energie weg te zuigen van ons sterkste wapen: zelforganisatie, autonome strijd gepaard aan radicale kritiek.

1.

Verkiezingen betekenen dat we onze politieke bazen mogen kiezen. Als anarchist streef ik echter een maatschappij zonder bazen na, op welk vlak dan ook. Niet omdat ik geen verschillen zie tussen bazen onderling. Wie wel eens loonarbeid (heeft) verricht voor méér dan één bedrijf of instelling, weet dondersgoed dat de ene baas de andere niet is. De ene is lomper en asocialer dan de ander. De één houdt nog wat minder rekening met het personeel dan de ander. Maar het zijn wel allemaal bazen, allemaal mensen die jou vertellen wat je moet doen en vervolgens beschikken over de resultaten van jouw werk. Die verhouding van baas tot knecht – in bedrijfsleven, maar ook in de politiek – is in de kern onderdrukkend. Die verhouding wil ik helpen opdoeken en vervangen door vrijwillige samenwerkingsverbanden van mensen die elkaar als gelijken bejegenen. Dat is het doel.

Het verkiezen van de ene baas boven de andere staat haaks op dat doel. Het kiezen van de ene partijchef boven de andere onderstreept immers de onvermijdelijkheid van bazen als zodanig, en geeft het daarmee het bestuurlijke bazensysteem – ‘de politiek’, preciezer gezegd, de staat in haar democratische jasje – een stempel van goedkeuring. Je geeft tegelijk je zeggenschap weg aan anderen die boven jou staan. Met die weggegeven zeggenschap wordt bovendien niet alleen jijzelf bestuurd en gecommandeerd, maar ook een ander. Waar haal ik het recht vandaan om niet alleen mijn eigen baas te helpen kiezen, maar ook die van jou?! Waar en wanneer heb jij mij daar toestemming voor gegeven?

Bovenstaande afwegingen maken wat mij betreft verkiezingen niet alleen tot een vrij nutteloos instrument voor de soort veranderingen die we nodig hebben. Ze laten ook zien dat stemmen voor politici iets illegitiems heeft, een onaanvaardbare vorm van machtsuitoefening, niet alleen van anderen over mij maar ook van mij over anderen impliceert.

Dat radicale mensen om tactische redenen soms toch hun stem uitbrengen – bijvoorbeeld in een desperate poging om te voorkomen dat de PVV de grootste partij wordt, of om tenminste één openlijk antiracistisch politicus de Tweede Kamer in te krijgen – is niet het grootste drama. Maar als radicaal-linkse mensen van verkiezingsdeelname een Groot Ding gaan maken, zelf campagne gaan voeren voor een partij en dergelijke, dan wordt het echt problematisch. Rond Artikel 1, de partij die Sylvana Simons gelanceerd heeft nadat ze uit Denk stapte, zie je dat enigszins gebeuren. Dat baart mij zorgen.

2.

Er is een andere manier dan het langslopen van bovenstaande argumenten om te laten zien hoe weinig je stem bijdraagt, hoe contraproductief en futiel electoraal activisme is en waar onze werkelijke kracht dan wel ligt. Doe eens een gedachtenexperiment rond de verkiezingsuitslag. Beschrijf eens wat je een gunstige uitkomst zou vinden, en wat niet. Dan zul je zien dat de verschillende onderdelen ervan elkaar onderling bijten, zolang we ze puur via de stembus willen bereiken. Ik zal een voorbeeld geven: mijn droom-uitslag voor 15 maart 2017. Ik doe de tongue in cheek, en knipoog vriendelijk voor goede en minder goede verstaander. Maar ik ben wel serieus. Daar gaan we.

Om te beginnen hoop ik op een lage opkomst. Die laat zien dat flink wat mensen hun burgerplicht langs zich heen laten gaan en zich niet helemaal in hebben laten pakken door de participatiestaat. Het laat zien dat deze mensen vrij weinig illusies hebben dat ‘de politiek’ hun problemen voor ze gaat oplossen – een scepsis waar mensen gelijk in hebben. Dat veel van deze mensen, áls ze zouden gaan stemmen, vermoedelijk eerder PVV dan Artikel 1 zouden stemmen, is wat mij betreft een extra reden om blij te zijn als ze thuisblijven. Bijbehorend stemadvies: thuisblijven!

