woensdag 9 oktober 2013
Aan de actie tegen omroepbezuinigingen vandaag namen enkele duizenden mensen deel. Twee omroepbestuurders boden een petitie met 261.264 ondertekening aan de staatssecretaris aan. Die werd natuurlijk onthaald op boegeroep. Het voltrok zich allemaal volgens de gangbare actiepatronen. A’s er al eens actie wordt gevoerd, dan gaat het ongeveer zo. Nu dus ook.
Maar ik vond de opkomst helemaal niet slecht. “Met tourbussen waren vanuit het hele land zo ‘n 2.250 demonstranten naar het Malieveld vervoerd”, schreef Nu.nl. Er zullen ook wel mensen op eigen gelegenheid zijn gekomen. Enkele duizenden demonstranten die protesteren tegen bezuinigingen in hun eigen sector is niet heel weinig. Het doet bij mij een dagdroom opkomen: wat als personeel in alle door bezuiniging bedreigde sectoren nu eens op dezelfde dag en dezelfde plek demonstreren? Dan krijg je een aardig vol Malieveld of Museumplein, met aanzienlijk meer mensen dan afgelopen 21 september tegen de bezuinigingen demonstreerden in Amsterdam…
Natuurlijk is het niet helemaal zo simpel. Organisatoren van dit omroepprotest hadden wel makkelijk toegang tot de media: ze verzorgden gewoon spotjes tegen de bezuinigingen en zonden dat uit via de publieke omroep. Ik hoorde al weken zulke spotjes op Radio Vier. Zo ‘n makkelijke toegang tot de media heeft actievoerend personeel in de zorg en het onderwijs niet. Maar toch. Er zijn ook in die sectoren wel eens enkele duizenden mensen tegen bezuinigingen aan het protesteren. Waarom lukt het zo moeilijk om dit soort protest samen te laten komen en tot iets werkelijk slagvaardigs te doen uitgroeien?
Belangrijk obstakel is hier de opzet en toonzetting van het protest. De omroepactie richtte zich niet tegen het bezuinigingsbeleid als zodanig. Het richtte zich enkel tegen een nieuwe bezuinigingsronde die de NPO (Nederlandse Publieke Omroep) extra zwaar dreigt te treffen. Maar de noodzaak tot bezuiniging wordt niet weersproken. De actiesite: “Er moet bezuinigd worden. Dus ook bij de Nederlandse Publieke Omroep. Daarom heeft u niets van ons gehoord toen het kabinet ins 200 miljoen kortte.” Dat was de spreekwoordelijke pijnlijke broekriem. “Nu wil Den Haag ons nog eens 100 miljoen korten. Dat is de strop in plaats van de broekriem.” Bezuinigingen zijn wel okay, maar niet extra veel.
Dat klinkt allemaal redelijk maar het is een funeste houding. Als je de bezuinigingen in grote lijn accepteert, maar deze specifieke bezuinigingen niet, dan impliceer je dat de bezuiniging moet verplaatst naar een andere sector. Dat is voor mensen die soortgelijke bezuinigingen in zo’n andere sector te verduren krijgen, natuurlijk niet zo leuk. Het is niet de manier waarop je mensen in zo n andere sector aanmoedigt om jou in jouw strijd tegen ‘jouw’ bezuinigingen te steunen. Slaagt die strijd immers, dan wordt de kans groter dat die andere sector extra onder vuur komt.
Consistent protest tegen bezuinigingen zou inhouden: nee tegen de specifieke bezuiniging, nee tegen het doorschuiven van de hete aardappel naar andere sectoren, nee tegen het bezuinigingspakket als geheel. Probleem is niet dat specifieke groepen vechten voor een deelbelang. Probleem is dat dit deelbelang in isolement wordt behandeld, niet als onderdeel van een breder belang. Dat blokkeert het werven van sympathie en solidariteit. En je ziet zoiets keer op keer bij dit type acties.
Voeg daar de vriendelijke houding vanuit de organisatie jegens de staatssecretaris aan toe. Die kreeg zelfs een compliment van MAX-chef Slagter omdat hij sowieso was verschenen. Zo wordt wat een stevige actie had kunnen zijn omgevormd tot een vage poging tot dialoog met iemand wiens taak het is de bezuiniging er gewoon doorheen te drukken. Ok dat zien we te vaak. Gelukkig was er flink gejoel tegen de staatssecretaris.
