maandag 16 september 2019
Gedonder van onder, 16 september 2019 – VS bedreigt Iran, verkeerde afslag Hong Kong, Gele Hesjes terug in Frankrijk
Er is opeens weer alle reden hebben om elk moment een aanval van de VS op Iran te verwachten. Dat gevaar leek eventjes weg te ebben nadat Trump zich ontdaan had van zijn bloeddorstige veiligheidsadviseur John Bolton. Maar ook zonder die oorlogsstoker geeft de VS graag Iran de schuld van alles, van slecht weer tot en met dalende beurskoersen. In dit geval is een drone-aanval op Saoedisch oliebedrijf Aramco de aanleiding.
De Houthi-beweging – die in de oorlog in Jemen vecht tegen Saoedi-Arabië en haar bondgenoten – heeft die aanval opgeëist. De VS beweert dat Iran achter de aanval zit. Ja, Iran steunt die Houthi’s. Maar dat is natuurlijk geen enkel bewijs, en de satellietbeelden waar de VS mee wappert zijn dat net zo min als de fameuze Powerpoint-presentatie van Colin Powell dat in de aanloop naar de Irak-oorlog was. Maar om een grote oorlog te lanceren, heeft de VS natuurlijk ook helemaal geen bewijs nodig. Dat wisten we al. Trump laat intussen weten dat de VS er he-le-maal klaar voor is.(1)
Het zou heel goed weer blufpoker kunnen zijn, Trump is daar bedreven in, zij het waarschijnlijk min of meer per ongeluk. Maar het zou ook heel goed verder uit de hand kunnen lopen. Een klemmende vraag in dit verband: waar is de vredesbeweging?! Waar zijn de mensen die dit soort agressie verwerpen, die deze verwerping omzetten in actie, en daarbij niet in de val trappen dat ze steun gaan verlenen aan de Iraanse staat, het andere kamp in deze dreigende oorlog?
Hong Kong
Intussen gaat de enige oorlog waar echt een kant in valt te kiezen grensoverschrijdend door: de oorlog van onder tegen boven, de oorlog tussen de klassen in de breedste zin van het woord. Maar dat gebeurt vaak in zeer verwrongen vorm. Arbeiders staan tegenover kapitalisten en hun staat, maar leunen darabij op andere staten. En in protesten doen ook grote aantallen mensen mee die helemaal niet aan de onderkant van de maatschapij zitten en dus helemaal geen consistente bondgenoten in de klassenoorlog zijn. Een voorbeeld van zo’n heksenbrouwsel zien we in Hong Kong.
De opstand voor behoud en uitbreiding van politieke vrijheden gaat nog steeds door. De revolte richtte zich tegen een uitleveringswet waarmee – zo was en is de angst – autoriteiten niet alleen corrupte zakenlieden maar ook dissidenten, sociale activisten tegen plaatselijk bestuur en Chinese regering en dergelijke – over kon dragen aan de Chinese staat. In die staat is beschuldigd worden al bijna hetzelfde als veroordeeld worden. De wet was dus een repressie- en intimidatiewet. Ze is inmiddels van tafel gehaald, formeel althans. In die zin hebben de protesten gewerkt.
Grote protesten waren er al in juni. De maanden erop zwol de opstand aan, met massademonstraties, felle gevechten tussen jonge betogers en een steeds agressiever oproerpolitie, werkonderbrekingen en stakingen. De opstandigen (3) – voornamelijk jongeren tussen de 10 (!) en 30 jaar, zeer veel studenten en scholieren, ook veel jonge werkende mensen, vaak in flexcontracten – eisten intrekking van die wet, en voegden er snel onder meer het aftreden van bestuurder Carrie Lam, onderzoek naar politiegeweld en verkiezingen van het bestuur aan toe. Een gerechtvaardig vrijheidsverlangen dreef ze, acute sociale nood voedde de woede. Bij die nood kun je denken aan de schandalig kleine en schandalig dure onderkomens waar mensen in moeten leven, maar ook aan hoge werk- en studiedruk. Heel sterk was en is de angst dat de Chinese staat de al beperkte vrijheid steeds verder terug zou draaien en van het ‘één land, twee systemen’ dat beloofd was bij de overdracht van Hong Kong aan China door het koloniale gezag van Groot-Brittannië weinig over zou blijven.
