ravotr

donderdag 23 mei 2013

In voorsteden van de Zweedse hoofdstand Stockholm hebben de afgelopen vier nachten stevige rellen gewoed. Groepen mensen gooien ruiten in, steken auto’s in de fik, raken slaags met politie en dergelijke. De gebeurtenissen zijn opvallend in een land dat niet bekend d staat om frequente uitbarstingen van opstandigheid. Maar zelfs maar een korte verkenning langs wat cijfers en feiten laat zien dat mensen ook in Zweedse steden goede reden hebben voor de groepsgewijze woede-uitbarstingen die als rellen bekend staan.

Eerst een overzichtje. Eerder in mei schoot de politie in zijn appartement een 69-jarige man dood, nadat die dreigend me een kapmes zwaaide. In zijn appartement waar hij zich met zijn vrouw had opgesloten. Politie zei aanvankelijk dat de man naar het ziekenhuis was gebracht “terwijl iedereen had kunnen zien dat hij uren na het voorval door een lijkt wagen was opgehaald. De politie heeft later toegegeven dat de eerste verklaring onjuist was.” Vervolgens: “Bewoners verklaarden dat zij zondag bijeen waren om tegen het doodschieten van de 69-jarige man op 13 mei te protesteren, maar dat de politie de ME met honden op hen had afgestuurd.” Tja, gek he dat er dan rellen komen? Zo ongeveer ging het in Londen in augustus 2011, toen politie daar Mark Duggan doodschoot en een golf van felle rellen door Britse steden spoelde als reactie op politiegeweld en sociale uitsluiting.

Terug naar Stockholm. Doe eerste nacht zouden tussen de 50 en 60 jonge mensen stenen gooien tegen de politie en een honderdtal auto’s in brand steken, plus een garage. De tweede nacht soortgelijke taferelen, stenen naar de politie, auto’s in de brand, nu ook 7 aanhoudingen van mensen waarvan en 4 overigens snel vrijgelaten.

Tot dan toe beperkten de rellen zich tot de wijk Husky. De derde nacht veranderde dat en werden er ook in de wijk Fittja melding gemaakt van auto’s en containers in de fik. In Husky zelf ging de opstandigheid door, met wederom gebroken ruiten, en nu ook 7 politieagenten die verwond raakten. Tweehonderd mensen stonden tegenover de politie en gooiden stenen, aldus Aljazeera. En afgelopen nacht was de vierde nacht, met nu berichten over onrust uit twaalf plaatsen in de provincie Stockholm. “Ook gooiden ze op meerdere plekken stenen naar politie, brandweer en winkelcentra” – en naar een demonstratie waarin mensen om kalmte riepen, en waar een team van de omroep ook aangevallen werd. “In Ragsveld werd het lokale politiebureau deels in brand gestoken. Een van de drie metrolijnen van Stockholm onderbrak de diensten vannacht op een deel van het traject na onrust aan boord. Het busvervoer in meerdere wijken ligt stil.” Dat is meer dan plaatselijke woeden, zit dieper en leeft breder. De confrontaties leidden afgelopen nacht tot drie gewonden aan de kant van de politie, en een vijftal arrestaties. . Een politiewoordvoerster ze: “Ik denk dat er een gevoel bestaat dat we op meer plaatsen nodig zijn vannacht.” Er zijn al vernielde auto’s gemeld uit Malmö”. Honderden kilometers van Stockholm verwijderd.

Media beginnen intussen aandacht te besteden aan achtergronden en oorzaken. Dat levert al best interessante informatie op. De wijk Husky, waar het begon, is een arme buurt, een wijk waar armoede en sociale uitsluiting erin hakken. Het doet denken aan de banlieus rond Parijs waar op soortgelijke wijze de vlam geregeld in de pan slaat. In de wijk wonen 11.000 mensen. Tachtig procent daarvan is immigrant van de eerste of tweede generatie. De werkloosheid en de criminaliteit is weliswaar afgenomen, maar de jeugdwerkloosheid is er nog steeds 6 procent. “In de wijk Husby heeft 30 procent van de jongeren geen baan of diploma.” Bovenop die armoede komt racisme, ook van de kant van de politie, die sowieso grof optreedt. Die zou volgens een jongere een vrouw uitgemaakt hebben voor “aap” en een andere vrouw zonder aanleiding met de wapenstok hebben gemept. Klachten over racistische taal uit politiemond zijn meer te vinden. Al vaker zijn er klachten dat politie bij controle juist mensen met een donkere huid aanhoudt. Tekenend is ook dat de politie het vertikt om de nationaliteit van de doodgeschoten man bekend te maken.

