woensdag 18 november 2015
Gisteren deed ik mee met de National Student Demonstration For Free and Emancipatory Education in Utrecht. Dat was een merkwaardige ervaring. Niet zozeer vanwege de actie zelf, maar vanwege de context: een door terreurhype en repressie nogal beklemmende atmosfeer. Van die sfeer was op de demonstratie weinig te merken, maar daarbuiten des te meer. En juist dat gaf me een vreemd, onwezenlijk gevoel.
De actie kwam uit de koker van “De Nieuwe Universiteit Utrecht & University of Colour”, initiatieven die opgekomen zijn in het kielzog van de omvangrijke studentenprotesten in de eerste helft van het jaar: Bungehuisbezetting, Maagdenhuisbezetting met alles er op en er aan. Het is goed te zien dat het toen ontstoken vuur nog altijd smeult. De demonstratie kan gezien worden als poging om de boel weer wat op te stoken. De actie was trouwens opgezet op een dag die als internationale actiedag gepland stond: International Students Day.
De inzet was duidelijk: vrij onderwijs. Daaronder gaat veel schuil. Vrij van staatsbeheersing en commercie, en natuurlijk ook vrij toegankelijk voor wie onderwijs wil volgen. Emancipatorisch: bijdragend aan gelijke rechten, tegen alle vormen van bevoorrechting en uitsluiting op basis van gender, seksuele oriëntatie, afkomst, etniciteit. Inhoudelijk was deze inzet sterk, niet defensief masar een oproep tot radicale transformatie in en van het onderwijs.
De actie was niet erg groot. Dat had met het weer te maken: een storm in aantocht, en uitgerekend bij het verzamelen op het Neude, begon het te regenen. Toch denk ik dat er op deze doordeweekse namiddag tegen de honderd mensen aan de actie hebben meegedaan. Dat had groter kunnen zijn. Er is her en der geplakt voor de demonstratie, tot in Eindhoven aan toe. Maar de oproep is toch veel minder wijd verspreid dan noodzakelijk, en ook dan naar mijn idee mogelijk was. Ik heb een week zonder internet gezeten en ook door andere omstandigheden minder aan het verspreiden via Facebook toegekomen dan ik van plan was. Toen ik daar, de nacht voorafgaande aan de demonstratie, eindelijk aan toekwam zag ik dat nogal wat mensen die anders in een vroeg stadium al uitgenodigd werden, nog geen invite hadden gehad. Dat wijst op een erg gering bereik van de organisatie, en het kan natuurlijk niet zo zijn dat zoiets afhangt van één blogger in Tilburg die zelf ver buiten de studentenwereld staat, hoezeer hij de studentenstrijd ook in het hart heeft. Intussen stonden in de lijst van ondersteunende groepen wel enkele tientallen organisaties. Er is met mobiliseren gewoon iets misgegaan, en ik hoop dat dit een volgende keer beter gaat.
Wie waren er wel? Veel radicale studenten, van diverse groeperingen. Gaandeweg zag ik aardig wat rood-zwarte vlaggen, hetgeen dus op anarchistische deelname wees. Ik zag de borden vann Internationale Socialisten, plus een paar bekende gezichten van die organisatie. Ik zag ook SP-aanwezigheid. Tijdens het leuzen roepen bleek de relatief radicale stemming. “Fight Fight Fight, Education is a Right”, en ook “Vecht Vecht Vecht, Onderwijs is een Recht!”, “No Ifs, no Buts, No Education Cuts”, gingen rechtstreeks over onderwijsstrijd. Net als het liedje dat later opdook: “Education is a Right (3 x)! Education is a Right, Not A Privilege!” Maar later weerklonk ook “A, Anti, Anticapitalista” : drie maal, en dan een vierde keer gevolgd door: “Overthrow The System, Revolution Anarchista!” Dat werd toch door aardig wat mensen overgenomen. I like that. “One Solution, Revolution!” en haar onafscheidelijke metgezel: “One Direction, Insurrection!” Ook riepen we “No Borders, no Nations, Free Education!” en “No Nation, No Border, Fight Law and Order!”
Dat laatste riep ik met overgave mee. De rest ook, maar ik moet bekennen dat ik met mijn gedachten meer bezig was met de politiestaat en de oorlogspsychose waarin machthebbers sinds de Parijse aanslagen ons bedreigen en beklemmen, dan met het onderwijs zelf. Precies dit gaf me een onwezenlijk gevoel, het was net alsof demonstratie en context in twee geschieden werelden plaatsvonden. De wereld van noodtoestand en repressie was trouwens onderweg al zichtbaar. Op station Tilburg liep al een geüniformeerde man rond met een gemuilkorfde hond. In Hoog Catharijne zag ik groepjes mensen in groen uniform met ‘Justitie’ er op geschreven. Die zag ik eerder niet, zeker niet in dit soort aantallen. En nee, zoiets geeft me geen veilig gevoel, eerder het tegendeel.
