woensdag 7 augustus 2013
Wat te denken van de sluiting van al die ambassades van Westerse landen in het Missen-Oosten? Wat te denken van de oproep aan Nederlanders om Jemen zo snel mogelijk te verlaten? Wat te denken van al die waarschuwingen vanwege de dreiging van een mogelijke Al Qaeda-aanslag? Is het serieus? Is het een hype? Allebei?
De waarschuwingen rolden de afgelopen dagen over ons heen. Op 2 augustus: “VS sluiten zondag ambassades uit veiligheid” (Nu.nl). Het ging om ambassades in het Midden-Oosten, onder meer die in Egypte, Saudi-Arabië en Jemen, waar helemaal een verhoogde staat van alarm is. Op 4 augustus: “VS houden m ambassades tot zaterdag dicht uit voorzorg” (NRC). Er zou sprake zijn van de “grootste dreiging in jaren”. Op 6 augustus: “Britse en Amerikaanse burgers moeten Jemen ‘onmiddellijk’ verlaten” (Volkskrant) Inmiddels doet ook Nederland mee: “Ambassadestaf Jemen verminderd tot vier man” m aldus Trouw op 6 augustus. En ja hoor, “Nederlanders moeten Jemen direct verlaten wegens terreurdreiging”, aldus de NRC, ook op 6 augustus. De dag ervoor bleken België, Duitsland, Frankrijk en Groot-Brittannië, hun ambassades in Jemen te hebben gesloten , net als Nederland. Noorwegen gooit de boel in vijftien ambassades in de regio dicht, aldus de NRC.
Maar hoezo terreurdreiging, hoezo de omineuze verwijzingen naar de aanloop naar 9/11? Eigenlijk weten we vrij weinig. “Amerikaanse inlichtingendiensten stellen dat ze communicatie hebben onderschept tussen de hoogste leider van Al Qaeda, Ayman Al-Zawahiri, en de leider van de Arabische afdeling die in Jemen is gevestigd”, aldus Nu.nl. Daaruit zou een snood plan tot een grote aanslag blijken. De New York Times kwam daarmee op 5 augustus. De betrouwbaarheid van dit ‘feit’ is echter nul komma nul, en dat heeft twee redenen.
In de eerste plaats die New York Times. Dat is vrijwel een staatspersorgaan. In de aanloop naar de Irak-oorlog, in 2002-2003, sprong die krant eruit als doorgeefluik voor wat later foutieve informatie – een mengsel van vergissingen en doelbewuste desinformatie – bleek. De laatste roddels en geruchten en verzinsels of de niet-bestaande massavernietigingswapens, de niet- bestaande ontwikkeling ervan… je las ze in de New York Times, met nauwelijks enige kritische afstand. Daar heeft de krant later en een soort halfslachtig excuus aangeboden, maar daarmee is niets ongedaan gemaakt. Van geloofwaardige nieuwsvoorziening is bij de New York Times geen sprake waar het om oorlog en inlichtingendiensten gaat. Dat ‘nieuws’ over e-mailverkeer van Al Qaeda via deze krant naar buiten komt is een reden tot wantrouwen.
Dan de bron waar die krant naar verwijst: “Amerikaanse inlichtingendiensten”. Als de CIA of een andere inlichtingendienst iets naar buiten brengt, heeft dat een reden. Die reden heeft met de waarheid of onwaarheid van datgene wat de naar buiten brengt niets te maken. Helemaal niets. Als de CIA zegt dat de chef van Al Qaeda met de plaatselijke filiaalchef in Jemen heeft gemaild over aanslagplanning, dan weten we maar één ding: in de CIA wil iemand dat mensen gelóven dat er zulk mailverkeer is onderschept, in de CIA wil iemand ons doen geloven dat er een aanslag in de lucht hangt. Uit het feit dat het bericht niet frontaal is weersproken door het Witte Huis, kunnen we afleiden dat ook Obama en zijn staf willen dat we dit geloven. Er is geen enkele manier om te checken of de mail zelfs maar bestaat. Er is geen enkele manier om vast te stellen wat er in die mail – als die bestaat – heeft gestaan. Over een Al Qaeda-voornemen om weer eens een grote aanslag te plegen weten we dus alleen dat hoge veiligheidskringen willen dat we erin gelóven. Misschien hebben inlichtingendiensten inderdaad e-mail met die strekking onderschept, misschien is Al Qaeda iets van plan. Misschien is het allemaal van A tot Z verzonnen. Misschien hebben mensen mail zitten versturen alsof het Al Qaeda-mail is, om verwarring te zaaien of ene grap uit te halen, en heeft de CIA die verkeerd geïnterpreteerd. We weten het domweg niet, en dat is – gezien de behandeling waar klokkenluiders als Manning en Snowden door de VS ,mee bedreigd worden, ook de bedoeling. We mogen het niet weten. We mogen alleen maar bang zijn en ons mee laten slepen door hype en terreurpaniek.
