zondag 19 augustus 2012
Een vreedzame actie tegen een autoritair bewind. Arrestatie, een proces. Uitspraak: meerdere jaren gevangenisstraf. We kennen het scenario – en we miskennen het tegelijk. Waarschijnlijk denken veel lezers dat bovenstaande beschrijving betrekking heeft op de schandalige veroordeling van die leden van de radicale punkband Pussy Riot in Rusland. Ja, deze beschrijving is daar op van toepassing – maar niet alleen dáár op. Precies op dezelfde dag dat het Pussy Riot-vonnis werd uitgesproken, werder in Bahrein nóg een uitspraak in een proces gedaan. Omdat dat andere proces vrijwel géén aandacht kreeg, begin ik dáár eens mee.
Het gaat om de uitspraak rechtszaak tegen Nabeel Rajab. Precies: daar heb je waarschijnlijk nog nooit van gehoord. Najeeb Rajab leeft in Bahrein. Hij heeft het Centrum voor Mensenrechten opgericht en is één van de bekendste critici van het bewind in dat land. Vorig jaar voerde hij demonstraties tegen het bewind van Bahrein aan. Daarvoor is hij afgelopen vrijdag tot drie jaar gevangenisstraf veroordeeld. Amnesty beschouwt hem als gewetensgevangene, veroordeeld wegens het vreedzaam opkomen van zijn mening. Maar van een petitie op Lowlands voor zijn onmiddellijke vrijlating – zoals voor Pussy Riot wél plaatsvond – is geen sprake geweest. Ook regent het geen uitspraken van Westerse regeringsleiders en EU-topfunctionarissen dat de straf ‘disproportioneel’; is en de rechtsgang dubieus – uitspraken die rond het Pussyriot-vonnis wel in hoog tempo loskwamen uit hoge Westerse kringen. Het verschil is tekenend.
Het langdurig opsluiten van Nabeel Rajab is deel van de campagne van het regime in Bahrein om protest en verzet neer te slaan. Bahrein is een autoritaire monarchie. Het establishemnt in de staat word voornamelijk door Soennieten gevormd die iets minder dan de helft van de burgers uitmaken. Meer dan de helft van de burgers is Sjiitisch. Sinds februari 2011 demonstreren vooral Sjiieten tegen hun achterstelling, en voor een politiek bestel waar gelijkheid voor de wet en een opheffing van discriminatie doorgevoerd worden. Aanvankelijk riepen betogers vooral om hervormingen in die richting; later weerklonk ook de eis dat de koning moest ophoepelen en het regime helemaal omver moest.
De repressie was snel en meedogenloos. Betogers bezetten een tijdlang een centrale rotonde in hoofdstad Manama, een plek die een symbolisch middelpunt van de opstand werd. Veiligheidstroepen ontruimden die plek. Op 14 maar schoten Saoedische soldaten en tanks de door opstand in het nauw gebrachte monarchie van Bahrein te hulp en smoorden de opstand. Dat had enig effect, maar in de maanden daarop bleven protesten in dorpen en in de hoofdstad plaatsvinden. Oproerpolitie bestookte betogers met traangascharges. De repressie heeft intussen vele tientallen mensen het leven gekost.
Afgelopen vrijdag nog schoot de politie Hussam AlHallad, een jongen van zestien jaar, neer, die later in het ziekenhuis overleed. ‘Zelfverdediging’, volgens de politie, want er werden molotov-cocktails gegooid. Met dat excuus zou de Griekse politie de afgelopen jaren vijfhonderd of duizend doden kunnen recht praten maar zelfs de hardhandige Griekse oproerpolitie heeft zó grof niet opgetreden. Inmiddels is er ook sprake van de dat de jongen nadat hij is neergeknald ook nog door mensen is mishandeld. Er is alweer protesten tegen de dood van de jongen geweest, protest waartegen natuurlijk weer traangas is ingezet. De repressie is veel gewelddadiger en onbeheerster dan het kwalijke, maar in verhouding nog terughoudende, staatsgeweld in Rusland. Aan de verdeling van de verontwaardiging zou je dat echter niet zeggen, want al dat traangas van Bahrein heeft in Nederland en andere Westerse landen amper tot ophef geleid.
Al deze dingen krijgen in Westerse media nauwelijks aandacht. De volstrekt vergelijkbare, en evenzeer verwerpelijke, onderdrukking van Pussy Riot krijgt voorrang. Dat wringt maar heeft ongetwijfeld redenen. Radicale mensen nemen het voor Pussy Riot op, en zo hoort het ook. De actie waarvoor ze opgesloten worden was een goed en terecht protest voor meer vrijheid, tegen het autoritaire bestuur van president Poetin, tegen het kwalijke samenspel tussen bewind en Russisch orthodoxe kerk, en tegen vrouwenongelijkheid. Uit hoofd e van vrijheid van meningsuiting, maar ook uit geestverwantschap met dit antiautoritaire geluid is het goed voor Pussy Riot op te komen. Uit reden van soortgelijke solidariteit dient echter ook het opsluiten van Nabeel Rajam absoluut en met heftigheid veroordeeld te worden. De strijd voor vrijheid is wereldwijd één strijd.