Maar tegelijk hoop ik wel dat de mensen die wel gaan stemmen, links stem,men en niet rechts. Ik zie liever wel dat het totaal aan linkse partijen zo veel mogelijk partijen heeft, het totaal aan rechtse partijen. Artikel 1, Partij van de Dieren, Denk, SP, Groen Links en PvdA samen op tachtig zetels; PVV, VVD, CDA, D66, 50+, SGP en ChristenUnie de resterende 70. Die tachtig mogen best hoger, en die 70 dus best flink lager. Bijbehorend stemadvies: stem links! Dat staat al haaks op het vorige stemadvies. Je kunt immers niet thuisblijven én op een linkse partij stemmen.

Maar dan wordt het pas echt interessant. Het laat me namelijk niet onverschillig wie de grootste partij wordt, binnen het rechtse kamp en sowieso. Het idee dat de PVV dat zou zijn,bezorgt me koude rillingen. Deel van mijn droomuitslag is dus dat de PVV niet de grootste wordt. Maar hoe doe je dat het beste? Logischerwijs door de partij die de op één na grootste je stem te geven, zodat de PVV een nek-aan-nekrace verliest. Die op één na grootste, dat is momenteel de VVD. Dat kan veranderen als peilingen straks zeggen dat PvdA of CDA de tweede plek innemen, maar daar ziet het nog helemaal niet naar uit. Stemadvies vooralsnog dus: stem VVD!

Maar de VVD als grootste partij wil ik ook niet. Om dat te voorkomen zou ik… PVV moeten stemmen, Maar… zie boven. Dan de derde partij dus maar? Stem PvdA? Of CDA? Of D66? Leuk he, verkiezingen? We zijn er nog lang niet.

Ik hoop binnen het rechtse kamp ook nog op andere verschuivingen. Ze zijn allemaal erg, maar ze zijn niet allemaal even erg. De SGP, met hun bijbelvaste hardvochtigheid, liefst zo klein mogelijk; de ChristenUnie, die nog wel eens een menselijk word wijdt aan vluchtelingen, liever wat groter. Stem CU!

De VVD, die neoliberalisme koppelt aan autoritair conservatisme en qua racisme de PVV nadert, heb ik natuurlijk graag zo klein mogelijk. D66, die eenzelfde neoliberalisme koppelt aan een min of meer multicultureel verhaal en niet alle vrijheden wil slopen, dan maar liever wat groter. Stem D66!

Kijken we ook even naar links. Ook daar heb ik mijn voorkeuren. De PvdA graag zo klein mogelijk, en de nieuwe Kennedy van GroenLinks is vooralsnog meer hype dan principe. Dan maar het vertrouwde geluid van de sociale dorpsonderwijzer, met alle concessies aan nationalisme en erger die de partij soms doet. Liever een grote SP en de linksliberale lefties van PvdA en GroenLinks wat kleiner. Stemadvies: stem SP!

Het argument verandert overigens niet als mensen GroenLinks – dat onmiskenbaar iets naar links is opgeschoven onder Klaver – toch boven de SP verkiezen, juist wegens de xenofobe ondertonen die in de SP te veel klinken. Dan luidt het stemadvies gewoon: stem GroenLinks!

Het is echter vaak de Partij voor de Dieren, niet de SP, die een helder antikapitalistisch geluid laat klinken, vaak als enigen. Marianne Thieme valt nog wel eens de groeidwang die het systeem kenmerkt, frontaal aan. Fijn toch als zij dat kan blijven doen, liefst vergezeld van een paar collega’s? Stemadvies: stem PvdD!

Denk vertrouw ik weliswaar niet, wegens de verwaarlozing van allerlei linkse thema ‘s door die club, en wegens de onmiskenbare geestverwantschap met de helemaal niet zo linkse Erdogan die de partij af en toe laat zien. Maar ik zie ze in de huidige verhoudingen ook niet graag verdwijnen, al was het maar om een hele lange neus te maken naar een politiek establishment dat het hele idee dat migranten hun eigen organisatie en hun eigen politieke stem hebben, het liefst zou willen zien verdwijnen. Denk wordt door rechts gehaat, en de redenen daarvoor hebben met racisme te maken, niet met de onmiskenbare reactionaire elementen die in Denk aanwezig zijn, Die vormen voor de rechtse afkeer hooguit een excuus. Rechts mag hier zijn zin niet krijgen, en Denk mag wat mij betreft dus blijven. Derhalve het stemadvies: stem Denk!

