woensdag 20 mei 2015
Turkije maakt momenteel een grote wilde staking mee in een reeks autofabrieken. Metaalarbeiders hebben het werk neergelegd, onder meer voor looneisen. Autoconcerns buiten Turkije beginnen het te merken en zagen zich al genoodzaakt om vestigingen in Turkije zelf te sluiten. De staking is niet alleen vanwege haar omvang van groot belang.
Op 14 mei begon in Bursa de eerste staking, in Oyak Renault, een fabriek die gezamenlijk eigendom is van enerzijds Renault, anderzijds een pensioenfonds van het Turkse leger. Zo raakt de actie tegelijk het internationale kapitaal als het Turkse militaire establishment dat daarmee is verweven. Arbeiders in andere autofabrieken legden al snel eveneens het werk neer. Op 18 mei staakten in totaal al 14.000 arbeiders.
De aanleiding van de eerste staking was een arbeidscontract waarin werkenden in één fabriek een flinke loonsverhoging kregen, arbeiders in de Renault-vestiging echter niet. Dat maakte de arbeiders boos, op het bedrijf, maar ook op de betrokken vakbond die de deal blijkbaar hielp maken. Intussen was ook de looptijd vana rbeidscontracten verlengd, van twee naar drie jaar. Erhan Imralin, één van de betrokken arbeiders: “ We lieten onze reactie zien maar de bond liet na om dit tegenover het bedrijf te verklaren… We willen alleen maar dezelfde voorwaarden als de arbeiders ven het bedrijf dat in een loonsverhoging voorzag, maar het management [van de vakbond] luisterde niet naar ons.” Een afdeling van een andere bond, DISK, bracht een verklaring uit met eisen van de stakers. Wéér een andere bond deed samen met de Turkse Federatie van Werkgeversbonden, een oproep om met de actie op te houden.
Bond en baas, samen tegen de arbeiders. Het is dan ook een wilde staking. Arbeiders verlaten in groten getale de bij de grote gevestigde en aartsconservatieve Turk-IS aangesloten vakbond. Eén van de eisen van stakers is dat die bond de fabrieken gewoon verlaat. Andere eisen betreffen een loonsverhoging, plus erkenning van de vertegenwoordigers van stakers zelf in onderhandelingen met de bedrijven. En stakers willen dat er geen collega ‘s vanwege de staking zullen worden ontslagen. Ze hebben intussen arbeiderscomités gevormd. “De arbeiders bij Renault hebben hun eigen comité opgezet, met arbeiders in andere fabrieken die stelden dat het comité bij Renault hen allemaal vertegenwoordigt. Dit wijst niet alleen om het in eigen hand nemen van de strijd, maar ook opp een vastbeslotenheid om niet per fabriek verdeeld te worden”, aldus D. Valerian in een nuttig stuk op de linkscommunistische website leftcom.org Die comité s zijn organen die daadwerkelijke, rechtstreekse zeggenschap van de stakers belichamen, beter dan de bureaucratische vakbonden dat ooit kunnen.
De grotendeels dus zelf-georganiseerde staking is ook nog eens behoorlijk effectief. Het is een actie die een belangrijke exportsector van de Turkse economie stevig treft. De Renaultvestiging waar het begon, zorgt elk jaar voor 318.000 auto’s, Tofas, deels eigendom van Fiat, waar ook gestaakt wordt, nog eens 240.000 . “Samen zijn de twee automakers goed voor 40 procent van de jaarlijke autoproductie in Turkije, volgens data van de industrie. Rond 80 procent van hun productie is voor de exportmarkten”, aldus de Hurriyet. Iemand van Oyak Renault noemde de staking “’een ernstig gevaar’ voor de autosector”.
De staking is niet alleen van economische betekenis. Er is ook politiek effect. Binnenkort zijn er verkiezingen, en zittend president Erdogan kan uitbarstingen van sociaal verzet hoogstwaarschijnlijk missen als kiespijn. Intussen zijn al politici van de nationalistische oppositiepartij CHP langs geweest om steun te betuigen. Erg geloofwaardig is dat niet. Toen hun geestverwanten het nog voor hetz eggen hadden, stonden arbeidersrechten er niet wezenlijk beter voor. Maar het feit dat politici van een oppositiepartij het voor stakers opnemen, al is het uit louter opportunisme, maakt het leven voor de pres zident niet makkelijker.
Gevaarlijker voor de president en nuttiger voor de stakers is een ander soort steun die op gang komt: authentieke solidariteit van arbeiders ende gemeenschappen waarin ze leven. “Werknemers in staking en hun familie hebben geprotesteerd voor hun bedrijven, met sommigen die overnachtten in tenten op de fabrieksterreinen.” Als de staking een zaak is van louter de stakers, dan kunnen bazen en politieke autoriteiten hopen dat een staking geïsoleerd raakt en daardoor doodbloedt. Als de staking een zaak wordt van de gemeenschappen waar de stakers deel van uitmaken, dan wordt dat moeilijker. Precies dat is aan het gebeuren. Zo wordt Bursa momenteel tot brandpunt van radicale opstandigheid, tot hoofdstad van een belangrijke stakingsstrijd.
Mensen buiten deze stad blijven niet onbewogen. Valerian schrijft: “er is sprake van onrust in autofabrieken in de nabijgelegen stad Izmit.” Via de intussen gevormde forumthread op Libcom.org – die weer een schat van informatie biedt, en waar ongetwijfeld nog meer bij komt – vond ik een tweet met foto ‘s en de tekst “Arbeiders in diverse steden in solidariteit met Renault-arbeiders” . Dat was al op 15 mei, daags na het begin van de stakingen dus. Het berichtje staat op Twitter-account ‘Spirit of Gezi‘, en ook daar zit een belangrijke verwijzing in verpakt. Gezi was de naam van een park in Istanboel dat in mei 2013 tegen de vlakte moest vanwege een prestigieus bouwproject uit de koker van Erdogans elite. Protest ter plekke groeide uit tot een volksopstand die de Turkse staat pas na weken van demonstraties en langdurige straatgevechten met de oproerpolitie wist te bedwingen. Bianet.org heeft een mooie tijdlijn waar je de gebeurtenissen nog eens voor de geest kunt halen.
De protesten destijds richtten zich tegen de repressieve staat, en de autoritaire regering van Erdogan. De huidige stakingsgolf richt zich tegen bedrijven die goed garen spinnen bij het repressieve conservatisme van diezelfde Erdogan. Wie destijds protesteerde kan in de huidige staking hopelijk bondgenoten herkennen. Een samengaan van de Gezi-geest met de arbeidersvuist van Bursa is heel goed denkbaar. De positie van Erdogan, zijn religieus-conservatieve AKP en de kapitalistenklasse in wiens belang hij regeert, is bepaald niet zo supersterk als het in somberder episodes soms lijkt. En die stakers in Bursa verdienen natuurlijk ook vanuit Nederland solidariteit.
Peter Storm