Vrijdag 12 april 2013
De Staat der Nederlanden heeft een Russische vluchteling tot zelfmoord gedreven, vervolgens aan zijn lot overgelaten en aldus de dood in gejaagd. De Staat der Nederlanden zou minstens wegens dood door schuld moeten worden aangeklaagd voor een rechtbank – als rechtbanken voor rechtvaardigheid zouden staan, en niet enkel voor kille wetshandhaving op selectieve basis. Die conclusie is gerechtvaardigd na kennisneming van een officieel rapport over de dood van Alexandr Dolmatov, gevlucht uit Rusland.
Het onderzoek is gedaan door de Inspectie Veiligheid en Justitie en ingesteld in opdracht van staatssecretaris Teeven, de dag nadat de man zelfmoord had gepleegd. Dat deed hij nadat hij niet alleen te horen had gekregen dat hij terug moest naar Rusland, waar hij vervolging vreesde. Hij was ook nog eens geplaatst in een detentiecentrum. Al vlak nad e zelfmoord zei Marq Wijngaarden, zijn advocaat, dat die plaatsing zelfs volgens de regels onrechtmatig was. Hij had beroep ingesteld tegen de afwijzing van het asielverzoek. “Door dit appel verbleef hij rechtmatig in Nederland en had hij gewoon in het asielzoekerscentrum (azc) in ‘s Gravendeel moeten blijven”, berichtte de NRC al op 18 januari.
Dat wordt nu bevestigd door het onderzoek. In de weergave van Nu.nl : “De Inspectie Veiligheid en Justitie stelt dat Dolmatov onrechtmatig in vreemdelingenbewaring is gesteld omdat zijn advocaat op tijd beroep had aangetekend tegen de afwijzing van de asielaanvraag.” Zoals de advocaat al meteen zei, dus. “De Immigratue- en Naturalisatiedienst ING heeft dat niet goed verwerkt in het computersysteem.” Hoe dan ook, de omstandigheid waardoor Dalmatov extra wanhopig werd en zichzelf om probeerde te brengen zijn gecreëerd door diens, zelfs volgens officiële regelgeving, onrechtmatige opsluiting als voorbereiding voor onrechtmatige uitzetting. Dat geldt dus allemaal of je nu wel of niet erkent dat er zoiets zou kunnen bestaan als ‘rechtmatige uitzetting’ van mensen op de vlucht, op zoek naar een iets beter bestaan. For the record: ik erken dat dus nadrukkelijk niet, en wie dat wel doet heeft een probleem nu er iemand de dood is ingedreven.
Dan is er de medische zorg. Al in januari stelde de advocaat dat de reactie op Dolmatovs eerste zelfmoordpoging ziekenhuisopname had moeten zijn, en niet vreemdelingenbewaring. Het rapport van de Inspectie Justitie en Veiligheid gaat verder. “Toen Dalmatov in verwarde toestand werd opgesloten in een arrestantencompex in Dordrecht, werd de crisisdienst niet direct ingeschakeld”, schrijft de NRC.
“Als hij een dag voor zijn dood in het Detentiecentrum Rotterdam wordt opgenomen zijnde twee dienstdoende verpleegkundigen slechts summier op de hoogte van de zelfmoordpoging die hij dan, een dag eerder, hebben gedaan. Zij oordelen dat hij niet in een observatiecel hoeft te worden opgenomen. De volgende dag wordt Dalmatov dood in zijn cel gevonden.” De twee verpleegkundigen krijgen een tuchtprocedure tegen zich in gesteld. Maar wie heeft ervoor gezorgd dat zij “slechts summier op de hoogte” werden gesteld van de gang van zaken? Het lijkt me dat dit nogal kan hebben bijgedragen aan eventuele inschattingsfouten van verpleegkundigen. Als het tenminste inschattingsfouten waren, en geen achteloosheid jegens een mens die toch al op de nominatie stond het land uit geschopt te worden met medewerking van de instelling in dienst waarvan de verpleegkundigen hun werk verrichten.
