donderdag 12 juli
Al enkele dagen komen er berichten over omvangrijke protesten in Saoedi-Arabië. Ooggetuigenverslagen, foto’s en filmpjes duiden op duizenden, mogelijk tienduizenden betogers, op veiligheidstroepen die met scherp schieten, en op zeker drie doden. Vrijwel niets daarvan bereikt ons via gangbare Westerse media. Het betreft echter belangrijke ontwikkelingen, met potentieel grote gevolgen.
De recente protesten begonnen nadat het bewind een zekere Sheikh Nimr-al Nimr liet arresteren. Nimr is een belangrijk sjiitisch geestelijke en criticus van het regime. Die arrestatie vond plaats onder druk van aartsconservatieve Salafistische geestelijken. De arrestatie vond op 8 juli plaats, en leidde tot protesten. Veiligheidstroepen probeerden die neer te slaan en schoten twee mensen dood: Akbar Shakouri, een blogger, en Mohammed al-Filfil. Op de begrafenis van al-Filfil kamen duizenden mensen samen in een nieuw protest. Dat bericht Al Akhbar. Dit alles vond plaats in Qatus, in het oosten van het land.
Aljazeera bericht dat de arrestatie zelf ook gepaard ging met geweld: betogingen begonnen “nadat de Nimr werd opgejaagd, beschoten en gearresteerd terwijl hij reed”, aldus Hussain-al-Alk, een mensenrechtenactivist. Ook hij wijst op druk uit soennitische hoek om de sjiitische regeringscriticus op te pakken. “De Soennieten begonnen te zegen: ‘Waarom, als wij iets tegen de regering zeggen, pakken jullie hem onmiddellijk op, terwijl de sjiieten, daar doe je niets tegen.’” Over Nimr zelf lezen we hier ook iets meer: hij pleitte al in 2009 voor vrijlating van politieke gevangenen, maatregelen tegen corruptie en voor gelijke rechten voor sjiiten.
In dat laatste ligt de wortel van de demonstraties. Sjiieten vormen een minderheid in het voornamelijk door soennieten bewoonde Saoedi-Arabië. Het gaat om zeker een miljoen, mogelijk twee miljoen, mensen. Ze wonen in het oosten van het land, het gebied dat aan Bahrein grenst, een land waar de meerderheid sjiitisch is en opstandigheid vanuit die meerderheid tegen het soennitische establishment en bewind al bijna anderhalf jaar aanhoudt. Het gebied waar de sjiitische minderheid woont is ook nog eens een regio waar heel veel olie zit, en dus van grote strategische waarde voor het bewind. Protesten zijn er al langer: sjiiten worden achtergesteld, zijn overwegend relatief arm, en eerder protest stuitte ook op staatsgeweld. Bij zulk geweld vielen in de laatste twee maanden van vorig jaar minstens zes doden. Van een echt softe houding jegen de sjiitische gemeenschap vanuit het bewind is dus bepaald geen sprake. Wel van voorzichtigheid, want ook het bewind zal zich realiseren dat het met vuur speelt. Zoals we zagen is die relatieve terugjhoudendheid al teveel voor conservatieve soennietische geestelijken die van de Saoedische monarchie een nóg repressiever maatschappij zouden willen maken.
Maar al wortelen de protesten in specifieke grieven onder de sjiitische gemeenschappen, het is geen etnisch-religieus conflict. In essentie is het een roep om meer vrijheid, een einde aan discriminatie en onderdrukking. Jadaliyya publiceerde een verhelderend interview met iemand van Eastern Province Revolution, een jongerengroep actief op Facebook en Twitter die inmiddels deel uitmaakt van de Coalitie voor Vrijheid en Gerechtigheid die protesten bundelt. ‘Eastern Province’ slaat op de oostelijke provincie waar de sjiitische gemeenschappen wonen en waar de protesten plaatsvinden. Doelen van de Coalitie: “We beogen een eind te maken aan dictatoriaal bestuur door het organiseren van revolutionaire en legale activiteiten naast het voorzien in een ondersteunende media-rol.” De bedoeling is te komen tot “een gekozen regering die de wil van het volk vertegenwoordigt door grondwettelijke instellingen die wereldwijd worden erkend.” In het interview wordt de nu dus gearresteerde Sheikh Nimr genoemd als ‘adviseur’ van de protestbewegingen. Maar de doeleinden zijn seculier en democratisch, niet religieus en sektarisch, er wordt geprobeerd contact te leggen met dissidenten buiten de sjiitische gemeenschap. Deze beweging streeft dus naar liberale democratie, niet naar een fundamenteler bevrijdingsstrijd. Maar in de strijd voor zulke democratie oefenen mensen hun directe macht uit op straat en ontdekken ze kracht en solidariteit, die verdergaande, radicaler vergezichten kan openen. Het zou totaal verkeerd zijn om protesten als deze af te doen als niet-revolutionair van betekenis, enkel vanwege de (nog) beperkte formele doelstellingen van organisatoren.
Het interview geeft informatie over eerder protest, en laat zien hoe georganiseerd de bewegingen al zijn. De protesten van deze week komen overduidelijk niet uit het niets. Over de recente gebeurtenissen vinden we vooral veel op het weblog van de Angry Arab. Juist omdat Westerse media deze gebeurtenissen goeddeels negeren, en veel liever over Syrië schrijven, besteedt de maker van dat blog er juist extra aandacht aan. Hij is kennelijk in contact met iemand die als correspondent in het land optreedt. Op 8 juli al citeert hij zijn correspondent. “grote demonstratie van Awemeyah naar Qatuf (meerdere kilometers). Mensen waren boos. Dan: scherpe munitie kwam als regen!” Het bericht bevat een videofilmpje. Op dezelfde dag komt Angry Arab met de namen van de twee doodgeschoten mensen op die demonstratie, maar voegt eraan toe dat de naam van de derde dode hem nog niet bekend is. Er zijn dus kennelijk die dag drie, niet twee mensen omgekomen. Op 10 juli kwam hij met videomateriaal van de begrafenis van één van de doden, en ook met een berichten van een contactpersoon (het is niet duidelijk of het steeds dezelfde correspondent is). Die schreef eerst: “Vannacht in Qatif. Tienduizenden. Vrouwen gezien.” Iets later: “Niet zeker van de aantallen, maar zeker tienduizenden. Mensen riepen de naam van Nimr. Boos en verdrietig vanwege de dood van de begrafenis van vandaag (Sayed Mohammed Alfilfil, 17 jaar).” http:// Bij dit bericht staan enkele foto’s.
Interessant is ook een bericht van de correspondent in Bahrein die Angry Arab op de hoogte houdt. Die schrijft dat er kennelijk in Bahrein ook al geprotesteerd wordt tegen de aanhouding van Nimr, en gaat verder: “Na de Saoedische bezetting van Bahrein hebben betogers in Bahrein, begrijpelijk, het gevoel dat hun strijd en die van de betogers in Saoedi-Arabië één is.” Hij houdt een samenvloeien van de beide protestbewegingen voor mogelijk. Zoiets zou een uiterst opwindende , belangrijke en vrolijk makende ontwikkeling zijn, eentje waarmee de macht van de verzameling aartsconservatieve dictators pas echt in gevaar zou komen. Het is dan ook zaak om de ontwikkeling in dit gebied met grote aandacht te volgen.