vrijdag 27 december 2013
Deze week heeft het Egyptische bewind de Moslim Broederschap aangemerkt als “terroristische organisatie”. Daarmee heeft dat bewind de politieke vrijheid verder ingeperkt en een nieuwe stap in de richting van openlijke dictatuur gezet. Het besluit is naast autoritair en repressief van strekking, ook nog eens verregaand hypocriet. Want wie zijn nu de meest opvallende terroristen van het land? De ondergronds gejaagde Broederschap, waarvan al grote aantallen aanhangers zijn opgesloten, neergeschoten of afgetuigd? Of degenen die, geüniformeerd en betaald uit belastinggeld, de aanhangers van de Broederschap ondergronds hebben gejaagd, afgetuigd, opgesloten en bij honderden neergeschoten? Als de Broederschap terroristisch is dan is het bewind dat de Broederschap als zodanig aanmerkte, terroristisch in het kwadraat, staatsterroristisch.
Dat de Broederschap tot terroristische organisatie is verklaard, is een zoveelste stap van een militair bewind dat zich als dictatuur gedraagt. De machthebbers rechtvaardigen deze stap door op een aanslag op een politiepost in Mansoura te wijzen. Daarbij kwamen 14 mensen om. Een andere organisatie, niet de Broederschap, eiste echter de verantwoordelijkheid op, bewijs dat betrokkenheid van zelfs maar afzonderlijke Broederschaps-leden zou aantonen, is niet openbaar gemaakt, als het al bestaat. De aanslag was kennelijk gewoon een mooie smoes om de Broederschap nog verder te onderdrukken. . Aan de maatregel ging al eerdere repressieve stappen vooraf: een wet die de demonstratievrijheid sterk inperkte vooraf, een veroordeling van twee activisten uit de democratie-beweging.
Het militaire bewind dat nu zo repressief optreedt kwam in juli 2013 onder luid gejuich via een staatsgreep aan de macht – een staatsgreep tegen de achtergrond van een volksopstand tegen het bewind van de gekozen, maar evengoed repressief regerende Morsi, kopstuk van de Broederschap. De militaire top gebruikte de impopulariteit van Morsi behendig om haar eigen machtsgreep te camoufleren als tegemoetkoming aan ‘de volkswil’. De militairen hadden twee grieven tegen Morsi en de Broederschap: hij joeg het volk met economisch wanbeleid en repressie tegen de regering in het harnas en provoceerde daarmee protest dat zich tegen de héle staat, ook tegen de militaire machthebbers achter de schermen, dreigde te keren; en hij bevorderde eigen aanhangers in hoge staatsposities, waarmee hij de traditionele militair-bureaucratische elite uit het Mubarak-tijdvak opzij dreigde te duwen, ten gunste van een islamistische elite. De militaire top maakte aan die tweede dreiging een eind door Morsi af te zetten; de eerste dreiging bedwong ze door zichzelf als vriend van het volk te presenteren, te doen waar menigten om riepen en de gehate Morsi te vervangen. Vervolgens hees ze zichzelf in het zadel, hadden de menigten het nakijken, en werd de repressie tegen Morsi’s aanhangers meedogenloos opgevoerd. Bij het neerslaan van sommige protesten van de Broederschap schoten veiligheidstroepen soms honderden mensen dood op één dag. Dat is grof politiek geweld om een bepaald politiek punt te maken, oftewel terrorisme, bedreven door het militaire bewind.
Dat de Broederschap boos is, is logisch. Ze hadden het politieke spel na de val van Mubarak min of meer volgens de spelregeltjes van de democratie gespeeld, en nu worden ze niet alleen van de buit – het gekozen presidentschap – beroofd, maar ook nog eens als terroristen vervolgd. En de verklaring daartoe gaat ver, en raakt niet alleen leiding en organisatie, maar ook de aanhang. Financiële steun geven aan de Broederschap: hulp aan terrorisme. Je in het openbaar als voorstander van de Broederschap uitspreken: steun aan terrorisme. Volgens Rudi Vranx kun je nu voor het organiseren van een demonstratie uit naam van de Broederschap zelfs de doodstraf krijgen. Het is een vrij extreme inbreuk op de politieke vrijheid, de organisatievrijheid, de vrijgheid van meningsuiting, en het is principieel verwerpelijk. Dat het in Westerse regeringskringen zo stil blijft, dat er geen koor van afwijzing weerklinkt van de Timmermansen van deze wereld, tekent de Westerse huichelarij. De Oekraïense regering krijgt intussen wel Westerse kritiek, vanwege politierepressie waar de gemiddelde Haagse burgemeester op neer zou kijken vanwege het beperkte karakter ervan. Of is er iemand die denkt dat Van Aartsen wekenlang duizenden demonstranten mert tenten en barricades rond het Plein en op het Malieveld zou tolereren?
