donderdag 24 mei 2012
Een rechter in Groningen heeft vandaag uitspraak gedaan: de ontruiming gisteren van het vluchtelingenkamp in Ter Apel was “disproportioneel”. Er had eerst gekeken moete worden naar minder zware middelen om de punten die de gemeente aanvoerde – brandveiligheid bijvoorbeeld – op te lossen. Voor enige blijdschap is wel reden. Voor tevredenheid echter geenszins, en de verontwaardiging die velen voelen over de wanstaltige taferelen wordt eerder groter dan kleiner.
Eerst de uitspraak zelf maar even. “De gemeente had andere mogelijkheden om de veiligheid van het kamp te waarborgen”, aldus vat Nu.nl het samen. “Toen de Irakezen en Afghanen woensdag het kamp hadden verlaten, kwam er ruimte om de overgebleven terreinen over het terein te verspreiden. Van een ‘acuut brandgevaar’ was toen geen sprake meer” – een tricky argument, want het komt erop neer dat, als de Irakezen en Afghanen waren gebleven er wellicht wél ontruimingsgrond was geweest volgens de rechter. Tenslotte: “De rechtbank oordeelde verder dat er geen sprake was van oproer of andere ernstige wanordelijkheden in het kamp die ontruiming rechtvaardigden.”
De rechtbank gaat niet zover dat ze het argument ‘brandgevaar’ bestempelt als ordinair ontruimingsexcuus. Toch is er veel dat daarop wijst. Er is contact geweest tussen actievoerders en brandweer, en dat had al tot verbeteringen geleid, “en op hun advies voorzieningen zijn geregeld en het kamp werd geherorganiseerd zodat er voldoende vluchtwegen waren”, volgens een ooggetuigeverslag. De burgemeester van Vlagtwedde zélf gaf nog op zaterdag aan dat zij in de gang van zake op het kamp geen aanleiding zag tot ingrijpen. Druk vanuit de regering, het succesvol losweken van Irakezen zodat die ingingen op het aanbod van Leers , misschien wel de dreiging met bestuursdwang uit Den Haag, heeft de weg geopend naar ontruiming. Brandgevaar was de smoes, het breken van verzet en solidariteit het doel. In dat breken van verzet en solidariteit zijn echt schandalige zaken gebeurd. Doorbraak plaatste er een artikel over, en een verslag op Groningendichtbij.nl vertelt hoe dokter Co, 74 jaar en aanwezig om vluchtelingen te helpen, door agenten ruw is gearresteerd, en zelfs een tijde met vluchtelingen in een soort kooi opgesloten heeft gezeten. Nog een arts werd, terwijl hij hielp met inpakken van spullen uit de medische-hulp-tent geslagen door een ME-er. De foto’s die er intussen de ronde doen van de ontruiming – groepjes wanhopige angstige mensen, ME-bussen om het terrein, dreigende geüniformeerde lieden eromheen – zullen niet alleen bij mij zeer onaangename associaties hebben opgeroepen. Ik noemde de gang van zaken – de ontruiming zelf én de wijze waarop – gisteren een misdaad. Dat de rechtbank die misdaad nu ‘onrechtmatig’ noemt maakt voortzetting van de strijd tegen deze en aanverwante misdaden iets gemakkelijker. Het opent hopelijk mogelijkheden om langs juridische weg de nog vastzittende vluchtelingen versneld vrij te krijgen en wellicht het kamp zelf weer te laten herrijzen.
Toch is voorzichtigheid gepast: ik vermoed dat bestuurders die aan het ontruimen slaan, best wéten dat ze door een rechtbank teruggefloten kunnen worden. Toch doen ze het: de waarde va het voldongen feit – de ontruiming zelf, het intimiderende effect ervan – weegt waarschijnlijk in hun ogen ruimschoots op tegen de kosten. Een volgende keer doen ze zoiets dus doodleuk weer, daar kunnen we maar beter van uitgaan. Schadevergoedingen voor onrechtmatig vastgezette mensen: voor die mensen zelf erg welkom, en hopelijk krijgen ze een fors bedrag. Maar op een begroting is het bedrag een kleinigheid. Bovendien zijn de proceskosten zelf – voor staatsinstellingen een minieme begrotingspost – een aderlating en een zware last voor doorgaans niet bepaald rijke actievoerders. De juridische nederlaag die de gemeente Vlagtwedde vandaag incasseerde, is waarschijnlijk als risico ingecalculeerd, kost ze niet al te veel, en kost de aanjager van de misdaad – minister Leers – vrijwel niets, behalve een miniem beetje imagoschade. Zijn doel is intussen bereikt: het kamp is neergehaald, hoe ‘onrechtmatig’ de ontruiming vervolgens ook bleek te zijn. Hervatting van een gesloopt kamp is ook nog eens lastiger dan het gaande houden va een bestaand kamp, hetgeen de rechterlijke uitspraak ook van beperkt nut maakt. Welkom, zeker. maar geen reden tot euforie. En voor dankbaarheid jegens ‘de rechtsstaat’ is geen reden. Dit soort dingen zijn gewoon één van de methoden waarmee gezagsdragers nog enige legitimiteit, de schijn van ‘onze rechtsstaat’ overeind proberen te houden.
Bij voortgezette strijd is enig vertrouwen in ‘de rechtsstaat’ dan ook misplaatst en riskant. Het is het actiekamp zelf, en de erom heen ontplooide solidariteit, die in de hele gang van zaken beslissend is geweest; de gang aar de rechters dient gezien te worden als puur een tactiek, en niet als het belangrijkste actiemiddel. Het is de inzet van vluchtelingen zelf, en van mensen die rechtstreekse en horizontale solidariteit betuigen en organiseren – van inzamelen en afleveren van spullen tot het helpen verdedigen van actiekampen – die in het middelpunt van de komende strijd dient te staan.