ravotr

vrijdag, 24 mei 2013

Onderstaand stuk is een gastbijdrage, ingestuurd door Dwayne Laer, die ik met plezier plaats. Zoals dat geldt voor gastbijdragen in het algemeen: plaatsing hoeft niet  te betekenen dat ik het met elke letter, punt en komma eens ben – al zit dat bij deze gastbijdrage ook best goed – maar dat ik verspreiding ervan nuttig vind en daar graag aan bijdraag. Bij deze dus.

Bussemaker speelt op de vrouw!

Al ruim een week woedt er in de Nederlandse media een debat naar aanleiding van uitspraken van minister Bussemaker. Zij vertelt in een interview met Trouw dat vrouwen economisch onafhankelijk moeten zijn van haar partner. Ze teren te vaak op de zak van hun man, zouden zichzelf niet of te weinig ontwikkelen en zouden zich schuldig moeten voelen over de verspilde investeringen die de staat in hun heeft gedaan in de vorm van onderwijs.

Ik ben fulltime huisvader in een gezin met vier kinderen, mijn partner is arts. Ik heb twee universitaire diploma’s op zak, en daar doe ik volgens de minister helemaal niets mee. Kapitaalvernietiging, daarvan wordt ik eigenlijk beschuldigd. Maak je geen zorgen, ik heb mijn studies in België gedaan, dus het is geen Nederlands kapitaal dat ik zou vernietigen. De redenering is trouwens wel erg frappant. Vrouwen (en ook een enkele man) zouden zich schuldig moeten voelen wanneer een diploma niet ten gelde wordt gemaakt op de arbeidsmarkt, terwijl de Nederlandse staat tienduizenden mensen, geschikt voor de arbeidsmarkt, opsluit en verbiedt om zich op de arbeidsmarkt te begeven, alleen omdat ze niet over de juiste papieren beschikken. Dat is pas kapitaalvernietiging.

Ik doe echter helemaal niet aan kapitaalvernietiging. Ik speel namelijk een cruciale rol in de reproductie van arbeidskracht. Dankzij mijn onbetaalde en duidelijk niet gewaardeerde werk, kan Nederland rekenen op vier extra arbeidskrachten in de nabije toekomst. In het licht van een vergrijzende bevolking is dit een belangrijke bijdrage aan de Nederlandse samenleving. Sterker zelfs, ik geloof dat ik eerder aan kapitaalvermeerdering doe dan aan kapitaalvernietiging.

Mijn moeder was ook een fulltime huisvrouw met een universitair diploma. Ze heeft kunstgeschiedenis gestudeerd en heeft toen ze kinderen kreeg bewust gekozen voor een bestaan als huisvrouw. Heeft ze daarmee de investering van de Belgische staat verkwanseld? Neen, in tegendeel. Zonder dat ik daar zelf ooit een studie voor heb gevolgd, ken ik de kunstgeschiedenis redelijk goed, dankzij de overdracht van de kennis van mijn moeder op mij. En dat mag je maal vier doen, want ook wij waren met vier kinderen thuis. Dus de kennis die mijn moeder heeft opgedaan, heeft ze gratis en voor niets overgedragen op vier kinderen. Een beetje simplistisch zou je dus kunnen stellen dat het kapitaal van mijn moeder verviervoudigd is.

En maken de kinderen van mijn moeder dat specifieke kapitaal ten gelde? Niet allemaal, maar wij zijn alle vier wel in een gezin opgegroeid waar kunst, wetenschap en kritisch denken een rode draad waren in onze opvoeding. Wij hebben daardoor een opvoeding genoten die ons alle vier uitermate geschikt maakte voor een academische opleiding. Als je dan een paar generaties terug kijkt, dan moet je vaststellen dat mijn grootmoeder een ongediplomeerde huisvrouw was, mijn grootvader een leraar, dat de broers en zusters van mijn moeder bijna allemaal een opleiding hebben gevolgd op de hogeschool of universiteit, en dat mijn broers en zusters allemaal een universitair diploma hebben of een onderneming hebben opgezet in een ver buitenland. Over die twee generaties gezien kan je dus duidelijk stellen dat de investeringen die de staat heeft gedaan zich meer dan terugverdienen: van een leraar naar in totaal wel veertig hoogopgeleide nakomelingen, twee generaties later.

