donderdag 23 augustus 2012
Politiegeweld, wangedrag van agenten tegenover ongewapende mensen, staat traditioneel sterk in de belangstelling van radicalen. Met name anarchisten zien het – terecht- als een erezaak om de politie te hekelen als gewelddadig instituut. Die afwijzing wortelt in onze afwijzing van de staat zelf, waar de politie een essentieel en nogal typerend onderdeel van is. Als mensen die zichzelf samen in vrijheid willen besturen, hebben wij geen tijd en geen ruimte en al helemaal geen waardering voor geüniformeerde ordehandhavers en order-opvolgers in functie.
De meeste aandacht van anarchisten krijgt een specifieke vorm van politiegeweld: het aanvallen van demonstranten en demonstraties, het arresteren en terroriseren van actievoerders, van geestverwanten, mensen die vanuit een radicale visie in verzet zijn tegen staat en kapitaal. Veel minder aandacht krijgt echter het alledaagse gevaar dat de politie oplevert, ongeacht of je probeert in de pas te lopen of juist een bewuste dwarsligger bent. Het is logisch dat anarchisten – waaronder ik ook – zich erg druk maken als radicale demonstraties worden aangevallen met aanhoudingsteams van fascistoïde knokploegtypes, met knuppels, charges te paard, scheurende busjes en waterkanon. Het zou echter ook logisch zijn om dat andere politiegeweld – dat iedereen kan raken, hoe voorzichtig je ook bent en hoezeer je de gevestigde orde ook accepteert – meer op de hak te nemen. Dat maakt immers deel uit van een strijd om vrijheid voor iedereen, tegen onderdrukking waar die ook maar voorkomt. Het laat tevens zien dat anarchistische, anti-staats/ anti-politie-overtuigingen een relevantie hebben voor iedereen die overeind moet blijven in een maatschappij die immers niet alleen anarchisten, maar de overgrote meerderheid van de bevolking onderdrukt.
Voorbeelden van grof politieoptreden buiten de actievoerderscontext stapelen zich op. In de voorzomer was er enige ophef over een op video vastgelegde aanhouding van een dronken man door twee agenten. Eén daarvan trapte de man gericht in zijn kruis, en leef doortrappen nadat de man ineenzakte. Vervolgens werd hij in een politiebusje gekwakt en afgevoerd. De officiële politieversie was dat de man voordat het filmpje begon, zich wel degelijk hevig verzette. Zelfs als we de politie geloven – en waarom zouden we? – dan nog is het vervolg duidelijk: het verzet van de man was al gestopt, maar het trappen ging nog enige tijd door. Zélfs als je de aanhouding op zich gerechtvaardigd vindt – en waarom zouden we? – dan nóg is dat trappen van een weerloos gemaakte man een brute wandaad.
Maar de politie kwam er mee weg. Het OM stelde geen strafvervolging in, politie had volgens de regels gehandeld. Dat helpt ons er aan herinneren wat de regels kennelijk inhouden: het recht op mishandeling als je agent bent. Intussen heeft de Nationale Ombudsman, Alex Brenninkmeijer, besloten dat hij geen nader onderzoek doet. De redenen die hij noemt zijn tamelijk onthutsend. Verder onderzoek gaat geen duidelijkheid leveren in een situatie waarin getuigen zowel elkaar als de politieversie tegenspreken. “Ook de geweldsrapportage blijkt deels een onjuiste inhoud te hebben. Deze onduidelijkheid baart mij ernstige zorgen, temeer omdat het onwaarschijnlijk is dat verder onderzoek de feiten wél boven tafel zou brengen.” Er is onjuist gerapporteerd – slordig of leugenachtig, of een combinatie. De toedracht is niet te achterhalen. Feitelijk toch een soort succesvol doofpotje. De ombudsman zegt er nog bij dat hij de indruk blijft houden dat er ‘disproportioneel’ is opgetreden. “Het vooronderzoek heeft die indruk niet kunnen wegnemen”, aldus Brenninkmeijer. De politie gaat zelfs formeel over de schreef, maar komt er mee weg omdat de echte toedracht, mede door slechte verslaglegging van politiezijde, niet te achterhalen is. Dat zegt de ombudsman in feite.
