vrijdag 4 maart 2016
Stel je het volgende scenario eens voor. Nederland stuurt een leger naar haar voormalige kolonie Indonesië. Zij aan zij met koloniaal bondgenoot Frankrijk en Groot-Brittannië stuurt Nederland vijf- tot zevenduizend militairen om in Atjeh te gaan vechten tegen geestverwanten van Islamitische Staat (IS) die ook op Sumatra kalifaatsambities nastreven. Ik noem maar iets.
Of het volgende scenario. De VS sturen een legermacht naar het eerder door haar bezette zuiden van Vietnam om, samen met Franse en Britse troepen, drugsbaronnen en hun paramilitaire groepen te lijf gaan. Of, nog een aardige variant. Frankrijk stuurt een invasiemacht naar haar vroegere kolonie Algerije om, samen met Italiaanse en Nederlandse troepen, strijd te gaan voeren tegen de nazaten van de jihadistische gewapende GIA-groep die in de jaren negentig een buitengewoon bloedige oorlog met het bewind uitvochten.
Alle drie de scenario ‘s – verzonnen voor de gelegenheid, maar met een reden – hebben één ding gemeen. De voormalige koloniale macht stuurt troepen naar haar voormalige kolonie. Iedereen kan snappen dat dit vragen om extra moeilijkheden is. Het verleden mag achter ons liggen, mensen zijn het doorgaans niet vergeten. In Vietnam wonen nog mensen die door Amerikaanse napalm verwond zijn, of door Amerikaans ontbladeringsgif levenslang ziek. In Algerije wonen nakomelingen van slachtoffers van koloniale terreur en foltering. In Indonesië leven nabestaanden van koloniale slachtpartijen – nabestaanden die aandacht en iets van genoegdoening voor deze misdaden vragen, en soms gelukkig ook krijgen.
Voorbeelden van koloniale slachtpartijen die stap voor stap onder de aandacht kwamen en komen, zijn gebeurtenissen op Zuid-Sulawesi, in Rawagede, en in Rengat , “waar door het Nederlandse leger 2.600 burgers zijn geëxecuteerd en die op 5 januari 1949 in de Indargiti-rivier zijn gedumpt.” Voor overlevenden, nabestaanden en mensen daar om heen is het koloniale verleden een stuk minder dood dan al de slachtoffers wiens nabestaanden zij zijn.
Een vroegere koloniale macht die troepen stuurt naar haar voormalige kolonie, haalt die herinneringen boven en zal alleen al daarom extra weerstand oproepen. Als iemand niet in een geloofwaardige positie verkeert om ‘orde op zaken’ in de voormalige kolonie te komen stellen, is het de voormalige koloniale machthebber wel. Die heeft al meer dan genoeg ellende veroorzaakt, zou je denken. De weerstand daartegen komt nog bovenop het feit van zo ‘n militair ingrijpen zelf, sowieso ook al geen goed idee.
Waartoe die hypothetische scenario’s? Welnu, check dit eens: “De Italianen, Fransen en Britten zijn bezig met het voorbereiden van een grote militaire operatie in Libië. Er zouden tussen de 3000 en 7000 militairen naar het land gestuurd worden om de opmars van IS te stoppen.” Aldus een nieuwsbericht op de NOS-site , die het Italiaanse blad La Republica als bron noemt en ook nog zegt: “Volgens La Repubblica zal het grootste deel van de gezamenlijke troepenmacht bestaan uit Italianen.” Voel je ’em? Voormalige koloniale mogendheid stuurt militairen naar voormalige kolonie. Vragen om extra moeilijkheden is het, en ook nog eens gewoon verkeerd.
Interessant is dat het bericht het verleden nog aanstipt ook. De operatie zou “de grootste militaire operatie sinds 1943” zijn. “Toen verloren de Italianen Libië als kolonie“, een kolonie waar fascistisch Italië op dat moment al weinig plezier beleefde, omdat het vanaf 1941 vooral een slagveld was waar Duitse en Britse troepen elkaar bevochten, met Italië in een bijrolletje. Het is overigens niet de eerste keer dat Italië militairen stuurde naar een eerder door haar bezet gebied. In 1997 hielpen Italiaanse troepen samen met soldaten van zeven andere landen in EU-verband met het verstikken van een revolutionaire opstand in Albanië, een land dat zich tijdens de Tweede Wereldoorlog ook eventjes onder Italiaanse fascistische heerschappij bevond, maar kennelijk niet lang genoeg omn diepe haatgevoelens na te laten. Het Italiaanse kolonialisme is een stuk minder dood dan het soms lijkt. Dat geldt overigens ook voor de fanclub van dat kolonialisme: het Italiaanse fascisme.