Begrijp me niet verkeerd. Ik ga hier zeker niet beweren dat het vermeerderen van het menselijke kapitaal alleen maar mogelijk zou zijn doordat een van de partners fulltime huismens zou worden. Zeker niet. Ik beweer wel dat ik de investeringen van de staat meer dan terugverdien. Het is trouwens een erg simplistische en instrumentalistische visie op onderwijs, opleiding en het leven dat minister Bussemaker etaleert in het interview. Alsof de waarde van een opleiding of wat dan ook enkel gevaloriseerd kan worden op de arbeidsmarkt. De houding van de minister is ook erg hypocriet als je dat plaatst in de context van het beleid. Mensen die vandaag geen baan hebben, worden na een tijdje door de staat ook gedwongen werk aan te nemen dat niet past bij hun opleiding. Sterker zelfs, wanneer men zogenaamd langdurig werkloos is, wordt men in eent traject geplaatst waar men onder dwang arbeid moet verrichten dat op geen enkele wijze aansluit bij de opleiding. Is dat dan geen kapitaalvernietiging? Of geldt hier dan ineens wel de redenering dat een studie nooit weggesmeten geld is, dat je die kennis en skills ook wel op een andere manier kunt inzetten? Het is dan ook ongehoord als de minister probeert in te spelen op de schuldgevoelens van vrouwen dat de staat zoveel geld in hen zou hebben geïnvesteerd en dat ze daar dan niets voor terugdoen

Zelfontwikkeling

Er wordt ons voorgehouden dat mensen zich enkel kunnen ontplooien door middel van betaalde arbeid. Dat is natuurlijk niet zo. Ten eerste kan ik als fulltime huisvader mezelf (laten) scholen door middel van cursussen en dergelijke. Ik kan ook allerlei activiteiten ontplooien binnen verenigingen, ik kan vrijwilligerswerk verrichten, ik kan musea en concerten bijwonen, ik kan lezen, het internet afstruinen, en al die andere mogelijkheden benutten om mezelf nieuwe dingen bij te leren, om als mens verder te groeien. Ook door de ervaringen in mijn werk als huisman, ontwikkel ik mezelf. Ik kan na negen jaar heel goed mijn tijd managen, ik kan multitasken als geen ander, heb meer dan een basiskennis opgedaan van pedagogie en de psychische ontwikkeling van een kind, ik kan een aardig potje koken, ik kan zelf goed omgaan met voor- en tegenspoed, maar kan ook andere mensen leren hoe daarmee om te gaan. Voor mij als individu is het fulltime huisman zijn helemaal geen belemmering voor mijn persoonlijke ontwikkeling.

Ook het omgekeerde is meestal niet waar. Voor de meeste mensen die participeren in het circuit van betaalde arbeid is het zo dat het werk dat ze moeten verrichten afstompend werkt. Enkel een minderheid, waar mijn partner gelukkig onderdeel van mag zijn, heeft het geluk dat ze zichzelf kan ontplooien in hun werk. Want denkt men nu echt dat een schoonmaker/ster, de vuilnisman/vrouw, de telefoniste, de winkelhouder/ster zichzelf ontwikkelt dankzij het werk dat men uitvoert? Echt niet, het werk is meestal een manier om middelen te genereren om zich buiten het werk verder te kunnen ontwikkelen in die dingen die de mens graag doet, en die meestal economisch van geen waarde zijn, maar juist van onschatbare waarde zijn voor de mens in kwestie.

