donderdag 31 mei 2012
Onderstaand stuk is geschreven voor de website van Doorbraak, waar het intussen al te vinden is.
Onwaarschijnlijk groot zijn de straatprotesten van de laatste tijd in de Canadese provincie Quebec, en onwaarschijnlijk langdurig ook. Intussen breiden de protesten zich uit buiten de deelstaat Quebec, naar andere delen van Canada. Het begon als studentenprotest tegen een forse verhoging van het collegegeld. Het groeide uit tot een protest tegen een noodwet waarmee de regering het studentenprotest probeerde te beteugelen. Van studentenprotest is het uitgegroeid tot een indrukwekkende volksbeweging.
Het begon alweer maanden geleden. Sinds 13 februari staken veel studenten tegen een stapsgewijze verhoging van het collegegeld in Quebec met 300 dollar per jaar, van nu tot in 2019. Zo moet het collegegeld van 2000 dollar nu in 2019 naar dichtbij de 4000 zijn gebracht. Studenten zijn daar logischerwijs erg boos over, ze dreigen met een grote studieschuld te worden opgezadeld. Voorstanders van de maatregel wijze erop dat zelfs na de verhoging, het collegegeld nog altijd lager is dan in andere delen van Canada. Daar wordt tussen de 4000 en de 7000 dollars collegegeld geheven. Studenten buigen niet voor dat argument. Waarom zouden ze ook? Dat het elders nog duurder is te studeren dan in Quebec, is geen reden om daar ok een hoger collegegeld te accepteren. Het is eerder een goede reden om op te komen voor minstens een verlaging van het collegegeld in die andere provincies.
Studenten gingen in staking, en demonstreerden. Dag na dag na dag na dag. Al op 22 mei was het de honderdste dag van actie. Soms botsten de boze studenten hevig met de politie die har botte ding deed met arrestaties en pepperspray. Soms voerden studenten actie in de universiteit, zoals op 17 mei. Toen verstoorden actievoerende studenten met een lawaaiprotest met fluitjes en trommels de colleges in de Universiteit van Quebec. De dag ervoor was een grote demonstratie uitgemond in rellen, met vernielde ruiten van bankgebouwen, en ook met 122 arrestaties. De premier van Quebec gaf geen krimp, integendeel. Zijn regering kwam met een noodwet die de situatie nog verder hielp escaleren. Al eerder stelde hij zich provocerend op, door de studentenbond CLASSE uit onderhandelingen weg te sturen met als voorwendsel dat die tegelijk bij een felle demonstratie waarbij met de politie gevochte werd betrokken was. Daarop trokken ook andere bonden zich uit de onderhandelingen terug. De gebeurtenissen van die dagen – rond eind april – zijn vooral uit de aanvullingen bij een Libcom-stuk – zelf overgenomen uit de gevestigde pers overigens – terug te halen. Het onderhandelingsbod van de premier was sowieso een beetje raar: een iets meer gespreide invoering va d verhoging, maar wel naar een nog wat hoger niveau… De strijd laaide steeds op. Nu gebeurde na die noodwet iets soortgelijks
Die noodwet hield een aantal dingen in. Het semester werd erin voor afgesloten verklaard. Maar belangrijker: de noodwet perkte de demonstratievrijheid ernstig in. Demonstraties met 50 mensen of meer moest je minstens acht uur van tevoren aanmelden, en daarbij dient de geplande route te worden doorgegeven. Op het niet nakomen van deze plicht kwamen hoe boetes te staan. Ook het houden van pickets en het tegenhouden van studenten die de lokalen binnen wilden gaan, werd zwaar strafbaar. Op 18 mei werd het wetsvoorstel al wet ook.
Als de regering dacht dat met deze intimiderende wetgeving de studentenopstand snel bedwongen zou zijn, heft ze een grote misrekening gemaakt. Studenten gingen meteen weer de straat op, en bleven dat doen. Omstanders maakten met applaus duidelijk dat ze de studenten steunden. Vanaf het aannemen van de wet lieten in sommige buurten van Montreal mensen me luidruchtig potten-en-panen-protest vanaf de stoep of hun balkon hun afkeuring van die wet blijken. En op 22 mei vond een gigantisch protest plaats tegen die wet. Enkele honderdduizenden, veelal in rode shirts geklede, demonstranten stroomden over de straten van Montreal. CLASSE, de bundeling van krachten die veel van het protest helpt organiseren, sprak van “de grootste daad van burgerlijke ongehoorzaamheid in de geschiedenis van Canada”. Een deel van de demonstratie hield zich aan de nieuwe regels. Maar het deel van de demonstratie waar CLASSE toe opriep deed dat welbewust niet, en overtrad dus die nieuwe wet. Op het plein waar de demonstranten bijeenkwamen passen zo’n 100.000 mensen; schattingen spraken van 75.000 tot 150.000; CLASSE had het zelfs over 250.000 deelnemers. En ik heb hogere schattingen gezien.