De inspectie zegt nog “dat het de vraag is of zorgvuldiger handelen tot een andere afloop zou hebben geleid. Die vraag valt niet te beantwoorden, aldus de Inspectie.” Ja, daar kan ik inkomen. Dolmatov had ook ‘zorgvuldig’ in het asielzoekerscentrum nog een aantal maanden kunnen verkommeren tot de het beroep tegen de afwijzing wederom zou zijn afgewezen, hij alsnog in een detentiecentrum zou zijn gegooid en alsnog – maar inmiddels beter voorbereid na alle tijd om erover na te denken zodat zelfs alerte verpleegkundigen het nakijken hadden gehad – zelfmoord zou kunnen hebben gepleegd. Het zou zomaar gekund hebben. Het probleem is namelijk niet onzorgvuldigheid van uitvoering. Het kernprobleem is de onmenselijkheid van het beleid zelf.
Teeven is geschokt, net als de halve politiek. Er worden verbeteringen aangekondigd, het moet allemaal weer eens zorgvuldiger. “De staatssecretaris kondigde een ‘kwetsbaarheidsanalyse’ aan, zodat informatie over mensen die de status ‘geen rechtmatig verblijf’ krijgen beter wordt gedeeld en gecontroleerd.” Het is niet de bedoeling dat mensen in Néderlandse detentiecentra verrekken, dat mogen ze doen na hun uitzetting, onder verantwoordelijkheid van de regering dáár en niet van de regering hier. Dat is politiek handiger, want Teeven wordt in Nederland op de vingers gekeken voor wat vluchtelingen overkomt, maar niet voor wat vluchtelingen in Rusland overkomt. Of in Somalië. Of in Irak. Dus moeten vluchtelingen niet in Nederland zelf de dood in worden gejaagd, maar zonder publicitaire narigheid in de detentie- en deportatiemachine worden geduwd en gestroomlijnd, met inachtneming van zorgverlenende rimram, worden afgevoerd. Water dan met ze gebeurt is niet de zorg van Teeven, tenzij Argos of Zembla wat al teveel journalistieke inzet vertonen. Tot zover de achtergrond van de ‘kwetsbaarheidsanalyse’.
Zoals gezegd worden er nu twee verpleegkundigen enigszins gestraft met een tuchtprocedure. “De inspectie ziet geen aanleiding voor verder strafrechtelijk onderzoek.”. Intussen zegt Gertjan Bos, baas van die inspectie doodleuk wel “dat niet alleen functionarissen onzorgvuldige hebben gehandeld, maar dat ook de gang van zaken te veel afhankelijk is van systemen, procedures en formulieren en dat de overdracht tussen functionarissen kwetsbaar is.” Maar zo werkt elke bureaucratie, in grote bedrijven en in de overheid. Vraag het na in het het UWV. Vraag het na binnen Jeugdzorg. Waar mensen omgezet worden in gevallen die moeten worden opgelost, in dossiers die moeten worden afgehandeld, waar mensen worden behandeld als dingen, daar lopen mensen gevaar.
Wie geen ‘onzorgvuldigheid’ meer wil, geen ‘falende procedures’, geen ‘tekortschietende zorg’, soms de dood ten gevolge hebbende, die kan maar beter een eind helpen te maken aan instelling en beleid die aan al die ‘onzorgvuldigheid’, al dat ‘falen’ en dat ‘gebrek aan zorg’ ten grondslag liggen. Die instellingen heten IND, Dienst Terugkeer en Vertrek, een alle bijbehorende detentiecentra, en ze verdienen de sloop. Dat beleid is het opsluiten en uitzetten van welke migrant, welke vluchteling dan ook, en dat beleid verdient de sloop.. Het idee dat er zoiets kan zijn als “geen rechtmatig verblijf” van mensen in Nederland, dat idee zelf moet de wereld uit. Dát idee, dát beleid, dát hele netwerk van gevangenissen, procedures en controleapparaten om mensen het land uit te terroriseren, dat alles is het probleem en dat alles verdient totale verwerping. Alles wat minder ver gaat dan dat, komt neer op het verbeteren van martelcentra door te eisen dat de messen van de folteraars tenminste steriel zijn.
Peter Storm