Economische onafhankelijkheid

Het klinkt inderdaad mooi, economische onafhankelijkheid. Maar wat is dat, en belangrijker, wie is dat nu echt? Is mijn vrouw werkelijk economisch onafhankelijk omdat zij een goed betaalde baan heeft in het ziekenhuis? Volgens mij zijn werknemers en kleine ondernemers helemaal niet economisch onafhankelijk. Ze zijn namelijk afhankelijk van hun werkgever en van het macro-economische klimaat dat bepaald wordt door de grote bedrijven of multinationals en de staat. Gelukkig is de versoepeling van het ontslagrecht even van de baan, maar door een steeds grotere groep mensen die het met flexbaantjes moeten doen, is zelfs een minimale bestaanszekerheid niet meer gegarandeerd. Steeds meer mensen zijn werkende armen. En dat is niet alleen omdat mensen kiezen voor parttime werk, maar ook door de manier hoe we onze economie en ons samenleven hebben georganiseerd. Is arbeid inderdaad nog een garantie om uit de armoede te blijven, en indien dat zo zou zijn, zijn deze werkende mensen werkelijk onafhankelijk?

Je kan wel roepen dat mensen en vrouwen in het bijzonder economisch onafhankelijk moeten zijn door te werken, maar de laatste werkloosheidscijfers tonen aan dat dit niet kan. Er is gewoon geen werk voor iedereen. En is het dan wel verantwoord om iedereen op te roepen om zich in de arbeidsmarkt te storten. Er is nu al te weinig werk, dat zou door de oproep van minister Bussemaker alleen maar erger worden. En weet je wie daar blij om zal zijn? De werkgevers, want die kunnen de concurrerende werkzoekenden tegen elkaar uit spelen om zo weinig mogelijk kosten aan arbeid te hebben.

De enige manier die nu op korte termijn haalbaar is om alle mensen meer economische onafhankelijkheid of zelfstandigheid te geven, is een basisinkomen voor iedereen. Dan pas is men niet meer afhankelijk van zijn of haar partner, maar ook van de werkgever of het macro-economisch klimaat gecreëerd door staat en bedrijven. Ik hoor je al denken, nog meer investeringen van de staat vragen, ja amahoela!

Op het eerste zich lijkt dat inderdaad zo, maar een basisinkomen voor iedereen, dat zou pas een efficiënte besparing zijn. Het UWV zou dan bijna helemaal afgeschaft kunnen worden, wat een besparing zou dat niet opleveren? Alle andere vormen van uitkeringen en financiële steun zouden kunnen worden opgedoekt en hele ministeries zouden overbodig worden. De staat kan kleiner worden en alle mensen zouden economisch onafhankelijk zijn, waar wachten die liberalen nog op? Als minister Bussemaker echt werk wil maken van de emancipatie zou ze hier voor moeten gaan.

Tot slot

Wat ik eigenlijk nog het ergst vind aan wat deze vrouwelijke minister heeft gezegd, is de aanval die ze daarmee opent op vrouwen. Het ligt allemaal aan de vrouwen dat er zoiets bestaat als een glazen plafond, dat vrouwen ondervertegenwoordigd zijn in raden van bestuur, op televisie, in leidinggevende posities enzovoort. En als het niet de schuld zou zijn van de vrouwen, moeten ze er in ieder geval niet om zeuren, want het is een keuze van vrouwen om niet ten volle deel te nemen aan het arbeidsproces. Ik denk ook dat vrouwen nog een lange strijd moeten voeren om echt gelijkwaardig te worden behandeld als mannen. Maar die strijd zal niet gewonnen kunnen worden door steeds van de vrouwen te eisen dat ze zich meer moeten gaan gedragen zoals mannen. De indruk wordt namelijk gewekt dat het vrouwen zijn die te weinig ambitie hebben of dat zij te veel de verantwoordelijkheid van de zorg voor hun naasten op zich nemen.

Zelden hoor je van een minister het pleidooi dat mannen maar eens een stapje terug moeten doen, dat zij veel te ambitieus zijn, dat er wel meer is in het leven dan werk alleen. Dat het ook goed is om met ietsje minder tevreden te zijn, dat hun mannelijkheid niet bepaald wordt door het aantal uren dat ze aan hun werk besteden. Dat het goed voor hun zelfontplooiing is om ook eens naar iets anders te kijken dan hun werk, dat kinderen ook belang hebben bij een mannelijk rolmodel, en dan niet zo een papadagje per week, maar een volwaardig rolmodel. En dat ze ruimte moeten maken voor al die talentvolle vrouwen. Dat zou pas een krachtig pleidooi zijn voor emancipatie, zowel van vrouwen als van mannen.

Dwayne Laer