Maar ook de woede vanuit de Broederschap heeft iets zeer hypocriets. Nu vervolgen veiligheidstroepen de aanhang van die Broederschap. In november 2012 bevochten diezelfde veiligheidstroepen onder de toernmalige president Morsi seculiere, democratische en linkse tegenstanders van de Broederschap. Ook dat ging met grof, vaak dodelijk geweld gepaard, en met grote aantallen arrestaties. Toen vele tienduizenden demonstranten zich verzamelden om te betogen tegen decreten van Morsi waarin hij zichzelf extra macht toebedeelde, bestookte politie hen met traangas zodra zij het Tahrir-plein probeerden te verlaten. En soms vochten Moslim Broeders zij aan zij met veiligheidstroepen tegen hun gezamenlijke seculiere vijand.
De Broederschap aan de regering bediende zich van hetzelfde staatsterrorisme waar haar aanhangers nu het slachtoffer van worden. Twee reactionaire, rechtse stromingen, één in uniform en de ander nu half ondergronds, bevechten elkaar. Partij kiezen tussen die twee is nergens goed voor. Dat de Broederschap momenteel het onderspit delft, en dat ook ongewapende aanhangers slachtoffer zijn van volstrekt verwerpelijke en onrechtvaardige onderdrukking, is helemaal geen reden om de Broederschap inhoudelijk te verdedigen of aan te prijzen als alternatief voor de huidige militaire junta. De repressie afwijzen, ongeacht tegen wie die nu gericht is: jazeker. Partij kiezen voor de Broederschap tegen de regering: nee. Dat is net zo onjuist als als destijds het partij kiezen voor het leger, tegen de Broederschap toen die nog regeerde, onjuist was.
Dat betekent nauwkeurigheid in stelling nemen. Demonstraties om Morsi weer in het zadel te hijsen verdienen geen deelname: waarom zouden mensen de straat op gaan, politiegeweld en erger riskeren, om te eisen dat de huidige onderdrukker wordt vervangen door de vorige? Maar elke traangasgranaat, elke politieklap, elke rubberkogel die op deelnemers van zulke demonstraties is gericht, elke arrestatie van zulke demonstranten, verdient wél openlijke afwijzing, ook door middel van protesten, juist ook door mensen die terecht helemaal niets van de Broederschap moeten hebben. Drie demonstranten doodgeschoten door troepen bij protesten vanuit de Broederschap vandaag, 265 aanhangers gearresteerd: (1)schande, weg met deze repressie. Want als demonstraties van de Broederschap onderdrukt worden, raakt dat niet alleen die Broederschap. Door de Broederschap te onderdrukken, onderdrukt de staatsmacht indirect de hele politieke vrijheid, en perkt zijn de ruimte om openlijk maatschappelijk kritisch actief te zijn, verder in. Vandaag is de Broederschap het voornaamste doelwit, morgen zijn stakende arbeiders, studenten die tegen autoritair universiteitsbestuur ageren of andere groepen mensen in verzet weer aan de beurt. Vandaag noemt generaal Sissi de Broederschap terroristisch; morgen noemt hij stakers saboteurs en demonstranten staatsgevaarlijk.
Welnu, in dat laatste kan Sissi maar beter gelijk krijgen ook. Stakers, demonstranten, actievoerders, kunnen hn verzet maar berter niet eperken tot afwijzing van maatregel X en machthebber Y. Het probleem is het hele regime, en de ermee verbonden heersersklasse. De strijd tegen regime en heersersklasse ís staatsgevaarlijk, en dat is maar goed ook. Probleem is dat ze, door haar geringe omvang, en door veel voorkomende inconsistenties in de afwijzing van zowel militairen als Broederschap, nog lang niet staatsgevaarlijk genoeg is. De Egyptische revolutie, de vrijheidsstrijd van onderop, staat er intussen bepaald niet goed voor, en heeft na de staatsgreep met de huidige repressie een nieuwe terugslag gekregen.
Peter Storm
(1) Correctie, aangebracht 28 december 2013, 0.06 uur : eerder stond er “365 aanhangers gearresteerd”; dat zijn er 265. Nog 265 te veel, maar overdrijven is onnodig…