De dagen erop bleven mensen protesteren. Niet alleen studenten, en niet alleen in Montreal. Op 28 mei hielden zo’n 700 advocaten en andere juristen, veelal in toga, een stille tocht als protest tegen de wet. En voor deze woensdag, 30 mei, is een oproep gedaan om in héél Canada om acht uur ‘s avonds met potten en pannen lawaai te maken. Op zestig plaatsen in Canada is dan actie voorzien, naast solidariteitsactie in Londen, New York, Washington en Parijs. Volgens iemand die bij de organisatie hiervan betrokken is, is de actie in 72 uur tijds opgezet.
Het is duidelijk: heel veel mensen in Canada herkennen zich in het protest van de stakende studenten. Heel veel mensen zijn verontwaardigd over wetgeving die he recht om actie te voeren zo inperkt. Zo groeit wat begon als studentenprotest uit tot een brede opstand tegen bezuinigingsbeleid en repressie. Het is een opstand die geen teken vertoont om snel te verdwijnen, hoe hard de politie ook optreedt. En de politie tréédt herhaaldelijk hard op. Het totaal aantal gearresteerde actievoerders loopt al in de enkele duizenden, en het geweld van agenten schokt mensen.
Intussen staan ook de studenten zelf nog steeds voor hun verzet tegen de collegegeldverhoging. Er wordt over de staking verteld dat er ‘maar’ één derde van de studenten meedoet. Welnu, hoe zou Nederland eruit zien als ‘slechts’ één derde van de studenten staakte, en dat al sinds februari? Hun strijd is goed en strategisch doordacht georganiseerd, zoals uit een verslag op Libcom blijkt. Er zijn in Quebec meerdere studentenbonden: twee ervan zijn verbonden aan de nationalistische partij in Quebec, en een derde die onafhankelijk van partijpolitiek en openlijk antikapitalistisch is: ASSE. Die laatste bond staat midden in deze strijd. Ze heeft een bredere bundeling om zich heen, waar afdelingen van andere bonden ook aan deel kunnen nemen. Dit is het a genoemde CLASSE. Zo kunnen leden van diverse bonden samenwerken, terwijl het radicale ASSE toch haar zelfstandigheid bewaart en met haar radicalisme invloed op bredere groepen studenten uitoefent. Studenten organiseren zich in assemblees per faculteit of studierichting. Besluitvorming verloopt niet, zoals we gewend zijn rond Occupy en dergelijke, op basis van consensus maar met meerderheidsstemming. Wel wordt gepoogd in de geest van consensusbesluitvorming te werken door in assemblees mensen aan t wijzen met als taak erop te lette dat mensen niet nodeloos hun mond houden of zich geschoffeerd voelen.
Besluitvorming om te staken gaat slim: een assemblee kan bijvoorbeeld besluiten tot staken, maar eraan toe voegen dat de staking pas begint als er in totaal minstens 2.000 mensen meedoen, kortom: als er ook andere assemblees v tot staking hebben besloten. Zo kun je gang maken, vaart krijgen. Deelname aan assemblees is aanzienlijk. Tactisch treden studenten vaak ook handig op, bijvoorbeeld door professoren wél, maar studenten níét tegen te houden als ze naar de klaslokalen wilden. Zo kreeg je wél en staking, maar géén nodeloze frictie tussen stakende en niet stakingsbereide studenten. Al met al wekt het de indruk of actievoerende studenten erin slagen slagvaardigheid in de acties te combineren met effectieve en breed gedragen zeggenschap over hun eigen strijd.
In de Guardian wordt de protestgolf – de studenten, maar ook allerlei andere protesten – intussen al “Maple Spring” genoemd, ‘Esdoorn-lente’, genoemd naar het blad van de esdoornboom op de Canadese vlag. De veelvormigheid, de stevige aanpak, de steeds bredere omvang en de pure hardnekkigheid van het protest, maakt de revolte tot een ontwikkeling waar we zowel veel van kunnen leren als hoop aan kunnen ontlenen.