Bovenop het politieracisme komt de sociale uitsluiting die migranten veel harder raakt dan anderen. “Rond de 16 procent van de bevolking is buiten het land geboren, en de werkloosheid onder hen staat op 16 procent, vergeleken met 6 procent voor autochtone Zweden, aldus cijfers van de OECD.” Dat geldt in heel Zweden. Het land stond bekend als een solide verzorgingsstaat, met relatief goede sociale zekerheid, weinig werkloosheid, en geringe sociale tegenstellingen. Dat verandert in hoog tempo. “Uit een recent OECD-rapport blijkt dat de inkomensongelijkheid het snelst toeneemt van alle OESO-landen.”  Uit hetzelfde artikel: “De Zweedse jeugdwerkloosheid is bovendien schrikbarend hoog: zo’n 25 procent.” (1)

Krantredacteur Touzbeh Dalaje vat in de Guardian de achtergronden van de rellen samen: “De reden is heel eenvoudig. Werkloosheid, de huisvestingssituatie, disrespect vanuit de politie. Er is maar iets nodig om een rel te beginnen, en dat was de schietpartij.”  Rami Al-khamisi, actief in Megafonen, een groepering die voor verbeteringen in de arme wijken vecht, zegt: “We zien een maatschappij die steeds meer verdeeld raakt en waar de kloven zowel sociaal en s economisch, groter worden. En de mensen daarginds worden het hardste geraakt.. We zien institutioneel racisme.” Ook hij vertelt over gerichte politiecontroles tegen immigranten, en over politie die hen uitscheldt voor “apen”. Selcuk Ceken zegt: “Het is moeilijk te zeggen waarom ze dit doen. Misschien is het boosheid op de krachten van wet en orde, misschien is het woede over hun persoonlijke situatie, zoals werkloosheid of geen plek hebben om te leven.” Ceken werkt in een jongerencentrum.

Zelfs minister van justitie Beatrice Ask erkent: “Ik begrijp dat veel mensen die in deze wijken en in Husky leven, verontrust, ontdaan, boos en bezorgd zijn. Sociale uitsluiting is een zeer ernstige oorzaak van problemen, we begrijpen dat.” Het zal komende tijd wel rapporten over jeugdwerkloosheid en sociale achterstanden regenen, en wellicht komen er ook subsidies aan projecten om bewoners van achterstandswijken bij te betrekken. Misschien wordt voor de gelegenheid zelfs het woord ‘prachtwijk’ wel in het Zweeds vertaald. Aan de grondoorzaken van de woede zal dit niets veranderen.

En intussen is er naast begripvolle taal van overheidswege ook een ander geluid. Premier Fredrik Reinfeld: “We hebben groepen van jonge mannen die denken dat ze de maatschappij kunnen en moeten veranderen met geweld. Laten we duidelijk zijn: dit is niet OK. We kunnen niet door geweld geregeerd worden.” http://www.thelocal.se/48048/20130521/#.UZvDY0okQXZ Aha. Het is “niet OK” om de wereld te willen veranderen met geweld. Maar het is kennelijk wél OK dat de wereld met geweld zo gehouden wordt als die is, want natuurlijk worden die jongeren in Husky allang “door geweld geregeerd”. Door politiegeweld. Van dat type geweld zouden we de komende tijd wel eens meer te zien kunnen krijgen, als de Zweedse staat haar deels verloren gegane greep gaat herstellen met de versterkte politie-inzet waar bijvoorbeeld uiterst rechts – de Zweden-Democraten – om roepen. Die willen waterkannonnen in gezet zien worden, iets dat me bij groepen beweeglijke jongeren niet eens erg effectief lijkt, maar dat terzijde.

Net zo min als verhoogde media-aandacht voor sociale problematiek, meer overheidsrapporten plus een subsidiestroompje de onvrede zal wegnemen, zal verhoogde staatsrepressie de in Zweedse steden broeiende woede er permanent onder weten te houden. En dat is maar goed ook want de ‘raddraaiers’ hebben in essentie gelijk.

Noot:

(1) Overigens zie ik hier iets vreemds: de jeugdwerkloosheid in de wijk 6 procent staat op 6 procent, en dat zou twee keer zo hoog zijn als in de rest van Stockholm. Hoe verhoudt dat zich et die jeugdwerkloosheid van 25 procent landelijk? Als er lezers zijn die hier licht op kunnen doen schijnen, lees ik het graag in de  Comments-sector hieronder.