woensdag 31 december 2014
Studenten in Macedonië protesteren in flinke aantallen tegen een nieuwe wet waarmee de regering een soort staatsexamen aan de universiteiten wil opleggen. Een tweetal demonstraties bracht al duizenden mensen op de been. De regering doet het protest af als partijpolitiek gestook, aangewakkerd door buitenlandse aanmoediging. Studenten maken duidelijk dat ze zich daardoor niet van protest laten afhouden. Voor hun woede en voor onze solidariteit met de studentenstrijd in Macedonië zijn redenen genoeg.
Er is om te beginnen die wet, waarin de staat – via een regeringscommissie – een examen aan de universiteiten oplegt. Die inbreuk op universitaire autonomie wordt beargumenteerd als wapen tegen corruptie, meer in het bijzonder tegen omkoping van professoren. Maar een regeringscommissie die examens afneemt is – zo stellen studenten en sympathisanten – een aanval op de autonomie van universiteiten. Een journalist: “De autonomie van de universiteit is gegarandeerd door de grondwet. Bovendien, laat zo ‘n maatregel geen totale minachting zien voor het werk van professoren en hun vermogen om hun eigen studenten te evalueren?” Iemand van het Studenten Plenum, een krachtenbundeling die het protesten helpt opbouwen, noemt de maatregel een “haastige stap”.
Het is een stap die studenten nogal op kosten kan jagen. De examens zouden niet alleen aan het eind van de studie, maar ook al tussentijds na twee jaar gehouden worden. Zakken betekent de studie moeten stoppen. “Dus, je betaalt voor twee jaar (of vier jaar als je de eerste test haalt) van collegegeld, en als je de test dan niet haalt, dan zit je met te weinig geld en ben je gestrand in een leven van goten en riolen schoonmaken, als je geluk hebt”, zo citeert Aljazeera iemand op Reddit.
Achter de onvrede steekt meer dan alleen woede over deze wet. De leefomstandigheden van studenten zijn abominabel, en het Studenten parlement, het officiële orgaan voor de behartiging van studentenbelangen is verziekt to door corruptie en cliëntisme. Studentenactivisten moeten er weinig van hebben. Het Studenten Parlement laat zich over de grieven van studenten niet echt horen. Studenten hebben dan ook een onafhankelijk orgaan opgezet, het al genoemde Studenten Plenum.
Protest dus. Op 10 december betoogden 10.000 studenten, misschien meer. Op 17 november hadden al enkele duizenden mensen gedemonstreerd – 2000 volgens Balkan Insight, een duizendtal meer volgens Equal Times – in de hoofdstad. “De studenten werden gesteund door enkele professoren die ook op de mars verschenen.” Logisch: de dreigende wet raakt nogal aan de positie van studenten én van professoren die erdoor en bloc als incompetent en corrupt worden weggezet. En de wet is niet alleen een aanval op universitaire autonomie, en op professoren als beroepsgroep, maar vooral ook op de vrijheid om te gaan studeren. Twee keer je staatsexamen niet halen, en je verliest je recht om sowieso te studeren. Dat is nogal een inbreuk, en in een land dat op de BBC vast niet voor niets wordt aangeduid als ¨een van de armste landen van Europa, met een hoge werkloosheid” betekent niet kunnen studeren, nog minder kans om aan die dreigende armoede en werkloosheid te ontsnappen.
Uit dit soort frustraties is iets zuidelijker in 2010-2011 de Arabische Lente voortgekomen, en iets later Occupy Wall Street en verder. Die bewegingen zijn goeddeels verslagen of doodgebloed. De grieven die via zulike protestgolven worden geuit, zijn echter in tal van landen springlevend, en wachten als het ware om wederom tot ontlading te komen. De studentenprotesten in Macedonië gaan over meer dan alleen over Macedonische studenten. Niet alleen studenten maar ook anderen kunnen er hun – onze – eigen grieven in herkennen.
Niet alleen daar staat immers universitaire autonomie en toegankelijkheid van onderwijs van staatswege onder druk. De acties tegen die examenwet in Macedonië, de strijd tegen het schuldenstelsel in Nederland – ze zijn delen van een grotere strijd. Dat besef nodigt uit tot hoognodige solidariteit. Een brief aan Macedonische wetgevers waarin een hele reeks academici en dergelijke hun steun uitspreken voor het Studenten Plenum en de examenwet van de regering afwijzen als inbreuk op universitaire autonomie, is van zulke solidariteit en keurig voorbeeld. Minder keurige vormen zijn natuurlijk denkbnaar en welkom.
Peter Storm