Zullen ze in Libië blij zijn met de terugkeer van de koloniale mogendheid? Misschien heeft het nut om eens naar het koloniale verleden van Libië te kijken, via Wikipedia. Italië onderwierp het gebied dat nu Libië heet vanaf 1911. Vooral in de jaren twintig en dertig heerste Italië – inmiddels fascistiasch geworden – met terreur en massa-deportaties. “De Italiaanse historicus Emilio Gentile schat dat er 50.000 doden waren als resultaat van de onderdrukking van verzet”, schrijft een Engelstalig Wikipediastuk. Dat vertelt nog iets meer. “Ilan Pappe schat dat tussen 1928 en 1932 de Italiaanse militairen ‘half de Bedoeïnenbevolking doodde (rechtstreeks, of door ziekte of verhongering in de kampen)”. Pappe kennen we van een magistraal boekwerk over de verdrijving van Palestijnen tijdens de vorming van de staat Israël.
Natuurlijk was er ook ‘ontwikkeling’ in het koloniale Libië, met spoorlijnen, wegen, industrie. Het Nederlandse Wiki-stuk waar ik al naar doorlinkte vertelt ons dat, en ik geloof het ogenblikkelijk. Ook plundering en bezetting vereist immers een infrastructuur. Er is heel goede reden voor Libiërs om weinig plezierige herinneringen aan de koloniale tijd te koesteren. Dat er na die koloniale tijd nieuwe verschrikkingen – een reactionaire monarchie, een doorgedraaide dictatuur, een NAVO-nep-bevrijding, een versplintering onder onderling vechtende milities – wachtten, maakt de koloniale episode niet goed.
En nu komt dat kolonialisme dus doodleuk terug, in antiterroristisch camouflagepak. Het gaat nu tegen IS, zelf trouwens een club die haar eigen koloniale rijk nastreeft, verpakt als kalifaat. Maar die IS-ambitie rechtvaardigt niets, en het antiterroristische excuus voor de dreigende Euro-invasie is helemaal niet in orde. In de eerste plaats werden ook in de negentiende eeuw koloniale oorlogen nogal eens gerechtvaardigd als strafexpedities tegen ‘barbaren’, soms zelfs letterlijk ‘terroristen’ genoemd.. Geen koloniale macht zegt ooit: wij komen jullie olie stelen. Het is altijd beschaving die moet worden gebracht. Dat verhaal klinkt, amper gemoderniseerd, nu weer. Laten we daar niet in trappen.
In de tweede plaats zal de invasie – zéker met Italiaanse troepen in het middelpunt – IS eerder versterken dan verzwakken. Antikoloniale sentimenten in de regio zijn toch al emoties waar IS, Al Qaeda en varianten ervan handig op parasiteren. Wat Italië en hun bondgenoten dreigen te doen, maakt dit trucje voor IS wel heel erg makkelijk. Alle kans dat, wat nu to nog een betrekkelijk kleinschalige aanwezigheid van IS in Libië is, gaat muteren tot een veel bredere, antikoloniaal vermomde gewapende strijd.
Het hoeft niet eens louter vermomming te zijn. Hoe nadrukkelijker de koloniale aanwezigheid, hoe serieuzer de antikoloniale dynamiek die dat oproept. Italiaanse troepen in Libië zijn zo ongeveer een cadeautje voor IS dat er een antikoloniale geloofwaardigheid aan kan ontlenen die het, met haar reactionaire politiek en haar eigen koloniale ambities, helemaal niet verdient. Hopelijk zal het herlevende Italiaanse koloniale optreden trouwens niet alléén door een reactionaire IS bestreden worden, maar vooral ook door daadwerkelijk revolutionaire antikoloniale verzetskrachten. Die kunnen dan meteen het pseudo-antikolonialisme van IS doorprikken.
Succes tegenover wie dan ook verdient het Italiaanse optreden sowieso niet, net zo min als welk kolonialisme dan ook. Slachtoffer van de dreigende militaire invasie en het geweld dat er op zal volgen dreigt opnieuw de al zo geterroriseerde Libische bevolking ter worden. Vooral ook daarom verdient het Euro-interventieplan een krachtig en krachtdadig néé.
Peter Storm