En natuurlijk zou het een prachtig signaal zijn als voor het eerst een zwarte vrouw aan het hoofd van een politieke partij de kamer betreedt. Een zelfbewust, nadrukkelijk antiracisme zoals je dat van andere politici niet hoort. Artikel 1 dient dan wel de kiesdrempel te halen. Stemadvies: stem Artikel 1!

Het punt is wel duidelijk. Al die dingen die ik leuk zou vinden in een uitslag, kunnen via stemgedrag worden bereikt – maar niet allemaal tegelijk. Aan een lage opkomst bijdragen betekent thuisblijven; voorkomen dat Wilders de grootste fractie krijgt, betekent VVD stemmen; een antiracist de Kamer in loodsen betekent Artikel 1 stemmen. Je hebt maar één stem en die mag je maar één keer uitbrengen (of niet). Daar ga je, droomuitslag…

3.

Wie verkiezingen centraal stelt in de politieke strategie, of wie ze sowieso van flinke waarde acht, loopt hier dus vast. Wie echter buiten de verkiezingen kijkt en alternatieve wegen tot verandering overweegt, heeft hier aanzienlijk minder problemen. Het is namelijk mogelijk om het soort uitslag dat ik beschrijf, iets dichterbij te brengen zonder ook maar één folder voor Artikel 1 of de SP (of de VVD, of de ChristenUnie…) te helpen verspreiden. Het is mogelijk om zo ‘n uitslag dichterbij te brengen, zelfs zonder dat wandelingetje naar het stembureau te hoeven maken. Maar dat vergt een breuk met de electorale fixatie, waardoor we verder kijken. Het vergt dat we verkiezingsuitslagen niet meer als hoofdzaak zien, maar hooguit als bijeffecten die goed of slecht kunnen uitpakken.

De oplossing ligt in iets dat sowieso nodig is. Wat we nodig hebben, dat is een autonome aanpak, buiten de verkiezingsfuik, tegenover de hele kapitalistische orde, tegen alle bazen in economie en politiek die aan dit systeem hun macht ontlenen en vervolgens bedelen om onze stemmen. Als er bewegingen zijn die opkomen voor gelijkwaardigheid en vrijheid en solidariteit, dan worden dingen mogelijk die via de stembus onbereikbaar zijn. Dan kunnen we bestaanszekerheid veroveren. Dan kunnen we deportaties van vluchtelingen effectief tegenwerken en de staatsgrenzen onklaar maken. Dan kunnen we natuurgebieden redden en snelwegen blokkeren. Dan kunnen we bazen de lust benemen om arbeiders te ontslaan, lonen te verlagen, het werktempo op te jagen. Dan kunnen we op basis van onze eigen kracht allerlei verslechteringen tegenhouden en verbeteringen afdwingen, zonder te leunen op bazen.

Dit alles met als perspectief een wereld waarin het hele verschijnsel ‘baas’ en dus ook ‘politicus’tot het verleden behoort. Actief antiracisme hoort daarbij, net als afwijzing van patriarchaat en wat daar aan seksisme, homohaat en onderdrukking van binnen dat patriarchaat ongebruikelijke genderrollen meebrengt. Strijd voor de waardigheid niet-menselijke levende wezens, voor duurzaamheid van een planeet waarop niet alleen mensen, maar ook al die andere dieren en planten, een waardige plek horen te hebben.

En het aardige nu is dit. Als wij, autonoom en radicaal – maar tegelijk open naar mensen die minder autonoom werken en minder radicaal zijn maar met wie we vaak wel concrete grieven en doelen gemeen hebben – vechten voor een betere wereld, dan boeken we niet alleen concrete resultaten op weg erheen. We beïnvloeden tegelijk het algehele maatschappelijke klimaat. Dat echoot door, tot in de stembureaus en de uitslagenlijstjes. En ja, ik probeer zelf los te komen van de verkiezingsfixatie, het geloof dat in de stembus onze zelfbeschikking kan werken. Maar het laat mij dus niet koud wat mensen die nog wel in verkiezingen geloven, gaan stemmen. Op dat stemgedrag heeft ook de activiteit van degenen die niet in de stembus geloven soms wel degelijk impact. Als mensen dan toch gaan stemmen, dan zie ik liever een relatief verstandige, antiracistische, solidaire en vrijheidslievende en milieuvriendelijke stem. De kans daarop is iets groter als autonoom en radicaal verzet wat steviger en effectiever is.