Maar veel van de woede kanaliseerde zich in een drang naar vooral plaatselijke verandering, meer autonomie voor Hong Kong, tot en met (voor sommige actievoerders) volledige onafhankelijkheid. Dat ging gepaard met reactionaire geluiden tegen Chinezen als zodanig. En een aanzienlijk deel van de protestbeweging hengelt mat grote nadruk naar steun van Westerse mogendheden. Vorige week beleefde Hong Kong een forse demonstratie met Amerikaanse vlaggen en dergelijke. Trump werd te hulp geroepen… Gisteren betoogde wederom een grote menigte, waarbij betogers weer stuitten op politiegeweld. Eerder die dag verzochten demonstranten naast Trump ook Groot-Brittannië te hulp(3). De vroegere koloniale mogendheid! Sinds wanneer is dat land – waar de premier vorige week een parlement maar eens naar huis heeft gestuurd, al die inspraak is maar lastig – een vriend van de vrijheid?
Het is een tragische ontsporing, met China als lachende derde. De regering van dat land kan dit soort pro-koloniale taferelen immers benutten om de hele protestbeweging tot anti-Chinees, imperialistisch complot te reduceren. Waarmee de vrijheidsdrang achter het protest – springlevend, onmiskenbaar, hoezeer ook een reactionaire kant op gestuurd – totaal onder de tafel gewerkt kan worden. En de anti-Chinese toonzetting, gecombineerd met het feit dat aanhoudende opstandigheid onvermeidelijk ook overlast bezorgt aan bewoners van Hong Kong zelf, voedt intussen tegendemonstraties waarin loyaliteit aan China bezongen wordt en de politie openlijk geprezen.
De op zich zelf rechtmatige protestbeweging in Hong Kong, althans een zeer belangrijke vleugel erin, is hard bezig de verkeerde afslag, de afslag naar rechts te nemen. Dat daarbij Westerse geldstromen, contacten tussen delen van de oppositie, Westerse politici en ongetwijfeld ook geheime diensten deze reactionaire draai helpen voeden, spreekt vanzelf. Dat die beïnvloeding niet hetzelfde is als ‘de VS en het Verenigd Koninkrijk hebben de protesten aan een touwtje’, doet dat wat mij betreft eveneens. Maar erg veel vrolijkheid is er voor rebellen wereldwijd aan de gang van zaken momenteel niet meer te ontlenen.
Frankrijk
Opgewekter word ik van het nieuws uit Frankrijk. Daar zijn Gele Hesjes-protesten terug van weggeweest. Al op 6 september was het raak in Montpelier: 1.500 demonstranten volgens de politie, maar ‘plaatselijke autoriteiten’meldden 1.800 deelnemers. Die verloor een politiewagen aan het vuur en de vlammen die we elke staat toewensen. Ook etalages kregen het te verduren. Politie pakte enkele mensen op en schoot weer eens met traangas. Actie was er ook in Toulouse, Straatsburg en Rouen, aldus France24 waar ik het bovenstaande uit pluk.(4) Op 13 september was Nantes aan de beurt. Het aantal actievoerder was daar niet enorm: ‘honderden demonstranten’ , schrijft DW.(5), France24 heeft het over 1.800 demonstranten volgens ‘plaatselijke’ autoriteiten.(6) Heel weinig is dat toch ook weer niet. Betogers gooiden van alles naar de oproerpolitie. Die zorgde voor ‘wolken van traangas’ in de straten. Ook in onder meer Nancy, Toulouse en Lyon was actie. Op de actie in Nantes was een spandoek te zien met ‘Justice pour Steve – Ni Oublie ni Pardon’. Gerechtigheid voor Steve, niet vergeten, geen pardon’. Dat verwijst naar Steve Maia Canico, verdronken in de Loire rivier nadat politie bezoekers aan een dance-feest bestookt had met traangas. Steve was één van de bezoekers.(7)
De Gele Hesjes, terug van weggeweest, begonnen in november 2018 als protest tegen een belastingmaatregel waarmee de brandstofprijzen verhoogd werden. Die werd verkocht als klimaatbeleid maar werkte als bezuinigingsmaatregel;, als anaval vooral op mensen buiten Parijs die zonder auto nauwelijks naar werk of winkel konden, omdat openbaar vervoer nauwelijks bestaat, maar de afstand tussen woonplaats en werk-of winkelplek aanzienlijk is. Mensen bezetten kruispunten en troklken de aandacht door hun gele hesje – vor automobilisten verplicht in Frankrijk – aan te trekken. Dat werd het actiesymbool en de naam van een beweging die al snel het aftreden van president Macron eiste en vooral de laatste maanden van 2018 zeer felle protesten hield, met aanhoudende straatgevechten.