Scanderen tegen law and order – die steeds verder opgevoerde repressieve dreiging – was voor mij een poging verbinden tussen de zaken waarvoor ik demonstreerde en de zaken waarover ik me intussen grote zorgen maakte en maak.. Ik deed ook een poging op afkeer van oorlog en inzet tegen bezuinigingen te koppelen door “Geen Bommen, maar Boeken” in te zetten, een leus die ik had onthouden van een studentendemonstratie in 1991, tijdens de Amerikaanse oorlog tegen Irak, vlak voordat grondtroepen gingen afmaken wat luchtaanvallen nog niet hadden bewerkstelligd. De leus sloeg nu niet aan.
De demonstratie kende ook toesp[raken. Aan het begin sprak Rudolf Valkhoff, solidair UvA-docent die door het bestuur zo ongeveer zijn baan wordt uitgetreiterd. Hij sprak woorden van terechte verontwaardiging over incompetente bestuurders die de universiteit in de schulden steken en op de rand van de ondergang brengen door in vastgoed te gaan investeren en dergelijke. Stevige taal – maar het idee dat het hier vooral om incompetentie van bestuurders gaat, zopu ik overboord kieperen. Er is één ding nog griezeliger dan incompetent bestuur. En dat is competent bestuur. Dát draait ons helemáál effectief een poot uit. Bestuurders zijn the enemy, en die zich ik liever klunzig dan efficiënt.
Er waren meer toespraken, die ik voor een flink deel niet goed kon volgen. De versterking bestond uit een megafoon, en dat is voor honderd luisteraars in een winderige straat gewoon te weinig. Wat ik oppikte uit de spreekster van University of Colour was een noodzakelijk pleidooi om te strijden voor een breuk met een eurocentrisme waarin de wetenschapsbeoefening vooral bedreven werd vanuit het perspectief van witte heteromannen, dat op de universiteit domineert. Dat verdient keer op keer beklemtoond te worden. In andere toespraken hoorde ik te veel geweeklaag over een minister die ‘haar verantwoordelijkheid niet neemt’, ‘niet luistert’ en dergelijke. Ik denk dat de minister haar verantwoordelijkheid wel degelijk neemt – naar de business community, wiens uit6voerster ze immers is. Een andere verantwoordelijkheid kent ze niet. En ze luistert heus wel, hoor. Ze moet immers wéten wat ze onder de tafel werkt.
Het hele idee van de minister-als-gesprekspartner die ‘zou moeten’ luisteren naar redelijke kritiek, is een valstrik. Onderwijsministers wijken voor pressie, niet voor redelijke argumenten. Ze staan aan de andere kant van de barricaden, hun taak is het opleggen van een neoliberaal, business-georiënteerd, onderwijsbeleid. Daar is dat afgelopen voorjaar zo terecht gehoonde ‘rendementsdenken’ een uitdrukking van. Ons protest kan maar beter niet blijven steken in een beroep op redelijkheid, want een gemeenschappelijke redelijkheid bestaat niet. Ons protest zou trouwens ook sterker worden van iets beknopter toespraken, zeker als het weer niet bepaald uitnodigend is.
Hoe weinig redelijkheid de andere kant kent, bleek trouwens weer eens uit politieoptreden. Eén demonstrant werd aangehouden, het is me niet helemaal duidelijk wat de aanleiding was maar meer dan een voorwendsel kan ik er niet in zien. DUIC, oftewel “De Utrechtse Internet Courant” geeft door dat de aanhouding een reactie was op het roepen van de leus “Politie, fascisten staatsterroristen!” Als dit bericht klopt, is dat dus doodgewoon censuur, een aanslag op ons grondrecht tot vrije meningsuiting, en een voorbode van meer aanhoudingen. De noodtoestand van Hollande strekt zich kennelijk al over Nederland uit ook. Wordt hier op zijn minst grootschalig schande van gesproken? Of wachten we tot leuzen in het vervolg weer van te voren door de autoriteiten moeten worden goedgekeurd?
Precies wat in zulke toespraken ontbrak, was onder demonstranten zelf, met al die relatief radicale leuzen, dus wel aanwezig. Het was grappig om te zien hoe dat binnen de demonstratie een soort strijd opleverde tussen radicalen en iets gematigder demonstranten, tussen anarchisten en aanhangers van partijpolitiek. Riepen wij “No Nation, no Border, Fight Law and Order!”, dan begon iemand uit het SP-groepje snel weer iets te roepen over het onderwijs zelf. Hou het beperkt, hou het netjes, haha. Want een links profiel is leuk, maar ‘onze mensen’ moeten natuurlijk straks wel kunnen regeren, en dan wil je naast al die radikalinski ś natuurlijk nog niet dood worden gevonden. Die andere ‘linkse’ partij kreeg er rechtstreeks van langs toen demonstranten half hielden voor het GroenLinks-kantoor: “Niet Groen, Niet Links, maar Neoliberaal!” weerklonk het daar.
Na een flinke tocht door wind, regen en door volle en veel lege straten kwamen we aan bij de Dom. In de poort onder de toren stond een kraam klaar waar eten werd uitgedeeld aan de demonstranten. Na enige tijd napraten hielden een kameraad en ik het voor gezien. Het was mooi geweest. Op naar de volgende, grotere ronde. Voor vrij onderwijs, jazeker, maar tegelijk voor solidariteit met vluchtelingen en vrijheid van beweging voor iedereen. Juist nu. Komende zaterdag naar Nijmegen!
Peter Storm