ravotr

dinsdag 22 juli 2014

Niemand weet precies waardoor dat vliegtuig is neergestort in het oosten van Oekraïne. Als het – zoals toch wel zeer aannemelijk lijkt – is neergehaald, dan weet niemand behalve de daders precies door wie. Iedereen die op een toon van absolute zekerheid een schuldige aanwijst alsof diens schuld vast staat, liegt of laat zich door leugenaars op sleeptouw nemen. Dat draagt bij aan de oorlogspsychose die al veel te veel om zich heen heeft gegrepen.

In Rusland en in kringen van de separatisten in oost-Oekraïne neemt die leugenachtigheid de vorm aan van ‘Oekraïne heeft het gedaan’. In het Westen, inclusief de regering in Kiev dat opereert als Westerse dependance, wijzen de vingers eendrachtig richting de separatisten en naar Poetin die de separatisten ondersteunt. Voor beide theorieën ontbreekt bewijs. Maar omdat de tweede theorie in Nederland de stemming beheerst en het beleid beïnvloed, terwijl de eerste theorie bij voorbaat wordt weggehoond als pro-Russische propaganda, zal ik hier de pro-Russische versie laten rusten en me richten op de theorie die de schuld aan de pro-Russische milities en de machthebbers in Moskou toewijst.

De contouren van de tweede theorie worden gegeven door de VS, om precies te zijn het ministerie van Buitenlandse Zaken van dat land. Dat zette de aanwijzingen dat separatisten het vliegtuig met een raket hadden neergehaald op een rij in een keurig door de Volkskrant samengevatte verklaring. In die samenvatting zien we frasen als “De ambassade in Kiev heeft de afgelopen maand een toenemende hoeveelheid zware wapens waargenomen bij pro-Russische separatisten”: “Volgens de Ambassade van de VS hebben pro-Russische rebellen laten zien…”; “De ambassade: ‘wij geloven dat deze raket een SA-11 was’” – waarbij “deze raket” slaat op een projectiel dat door “de Amerikanen” was gesignaleerd; “uit onderschepte communicatie blijkt…”; “de Amerikanen wijzen op foto’s en berichten op sociale media…”; “de ambassade weet dat het Oekraïense leger ook SA-11-systemen bezit, maar is ervan overtuigd dat er geen Oekraïense luchtverdedigingssystemen in de buurt van de crash waren…”

Een enkele passage wijst op beschikbaar videomateriaal, zoals beelden waarop een raketinstallatie te zien was, minus één raket, hetgeen er op zou kunnen wijzen dat die raket is afgeschoten. Maar verder is het dus allemaal ‘de ambassade denkt’, ‘de Amerikanen hebben waargenomen’. We worden geacht om “de Amerikanen” op hun woord te geloven, en dat is niet zo heel verstandig. Eigenlijk is het niet zo veel anders als de dossiers over massavernietigingswapens waarmee de oorlog tegen Irak in 2003 werd gerechtvaardigd. Niet voor niets sprak men destijds over een “dodgy dossier”. Niet voor niets viel Colin Powell met zijn Powerpoint-presentatie van het ‘bewijs’ destijds hoon ten deel, vooral toen in het bezette Irak geen ladingen atoombommen en schietklaar staande mostergasvoorraden werden aangetroffen. Iets van de zo terechte scepsis tegenover Amerikaanse, als informatie verpakte propaganda zou erg welkom zijn. Dat de Volkskrant de Amerikaanse bevindingen zonder enig kritisch commentaar plaatst, doet vermoeden dat teveel mensen die les nog niet hebben geleerd.

Let wel: dit betekent niet dat ik denk dat het allemaal niet klopt wat de VS beweert. Ik zeg alleen dat het feit dat de Amerikaanse ambassademensen, Amerikaanse inlichtingenmensen en de met de VS verbonden regering in Kiev iets beweren, die beweringen geen enkele bewijskracht en geen enkele geloofwaardigheid-bij-voorbaat meegeeft. Deze lui liegen beroepshalve wel vaker.

