zondag 16 september 2012
Haalt iets het nieuws? Dan is het belang lang niet altijd overweldigend. Haalt iets het nieuws niet? Flinke kans dat het om iets werkelijk belangrijk gaat. Zo is het een beetje met de protesten tegen bezuinigingen afgelopen weekend. Die in Spanje haalden de NRC. Die in Portugal drongen in de Nederlandse media nauwelijks. Toch waren de protesten in Portugal in een bepaald opzicht veel opmerkelijker dan die in Spanje, en niet alleen vanwege de grote omvang.
Eerst Spanje dan maar. Daar betoogden alleen al in Madrid meerdere tienduizenden mensen. Velen van hen waren in bussen aangevoerd, waardoor zelfs toegangswegen naar Madrid verstopt raakten. De protesten waren gericht tegen de bezuinigingen van premier Rajoj en zijn rechtse regering. Initiatiefnemers en organisatoren waren de twee grote gevestigde vakbondsfederaties, UGT en CCOO. Daarmee is het betrekkelijk keurige karakter van de demonstraties mede verklaard; de bonden willen concessies van de regering, ze willen als onderhandelingspartner serieus genomen worden, maar ze willen geen volslagen confrontatie met het bestel – een stel waarbinnen zij immers een weliswaar ondergeschikte maar toch wel degelijk bevoorrechte plek innemen. Voor dit type bonden zijn demonstraties als die van gisteren een manier om de woede te kanaliseren en er enige greep op te houden. Voor veel deelnemers aan het protest ligt dat ongetwijfeld anders, en dat is maar goed ook. Maar de acties van gisteren wekken de indruk dat de greep van de vakbondsbestuurders op de arbeiderswoede nog aanzienlijk is.
Maar dan Portugal! Ook daar was gisteren protest tegen bezuinigingsbeleid. En hoe! Alleen al in Lissabon waren volgens Aljazeera 50.000 betogers op de been. Het gebouw van het IMF in die stad werd bewaakt door oproerpolitie, en werd evengoed met tomaten en dergelijke bekogeld. De woede vindt, net als in Spanje, in het bezuinigingsbeleid haar reden, De regering van premier Coelho heeft de bijdragen van arbeiders in de sociale zekerheidsfondsen verhoogd en die van ondernemers juist verlaagd. Met een werkloosheid van 15 procent is de situatie nog niet zo catastrofaal als in Griekenland en Spanje, maar toch. Felheid en omvang van de woede zijn niet bepaald vreemd.
Wat de protesten in Portugal werkelijk anders maakt dan die in Spanje is de kracht erachter, de herkomst. De gang van zaken is te volgen op een forumthread op Libcom. Eerst was er een oproep op internet onder de titel “Damn the Trojka! We willen onze levens!” om op centrale pleinen her en der acte te voeren afgelopen zaterdagavond, net als bij Portugese ambassades in diverse andere landen. De oproep vloog in het rond, en alleen al op het eiland Madeira meldden 20.000 mensen zich aan om mee te doen.
De actiedag zelf was zeer indrukwekkend. Volgens een twitteraar in totaal een miljoen mensen op de been. Uit een in een gevestigde publicatie opgesteld overzichtje komt een aantal van 669.000 deelnemers te voren, nog altijd erg veel. In Porto 100.000 mensen. Duizenden mensen die het parlementsgebouw in Lissabon belegerden. Barricades, oproerpolitie bekogeld met stenen. Het serieuze werk. 2.0000 in Coimbra, 15 tot 20.000 mensen in Viseu. Actie in zeker 17 plaatsen. De opmerking van de al genoemde twitteraar dat er sinds de Portugese Revolutie 1974-75 niet meer zoveel mensen op de been zijn geweest in protest, zopu best kunnen kloppen. Persbureau Reuters noemt, in een stuk dat door de Libcom-thread ook wordt doorgelinkt, voor Lissabon zelfs een aantal van 100.000 betogers.
Tussen de half en de heel miljoen betogers in Portugal, in protesten die niet in de eerste plaats door gevestigde organisaties op gang gebracht zijn, is buitengewoon imposant. Het totale inwonertal van Portugal is immers helemaal niet zo groot: ruim 10,5 miljoen inwoners. Dat betekent dat er gisteravond tussen de vijf en de tien procent van de bevolking is gaan protesteren. Dat dit protest zich bediende van netwerken die klaarblijkelijk buiten gangbare politieke organisaties en gevestigde vakbeweging lopen, maakt het allemaal des te opmerkelijker. Het protest in Portugal laatduidelijk zien: er zijn betere opties voor boze mensen dan afwachten, omhoogkijken en de zaken aan anderen overlaten.