De volgende vraag is: waarom deze terreurpaniek, juist nu? Als er werkelijk aanwijzingen zijn dat Al Qaeda iets van plan is, dan is het niet vreemd dat juist Jemen daarbij zo in de picture is. Dat land heeft in 2011 een volksopstand doorgemaakt, die uiteindelijk uitmondde in een wisseling van de wacht waarin het regime een facelift kreeg. In die onrustige tijd is de greep van de centrale staat – toch al niet zeer overtuigend – verder verzwakt, en kregen gewapende strijdgroepen – waaronder de plaatselijke Al Qaeda-franchise – meer ruimte. De VS voert daartegen al sinds 2002 actief oorlog, en heeft een reeks drone-aanvallen uitgevoerd. Volgens een recent overzicht van het Bureau of Investigative Journalism – echte journalisten, geen staatswoordvoerders zoals bij de New York Times gebruikelijk is – hebben er sinds zeker 47, maar mogelijk in totaal nog een 100 daar bovenop plaatsgevonden, met minimaal 243 dodelijke slachtoffers, waaronder zeker 15 burgers, waaronder zeker 2 kinderen. De telling gaat terug tot 2002, maar bijna alle drone-aanvalen vonden tijdens Obama’s presidentschap plaats, dus vanaf 2009.
Heel veel van al die aanvallen – misdadig staatsgeweld, ongeacht hoezeer we Al Qaeda ook verafschuwen – schakelen waarschijnlijk inderdaad islamistische strijders uit. Soms bevestigt Al Qaeda zelf de door van één van haar kopstukken door een drone-aanval. Dat is natuurlijk geen enkele rechtvaardiging om door te gaan met deze oorlogvoering. Het is echter niet meer dan logisch dat een gewapende strijdgroep die onder Amerikaans vuur ligt en verliezen incasseert, terug wil slaan. Tegen die achtergrond is het niet ondenkbaar dat de Al Qaeda-afdeling in Jemen iets aan het uitbroeden is, en even heen en weer mailt met het hoofdkantoor, dat de VS daar lucht van heeft gekregen nu maatregelen aan het nemen is, intussen voor de zekerheid haart ambassades stillegt en haar burgers aanraadt het land te verlaten. Het kan allemaal best. Maar weten doen we het dus niet.
Er is een mogelijke andere verklaring voor de terreurhype. Al weken lezen we onthullingen van het afluisteren en registreren van telefoon- en internetgegevens door die andere Amerikaanse inlichtingendienst, de NSA. Die begint tot merkbare verontwaardiging te leiden, en tot protest. Afgelopen zondag was door actievoerders uitgeroepen tot 1984 Day, een dag tegen de NSA-praktijken met acties gepland in tal van steden. Op 4 juli was er om soortgelijke reden ook al betoogd in meer dan 100 steden in de VS. Het verweer van Obama, de rechtvaardiging van wat de NSA doet? Dat afluisteren is nodig om aanslagen te voorkomen. Lachwekkend genoeg gebruikt Obama hiervoor de bomaanslag in Boston. Kijk, dankzij het soort spionage dat de NSA doet, kwamen we er tenminste achter dat er niet een veel groter complot gaande was. Beetje jammer – in deze ‘logica’ – dat de voorbereiding van de bomaanslag zelf dan weer niet opviel. Maar een kniesoor – of een journalist, maar die zijn zeldzaam – die daarop let.
Extrapoleren we Obama’s redeneertrant naar de de huidige hype. Alle kans dat er over twee weken geen enkele grote aanslag blijkt te hebben plaatsgevonden. Alle kans dat Obama daarvoor dan de eer opstrijkt, en dit gebruikt als motivatie om de NSA haar gang maar te laten gaan: al dat monitoren en opslaan van gegevens heeft de VS toch maar voor groot onheil behoed. Dat moeten we dan natuurlijk blindelings geloven, want ook dan zal de bron hetzelfde Witte Huis zijn, dezelfde inlichtingenwereld, en mogelijks zelfs dezelfde New York Times als doorgeefluik. Alle kans dat de huidige terreurpaniek samenhangt, niet met een complot van Al Qaeda, maar van een complot van het Witte Huis om critici van de staatsafluisterpraktijken zoals de NSA die bedrijft, wat wind uit de zeilen te halen.
Peter Storm