De politici en Euro-topfiguren die het voor Pussyriot opnemen, spelen intussen een politiek spel dat we totaal van de hand moeten wijzen, om meerdere redenen. Catherine Ashton bijvoorbeeld, EU-kopstuk, noemde de veroordeling “disproportioneel”. Oftewel: de straf is te zwaar! Anders gezegd: ze maakt geen bezwaar kenbaar tegen de veroordeling op zichzelf, ze heeft er geen merkbaar probleem mee dat drie vrouwen veroordeeld worden omdat ze een vreedzame actie voerden tegen een autoritaire staat in een kerkgebouw van een instituut dat met die staat samenspant. Alleen de straf vindt ze wat aan de hoge kant. Ook de Nederlandse minister Rosenthal richt zich op de strafmaat, hekelt vaagheden in het proces en noemt de straf “veel te hoog” Had een jaar cel hem beter geleken? Drie maanden? Was het dan in orde geweest?
Dat Westerse kopstukken Poetins regering wel om de oren slaan met het Pussy Riot-vonnis, maar de rechtmatigheid van d arrestatie en proces zelf maar zeer beperkt aanvechten, zegt iets. Poetin dwarszitten is politiek wel nuttig, vinden Westerse staten. Rusland is op allerlei punten een rivaal en tegenpool van Westerse belangen. De Russische rol rond Syrië – Assad de hand boven het hoofd houden, terwijl Westerse staten aansturen op regime change door een opstand tegen Assads bewind proberen voor Westerse karretjes te spannen – is één van die spanningsvelden. De Russische politie als tegenwicht tegen Westerse druk op Iran rond het kernprogramma van dit land, is een ander voorbeeld. Rusland een beetje jennen en afschilderen als vijand van de vrijheid is Westerse belangenpolitiek en heeft met échte vrijheidsstrijd niks van doen.
Maar de uitspraak tegen Pussy Riot helemáál van de hand wijzen, daarvoor deinzen Westerse politici kennelijk terug. Ook dat is wel verklaarbaar: de repressie tegen Pussy Riot is niet zo heel veel zwaarder dan de onderdrukking in veel Westerse staten waarvan politici nu mopperen op Poetin. In Rusland is er nu een wet die zware boetes stelt op het organiseren van demonstraties zonder toestemming van te voren. Dat wordt aangevoerd asls bewijs dat Poetin wel een heel autoritaire koers vaart. In Canada is echter afgelopen voorjaar een soortgelijke wet doorgevoerd, Bill 78, met boetes van duizenden tot vele tienduizenden boetes voor studentenleiders en studentenorganisaties die zich niet aan het verbod op demonstreren-zonder-aanmelding houden, naar aanleiding van de aanhoudende studentenprotesten in dat land. Mij zijn geen uitspraken van Westerse politieke kopstukken bekend tegen deze Canadese wetgeving. Toch zijn beide wetten onaanvaardbaar, en om dezelfde vrijheidslievende redenen. Dat de officiële Westerse verontwaardiging niet alleen hypocriet is, maar ook halfslachtig, zal hier mee te maken hebben. Munt slaan uit Poetins repressie is één ding; maar Westerse staten snappen best waarom Poetin radicale critici als Pussyriot niet teveel ruimte wil gunnen. Westerse staten delen immers diens gezagshandhavende neigingen.
En zou een optreden van drie kritische vrouwen in een streng gereformeerde kerk in Putten om aldaar het vrouwonvriendelijke standpunt van de SGP op de hak te nemen, in Nederland worden getolereerd door het gezag? Ik zou me daarover geen al te grote illusies maken – en een poging ertoe zou mijn volle waardering hebben. Of dat ook geldt voor minister Rosenthal, die het Pussyriot-proces zo erg zegt te vinden? Intussen hebben drie vrouwen actie proberen te voeren in de Dom van Keulen, tijdens de dienst. Bewakingspersoneel kwam in actie, procesverbaal wordt opgemaakt…
Terug naar Bahrein, voordat het ook in dit artikel aan de aandacht ontsnapt. Onderdrukking daar haalt de publiciteit nauwelijks. Maar Bahrein is dan ook een belangrijk en betrouwbaar Westers bondgenoot. Het speelt een rol in de conservatief-Arabische alliantie die onder Amerikaanse invloed tegen Iraanse aspiraties en ambities geformeerd wordt. Bahrein is ook het land waar een belangrijke Amerikaanse marinebasis ligt, pal tegenover Iran. Zo’n regime loop je als Westers politicus maar liever niet teveel voor de voeten met klachten over mensenrechten.
Pussy Riot verdient intussen alle oprechte solidariteit die ze krijgt, en hopelijk nog zal krijgen. Ik zou getekend hebben, als ik op Lowlands was geweest en de handtekeningenlijst voorgelgd had gekregen. Acties, zoals die in Keulen, zijn mooi en goed. Maar het zou toch wel érg fijn zijn als we het ook eens wat luider zouden opnemen voor soortgelijke slachtoffers in landen als Bahrein. Een solidariteitsactie met bijvoorbeeld Rajab, een protest naar aanleiding van de gewelddadige door van Hussam AlHallad, zou bepaald niet misplaatst zijn.