vrijdag 19 augustus 2016
Een enorme mensenmenigte was dinsdag 16 augustus op de been in Conakry, hoofdstad van het West-Afrikaanse land Guinee. De menigte nam deel aan een demonstratie tegen corruptie. Het aantal demonstranten: vijfhonderdduizend mensen of iets daar in de buurt, zoals zelfs veiligheidstroepen erkennen.
Alleen al de omvang van de betoging maakt enige aandacht voor de gebeurtenissen zinnig. “In het land wonen 10,5 miljoen mensen. Zeker vijf procent van de bevolking is dus de straat op gegaan”, schrijft de NOS over de “vijf kilometer lange protestmars.” Politie schoot tijdens de betoging één man dood. Het slachtoffer zat op zijn balkon. Twaalf anderen raakten gewond, berichtgeving die ik zag vertelt niet hoe. Politie pakte zes mensen op, “voor ondervraging, zo vertelden regeringsfunctionarissen aan AFP”.
Er moet in dat land wel iets aan de hand zijn als er zoveel mensen bereid zijn om te gaan demonstreren. “De regering van president Alpha Conde, die vorig jaar is herkozen, wordt beschuldigd van het verkeerd afhandelen van het gigantische Simandou-ijzerertsproject in het zuiden van het land, dat onder management van het Brits-Australische bedrijf Rio Tinto staat.” Natuurlijk klinkt vanuit de regering dat ze daar erg hun best doen in het project. Mensen hebben in die regering overduidelijk weinig vertrouwen. Dat bleek al eerder: de herverkiezing van Conde in oktober 2015 was omstreden en ging gepaard met geweld.
Een kleine duik in het verleden van het land kan wellicht iets verhelderen. Guinee kent een woelige geschiedenis, met opvallende eerdere uitbarstingen van protest en verzet die een enkele keer in de buurt van regelrechte revolutie kwam. Dat is terug te zien in de timeline die de BBC heeft samengesteld. Ik doe een greep en vul hier en daar aan.
Het land was een Franse kolonie tot het in 1958 onafhankelijk werd. Eerste president was Sekou Touré. Diens overgrootvader was verzetsleider in de strijd tegen Franse overheersing, verzet dat in 1898 het onderspit dolf. In 1984 overleed hij, er volgde een staatsgreep, en in 1990 was het dan tijd voor een grondwet die in verkiezingen voorzag. Die verkiezingen brachten in 1993 Lansana Conte, in de staatsgreep aan de macht gekomen, genoeg stemmen om president te blijven.
In 1996 vond een muiterij plaats tegen onder andere lage soldij.Het presidentiële palies ging in brand, er vielen 30 doden. In 2000 verdween een oppositieleider in de cel omdat die huurlingen in dienst genomen zou hebben en de staatsveiligheid bedreigd. Zijn naam: Alpha Conde, de huidige president. In 2001 kreeg hij gratie. In 2000-2002 had het land te maken met gewapende strijders vanuit buurlanden.
De president zag intussen kans zijn termijn via een door oppositie geboycot referendum te verlengen, en won in 2003 weer een herverkiezing. Hij regeerde via repressie, en het ongenoegen greep om zich heen. In 2005 keerde Alpha Conde, na vrijlating in ballingschap gegaan, terug uit Frankrijk. “Hij wordt door duizenden aanhangers verwelkomd”.
In juni 2006 vindt al een algemene staking plaats, die “na acht dagen wordt opgeschort nadat vakbonden en regering het eens worden over lonen en prijzen van basisgoederen.” Sociaaleconomisch geworteld protest droeg dus bij aan de ontevredenheid. In januari 2007 begon een algemene staking met een rechtstreeks politieke inzet: mensen riepen al snel om het aftreden van de president. Op 13 februari riep Conte de staat van beleg uit. Repressie kostte rond de honderd mensenlevens, de stakingen en demonstraties duurden wekenlang voort en lieten een glimp van revolutie zien. Uiteindelijk bliezen vakbondsleiders de staking wederom af nadat de president een nieuwe premier benoemde. Geen grote overwinning, maar gelukkig ook geen frontale nederlaag voor de stakers en demonstranten.
Rustig werd het daarna bepaald niet. In mei van dat jaar wederom muiterij van soldaten. En in december een staatsgreep, nadat president Conte eindelijk eens was overleden.De nieuwe machthebber werd kapitein Moussa Dadis Camata. Zijn regime gaf een visitekaartje af toen militairen op 28 september 2009 een oppositionele massabijeenkomst in een groot stadium uit elkaar schoten. 57 doden volgens het bewind, 157 doden volgens Human Rights Watch, plus nog eens 1200 gewonden.
Internationaal protest volgde. Daar zat echter een luchtje aan, een “naar bauxietluchtje” zoals ik dat destijds omschreef. Het land kent grote bauxietvoorraden, en uitgerekend rond die tijd sloot het land een China en Rusland over een hydro-elektrische dam, zo berichtten de World Socialist Website destijds.. “Als tegenprestatie kregen de Chinezen het recht om bauxiet te winnen.” Natuurlijk is dat een goed moment voor bijvoorbeeld de VS om de mensenrechten aan te grijpen om tegen een bewind te protesteren.
In 2010 was ook Camara verdwenen, en kwam er weer een rondje verkiezingsdemocratie op gang. Dat bracht de huidige president Conde aan de regeringsmacht, waarmee we zo ongeveer in de huidige politieke crisis zijn beland. Maar voor het zover was, had het presidentschap van Conde ook alweer een repressieve staat van dienst op weten te bouwen, onder meer door tijdens protesten activisten te laten oppakken. De onrust betrof presidentsverkiezingen waarin oppositie van frauduleuze manipulaties sprak, verkiezingen die herhaaldelijk werden uitgesteld. In 2013 vonden ze eindelijk plaats. En in 2014-15 was er ook nog de ziekte Ebola.
Keer op keer zien we dat het bewind, net als eerdere machthebbers, protest en verzet opriep. Dat protest is een reactie op de arrogantie van de macht. Tegelijk spelen sociale tegenstellingen een rol. Het land is qua grondstoffen steenrijk, met onder meer bauxiet. Intussen moeten heel veel mensen volgens de VN rond zien te komen van minder dan één euro per dag.
Zulke verhoudingen voeden woede: rijkdom die voorhanden is, maar waarvan de bevolking systematisch wordt buitengesloten terwijl staten en grote bedrijven winstgevend mogelijk hun zaken regelen. Dat, plus de arrogante repressie waarvan regeerders zich steeds weer bedienen, plus de inmiddels omvangrijke ervaring van protest en verzet die in de bevolking inmiddels heeft, helpt de omvang van de demonstratie van deze week te verklaren. En het doet vermoeden dat het hier niet bij zal blijven.
Peter Storm
Opmerking 19 augustus 19.16 uur: : opgeschoond qua taal en spelling.