Van één bewering uit de verklaring wordt gaandeweg steeds duidelijker dat die niet klopt. De Volkskrant citeert : “De gebeurtenissen op de plek van de ramp tonen aan dat de separatisten totale controle over het gebied hebben.” Dit past in het beeld van moedwillige obstructie door separatisten, respectloos omgaan met spullen van slachtoffers en dergelijke, taferelen waarover premier Rutte zo boos was.

Inmiddels weten we dat de zaken een stuk gecompliceerder liggen. Ja, separatisten zijn daar de baas, maar op een nogal chaotische wijze die van “totale controle” nogal een aanfluiting maakt. “De Wall Street Journal schrijft dat het onvermogen van de rebellen om met de plaats van de crash om te gaan een bijproduct is van hun eigen gedesorganiseerde, verbrokkelde status”, zo vertelt de Christian Science Monitor dat diverse verslagen citeert. Er waren verschillende onafhankelijke eenheden actief, er was strijd met Oekraïense troepen in de buurt, separatisten voelden er weinig voor om krachten uit die strijd vrij te maken om de crash-plek goed te beveiligen. De separatisten hadden geen bestuurlijke capaciteit, en waren er eerder van uitgegaan dat die ook niet nodig zou zo zijn omdat ze er van uitgingen dat Rusland zelf het bestuur zou overnemen. Intussen voerden ze oorlog. Dat ze niet bijster efficiënt optraden om bij de ramp te helpen, was niet persé bruutheid en onwil, maar onvermogen in chaotische omstandigheden, in een situatie waarin van “totale controle” van wie dan ook geen sprake was.

En dat respectloze optreden met spullen van slachtoffers? Dat was er ongetwijfeld, maar ramptoerisme en de bijbehorende respectloosheid zijn geen unicum voor de oostelijke Oekraïne. Een land waar we ons Nieuwjaarlijks om de oren slaan met klachten over agressie tegen echte en vermeende hulpverleners, zouden we over zoiets een toontje best een toontje lager mogen zingen. Intussen lezen we in de Volkskrant zelfs van Westerse journalisten die in de spullen van omgekomen mensen liepen te neuzen. Wat bij militiemensen en bewoners van Oost-Oekraïne ‘respectloosheid’ heet valt dat nu opeens onder ‘vrije nieuwsgaring’? Een journalist van Sky heeft al “excuses gemaakt voor het oppakken van eigendommen tijdens een nieuwsuitzending”.

Als respectloosheid georganiseerd bedreven wordt door dienstdoende separatistische militiemensen, is het een ander verhaal. Maar precies dat is helemaal niet zo duidelijk. “De manier waarop met lichamen wordt omgegaan, lijkt zorgvuldiger dan vooraf werd gevreesd” aldus zelfs de eerst zo boze premier Rutte in een weergave van de Volkskrant, al doet hij dat nog wel met “een stevige slag om de arm”.

Betekent dit alles dat de separatisten onschuldige welwillende lieden zijn? Nee. Die separatisten vertegenwoordigen zelf een gewelddadige reactionaire kracht , in opstand tegen een evenzeer gewelddadige en reactionaire Oekraïense regering. Dat is helder, of zou dat langzamerhand mogen zijn. Het zou goed kunnen dat de verantwoordelijkheid voor het neerhalen van het vliegtuig in die kringen ligt. Het zou goed kunnen dat de versie die de VS en Kiev geven, ongeveer klopt. Maar het is stemmingmakerij om op grond van wat VS en Kiev tot nu toe beweren te doen alsof separatistische schuld en Russische medeplichtigheid een vaststaand feit zijn. Dit soort stemmingmakerij vergroot het oorlogsgevaar waarvan intussen onmiskenbaar sprake is.

Peter Storm