Intussen worden er gedachten gevormd hoe de bezuinigingen iets verzacht of gecompenseerd zouden kunnen worden. Heel verleidelijk is de suggestie van staatssecretaris Dekker zelf: “Hoeveel directeuren zijn echt nodig? Welke programma’s zijn echt onderscheidend? Hoe kan de NPO het verschil blijven maken?” Ja, er zijn vast directeuren te veel. Strikt genomen is iedere directeur, waar ook ter wereld, er één te veel maar dat terzijde. Maar je krijgt geen substantiële bedragen te voorschijn door vijf directeuren te schrappen. Dat scheelt in totaal misschien een miljoen, een schijntje op het totale bezuinigingsbedrag. In de tweede plaats moet je directeuren schrappen omdat ze overbodig zijn, ongeacht het kostenplaatsje. Zet een directiesalaris van een ton om in drie arbeidsplekken van ruim 30.000 euro per persoon. Praten over het schrappen van directeuren is goed klinkende demagogie. Het draagt bij aan een beeldvorming van een moddervette van geld druipende omroep. Het gaat aan het echte probleem – bezuinigingen kosten banen en ondermijnen kwaliteit – voorbij.
We moeten sowieso uitkijken met het verband tussen hoge salarissen in omroepland enerzijds, en bezuinigingen anderzijds. Ja, wat sommige omroepbobo ‘s “verdienen” is belachelijk. Neem Matthijs van Nieuwkerk, de man van de supersnelle woordenvloed van De Wereld Draait Door. Hij ontvangt naar schatting jaarlijks 463.541 euro, oftewel 1.854 euro per dag. Er is voor zoiets geen rechtvaardiging. Is het voorlezen van tekst op een teleprompter een zwaardere taak dan het schoonmaken van treinstellen? Behelst het interviewen van mensen meer verantwoordelijkheid dan het verzorgen ven dementerende ouderen? De enige basis is simpele marktwerking: de man is populair, en kan zijn gezicht dus duur verkopen. Het is dus terecht om op dit soort beloningen te wijzen en ‘schande!’ te roepen. Maar het terugbrengen van die salarissen kan beter losstaan van bezuinigingen. Alweer: het zet geen zoden aan de dijk in het hele plaatje. En alweer: zet die baan van Van Nieuwkerk om in acht banen met elk 50.000 als salaris. Dat zijn kwesties van sociale rechtvaardigheid, niet van bezuinigingsboekhouding.
Dan de hint van Dekker dat de publieke omroep bepaalde programma’s beter niet zou kunnen maken. “Welke programma ‘s zijn echt onderscheidend?” Ik schreef gisteren al dat de publieke omroep van alles uitzendt waar grote vraagtekens bij geplaatst dienen te worden. Ik vind dat sommige programma ‘s niet van belastinggeld gemaakt horen te worden, en dat andere programma’s voor een grondige verbouwing – van staatspropaganda naar nieuwsvoorziening – in aanmerking komen. Maar dat is heel iets anders dan hier end aar wat wegbezuinigingen. De programma’s die vor dumping in aanmerking komen, dienen immers vervangen te worden door iets beters, en dat zou best meer geld kunnen kosten, niet minder. Ook een restyling van het NOS-journaal zal geen bezuinigingsoperatie zijn. Het zou immers kunnen betekenen dat je correspondenten vaker naar Egypte stuurt voor serieuze verslaggeving, en iets minder vaak voor deuren van paleizen of parlementsgebouw in Nederland laat rondhangen in afwachting van non-informatie.
Uithalen naar de irrelevantie, leeghoofdigheid en gezagsgetrouwheid van de programmering is uitstekend. Maar wie daar echt wat aan wil doen, moet meer geld op tafel eisen. Accepteren dat een staatssecretaris er bezuinigingssuggesties uit destilleert is zeer onverstandig. Die bezuiniging moet weg, en de strijd om betere programma’s staat daar verder los van. Die strijd is een zaak van kritische personeelsleden en kritische kijkers/ luisteraars samen – zonder financieel zwaard van damocles boven hun hoofd.
Peter Storm