De politie weet nu wat ze moet doen: schoppen als ze dat wil, en zo wazig rapporteren dat de waarheid niet meer te achterhalen is. Als dit allemaal gangbaar politieoptreden is – slechts opmerkelijk omdat het op video verscheen en een publicitaire rel teweegbracht – dan loopt iedereen met een borrel teveel op, of iedereen die daarvoor kan worden aangezien, gevaar. Dat de politie zo verontwaardigd reageerde – ‘we deden toch niets bijzónders?’ – doet wat dat betreft het ergste vrezen. En nogmaals, de politie komt er dus mee weg.
Onlangs was er een voorval dat ook een schril licht op de politie werpt. Het gebeurde in Noordwijk. Aanvankelijk luidde het bericht dat omstanders hulpverleners dwarsboomden bij een scooterongeluk, dat de politie te hulp kwam en mensen maanden ruimte te maken, en vervolgens stevig ‘moest’ ingrijpen toen dat niet gebeurde. Al snel bleek de toedracht enigszins anders. “De politie stelde zich bijna agressief op. Ik wil het woord uitlokking niet gebruiken, maar daar heeft het wel wat van weg. Afgelopen weekend was de politie al voor het incident met de scooter in groten getale aanwezig met hondengeleiders. Het is niet zo dat de politie op kwam draven omdat er bezoekers de hulpdiensten belemmerden. De politie is medeveroorzaker van de agressie.” Dat zegt Dennis Salman, nota bene een VVD-raadslid, die prompt van partijgenoten de wind van voren kreeg: ‘hoe durf je de politie in twijfel te trekken?’
Zelfs politiewoordvoerder Van Gooswilligen erkent dat “er in eerste instantie geen sprake was van agressie, maar hij herkent zich niet in het geluid dat de politie agressief zou hebben gereageerd.” Dat de pure zichtbare aanwezigheid van politie met grote honden kort aangelijnd agressie zou kunnen opwekken bij toch al geagiteerde mensen, zou dat zo’n Van Gooswilligen nu echt ontgaan? Het heeft er hier veel van weg dat uitgaanspubliek door politie bij voorbaat als agressief wordt gezien en behandeld – waarna natuurlijk precies gebeurt wat je kunt zien aankomen: menen worden boos en laten dat merken. Dan zijn er vervolgens de knuppels. De wapens, bedoel ik dan.
Hoe on-behulpzaam de politie is, bleek vorig jaar al toen agenten een file deden ontstaan om iemand die na het tanken niet had betaald aan te houden. De file kostte een man het leven toen de achtervolgde man op hem inreed. De politie had dus een file helpen veroorzaken die een mens het leven kostte. “Het inzetten van de filefuik met dodelijke afloop veroorzaakte veel kritiek.” Vreemd, he? Maar het OM ziet geen reden voor strafvervolging, zo werd afgelopen dag bekend. Weliswaar vindt ook het OM het veroorzaken van de file voor dit doel verkeerd, want riskant voor de verkeersveiligheid. Maar strafbaar? Nee, dat niet. “De politieambtenaar die (…) opdracht gaf tot het creëren van de file(…), kon niet terugvallen op regelgeving of beleid op dit ge ied, omdat die niet bestaat.” Onzin natuurlijk: het in gevaar brengen van de verkeersveiligheid, het bewust veroorzaken van riskante situaties, zou – als het geen politieagent betrof althans – wel degelijk via één of ander wetsartikel kunnen worden aangepakt. Het is onzin dat daarvoor een speciale regel over filefuiken noodzakelijk is. Als ik moedwillig een file veroorzaak, waardoor iemand wordt doodgereden, dan zou geen OM mij van strafvervolging vrijwaren. Maar de politie blijft weer keurig uit de wind.
Dit soort dingen zijn méér dan losse incidenten. Ze laten een apparaat zien waarvoor welzijn en zelfs mensenlevens niet al te zwaar tellen, zodra er in het kader van ordehandhaving – core business van de politie – of misdaadbestrijding – bijzaak, maar nodig om hun core business geloofwaardig en effectief door te voeren – iemand moet worden aangehouden. Ze laten tegelijk een apparaat zien dat een gevaar vormt voor ons allemaal. Het mag duidelijk zijn, en harder van de daken geschreven worden. De politie is geen hulpdienst.