Effectief antiracisme bijvoorbeeld, een agressieve campagne tegen het antimoslimisme van de PVV en geestverwanten. Als dat van de grond komt, krijgt de PVV met haar haatverhaal het moeilijker, net als de VVD, en net als de uiterst rechtse kapers op de kust, Baudet, Monasch, Roos en wie al niet. Effectief opkomen voor vluchtelingen speelt partijen die dat, mondjesmaat en aarzelend, in de Kamer soms ook doen, in de kaart.Het werkt die partijen – en trouwens ook media – tegen voor wie er vooral een ‘asielplaag’ is Effectief antiracisme, gekoppeld aan autonome organisatie vanuit migrantengemeenschappen zelf, maakt de kans dat Denk standhoudt en Sylvana de kiesdrempel haalt, ietsje groter. Effectieve strijd tegen loondaling en ontslagen, voor behoorlijke collectieve voorzieningen, maakt het klimaat voor keiharde neoliberalen minder gunstig en voor partijen die lippendienst bewijzen aan sociale noden iets gunstiger. Zo groeit de kans dat links wint en rechts verkiest in de verkiezingen. Escaleert ons verzet, dan zullen er binnen het rechtse kamp breuklijnen ontstaan tussen aarzelaars en hardliners, ook geen ongunstig scenario, want een verdeelde vijand is een zwakkere vijand. Effectief en radicaal verzet tegen milieuverwoesting en tegen de massavernietiging van dieren, draagt bij aan een atmosfeer waarin de PvdD standhoudt en wellicht groeit.

Kortom: heel veel van wat, helemaal niet kan als je het via stemgedrag wil bereiken – je kunt niet tegelijk op Denk stemmen én op de ChristenUnie én thuisblijven…- is van buiten- en onderaf een stuk minder onwerkelijk. Je kunt immers wel de ChristenUnie op onderdelen in de kaart spelen, hetzelfde doen met Denk, en intussen lekker niet gaan stemmen. Hoe? Door directe, autonome strijd, gekoppeld aan radicale kritiek tegen het systeem en al haar kwalijke onderdelen, instrumenten en werkwijzen.

4.

Maar er is een groot maar. Dit werkt dus alleen als we onze fixatie met het verkiezingsspektakel niet maatgevend laten zijn, ons bijvoorbeeld niet laten gijzelen door morele stemdwang. Ja, directe strijd van en voor vluchtelingen helpt Kamerleden die het beleid ietsje pietsje willen bijstellen in menselijke richting. Maar het doel van onze strijd is niet om die Kamerleden te helpen. Als de we demonstreren tegen politiegeweld, en we worden hardhandig opgepakt, dan is het aardig als een raadslid daar kritische vragen over stelt aan de burgemeester. Maar ons doel is niet om dat raadslid van krediet en een positie te voorzien, en als kritische raadsvragen uitblijven, gaan we gwoon door met ons verzet. Ons doel is om alle grenzen die vluchtelingen tegenhouden, en alle deportatie-instituties, te slopen.Ons doel is niet om linkse partijen aan zetels te helpen.

Ons doel is om de bazenmacht te slopen. Electorale effecten van autonome strijd kunnen gunstig zijn als we effectief weten te zijn en ons verhaal weerklank krijgt. Maar soms zijn ze ook ongunstig, als bijvoorbeeld harde, doch noodzakelijke acties door rechts publicitair effectief worden benut en we onvoldoende tegengas weten te bieden. Dat is dan op zichzelf helemaal geen reden om zulke harde acties achterwege te laten, wel om extra goed te kijken naar methoden om ons verhaal voor het voetlicht te krijgen. Het lonken naar bijkomende voordelen van onze strijd mogen nooit een rem worden op die strijd zelf.

Onze maatstaf is nooit: wat doet dit met de verkiezingsuitslag? Hoeveel sympathie levert dit op van Kamerlid X of Kamerfractie Y? Ons criterium is, of hoort te zijn: is onze strijd – in onze eigen, vrijheidslievende, solidaire en grondig systeemvijandige termen – effectief? Heeft dat dan ook nog eens bijkomende gunstige gevolgen via stembus en parlement, dan is dat niet te versmaden en heel mooi meegenomen. Ons doel is en blijft: vrijheid, solidariteit, gelijkwaardigheid in een duurzame, vriendelijke wereld waarin de politiek – als verschijnsel boven ons dat ons de wetten voorschrijft en de euvele moed heeft om dat ook nog ‘namens ons’ te doen, want ‘zo hebben wij dat afgesproken’.. – waarin die politiek simpelweg niet meer bestaat.

Peter Storm