De inhoud van de protesten was diffuus. Gerechtvaardigde woede over neoliberaal beleid en bestuurlijke arrogantie, maar hier en daar ook openlijk racisme en ene sterk nationalistische uitstraling – waarbij echter de nationale vlag en de Marseillaise eerder functioneerde als verwijzing naar de Franse Revolutie als naar wat voor Franse grandeur dan ook. Dubbelzinnigheden en tegenstrijdigheden alom. Fascisten namen deel, socialisten namen deel, anarchisten namen gelukkig ook deel, antifascisten namen deel, vooral ook om fascisten de demonstraties uit te werken, hetgeen soms met succes gebeurde. Het chaotische, tegenstrijdige en veelvormige protest van de Gele hesjes rommelde door tot ver in het voorjaar. Rechts slaagde er gelukkig niet in om de beweging tot haar instrument en speeltje te maken. Enorme repressie maaakte het actievoeren steeds moeilijker, vooral in Parijs. Met de zomervakantie verdwenen de Gele Hesjes van de straten. Nu zijn ze dus weer terug. Goed nieuws vind ik het.
Extra interessant is ook de timing van de Gele Hesjes-terugkeer. Op vrijdag 13 september, een dag voor het Gele Hesjes-protest in Nantes, lag een flink deel van het openbaar vervoer in Frankrijk weer eens plat. Daarmee zetten vakbonden hun afwijzing van een pensioenplan van Macron kracht bij. Dat plan zou hogere pensioenleeftijd meebrengen. Ja, die is nu relatief laag voor sommige beroepsgroepen: metropersoneel kan met pensioen als ze 50 of 52 zijn. Vakbondsmensen wijzen er in The Local echter op (8) dat het werk intensief en ongezond is, met onregelmatige werktijden en bovendien de smerige lucht in de metrotunnels. Dat sloopt de lichamen en maakt vroeg pensioen helemaal niet raar. In de praktijk gaan veel van die mensen trouwens helemaal niet zo vroeg met pensioen. Daarvoor is de hoogte ervan niet toereikend. Logisch dat deze mensen boos zijn als die pensioenleeftijd nog omhoog moet ook. Goed dat die stakingen er zijn. Hopelijk staan stajkers en Gele Hesjes-demonstranten snel zij aan zij tegenover Macron, zijn rijke sponsors en zijn oproerpolitie.
Noten:
1 ‘VS: satellietbeelden tonen dat Iran betrokken was bij olie-aanval’, NOS, 16 september 2019, https://nos.nl/artikel/2301950-vs-satellietbeelden-tonen-dat-iran-betrokken-was-bij-olie-aanval.html
2 zie ‘Protests in HK: a talk with the “Workers Group”’, 12 september 2019, Libcom.org, http://libcom.org/news/protests-hk-talk-workers-group-12092019 voor een interview met activisten ter plekke, vor een kritisch en genuanceerd beeld van de protestbeweging, de sociale samenstelling, de s.ociale situatie in Hong Kong en veel meer.
3 Violet Law, ‘Hong Kong protesters clash with riot police’, Aljazeera, 16 september 2019, https://www.aljazeera.com/news/2019/09/hong-kong-protesters-seek-uk-support-pro-democracy-campaign-190915061707903.html
4 ‘Fiery clashes in new round of French Yellow Vests protests’, France24, 7 september 2019, https://www.france24.com/en/20190907-fiery-clashes-new-round-french-yellow-vest-protests
5 ‘Violent “Yellow vest”protesters break out in Nantes’ DW, 14 september 2019, https://www.dw.com/en/violent-yellow-vest-protests-break-out-in-nantes/a-50435120
6 ‘Yellow vest protesters clash with police as marches resume’, France24, 14 september 2019, https://www.france24.com/en/20190914-france-yellow-vests-protests-nantes-clashes-macron-riot-anger
7 aldus het artikel waar noot 5 naar verwijst.
8 ‘Why we’re on strike: Paris transport workers juystify industrial action’, 13 september 2019, https://www.thelocal.fr/20190913/why-paris-transport-workers-are-on-strike
Peter Storm