dinsdag 18 augustus 2015
De rampzalige explosies in de Chinese miljoenenstad Tianjin beginnen tot een politieke crisis te leiden. Chinese media zijn veelal openlijk kritisch en stellen voor machthebbers vervelende vragen. Dat niet alleen, intussen beginnen mensen de straat op te gaan, om compensatie te eisen en opheldering te vragen aan de autoriteiten.
Dat de ramp met nalatigheid en verkeerd opererend bestuur te maken heeft, is intussen duidelijk. De opslag van riskant spul vond plaats binnen vijfhonderd meter van woningen, en niet op minstens een kilometer afstand, zoals voorgeschreven. Mogelijk heeft ook de brandweer een fout gemaakt, door bij de aanvankelijke brand water te spuiten op chemicaliën die juist het explosiegevaar verhogen als ze met water in aanraking komen. Er lag op de explosieplek bijvoorbeeld calciumcarbide, aldus de politie. Dat “reageert met water, waardoor het uiterst explosieve acetyleen of ethyn ontstaat” , aldus de NRC.
Mensen stellen vragen, en autoriteiten blijken daar niet erg van gediend. Toen op een persconferentie een journalist vroeg wat eigenlijk de voorgeschreven afstand tussen een gebied met gevaarlijke spullen en een woonwijk was, had de plaatselijke functionaris belast met milieuzaken geen antwoord. Vervolgens werd de uitzending onderbroken. Internetkritiek wordt tegengewerkt: “Autoriteiten hebben de afgelopen 24 uur gebruikers van sociale media het zwijgen opgelegd die kritiek hadden op de verslaggeving over de Tianjin-explosies. Berichten die de verslaggeving over de twee explosies op 12 augustus van plaatselijke TV als ‘beschamend’ veroordeelden, zijn van Sina Weibo, de Chinese Twitter-achtige micro-blogsite verwijderd, evenals posts die suggereerden dat de plaatselijke autoriteiten de verslaggeving over het incident door internationale media beperkten”, schreef de BBC op 13 augustus.
Maar de Chinese media zijn geen gesloten blok, zoals uit een reportage van Aljazeera blijkt. De Global Times klaagde over de trage berichtgeving vanuit het bestuur, schreef dat dit vaker het gevalw as en stelt: “Een enkele trage reactie kan ertoe leiden dat geruchten om zich heen grijpen. OP zijn beurt zal het vertrouwen in de regering daardoor verder omlaag gaan.” Het blad pleit ervoor dat enige inzet om antwoorden op vragen van verslaggevers te geven routine zou moeten worden”bij dit soort gebeurtenissen. Openheid en transparantie als middelen om het gezag te handhaven is hier de inzet. Het Volksdagblad echter verordonneert in klassieke stijl: “De publieke opinie moet ook de voorzichtigheid en de ernst van de regering begrijpen.” Het waarschuwt: “Twijfel en ontkenning zijn geen rationele houding.” Gaat u maar rustig slapen, de regering waakt over u. De China Daily echter schrijft: “Het gebrek aan bevestigde in formatie heeft er, niet verbazingwekkend, toe geleid dat er samenzweringstheorieën verschijnen.” Een pleidooi voor openheid om het bestuurlijk gezag te versterken tegenover een waarschuwing om dat bestuurlijk gezag sowieso niet voor de voeten te lopen: het is het klassieke conflict binnen een elite die met een serieuze crisis geconfronteerd is.
In deze sfeer is een eenduidig repressieve reactie op kritiek vanuit de bevolking niet gemakkelijk. E precies vanuit die bevolking klinkt nu protest, zij het niet op enorme schaal. “Maandag gingen zo ‘n honderd omwonenden de straat op om compensatie te eisen voor hun huizen”, aldus de Volkskrant. De NRC schrijft: “Honderden Chinezen (…) eisen vandaag compensatie van de overheid. De demonstranten dromden samen bij een hotel waar overheidsfunctionarissen journalisten inlichtten.” Politie hield ze tegen. Aljazeera schrijft dat het om 400 demonstranten ging en voegt toe dat betogers een spandoek bij zich hadden waarmee ze hun loyaliteit aan de Communistische partij onderstreepten, in de kennelijke hoop dat het gezag niet meteen tot repressie zou overgaan. Inderdaad werd het protest vooralsnog getolereerd, hetgeen opmerkelijk is.
Het is trouwens best denkbaar dat het protest zelf indirect onder invloed staat van delen van het bestuursapparaat zelf, functionarissen die zelf meer transparantie nastreven, juist om de geloofwaardigheid van het gezag te herstellen. Het maakt de grieven van de mensen niet minder legitiem. En het kan zich wel degelijk uitbreiden en daarmee makkelijker aan de greep van elk staatsgezag ontsnappen. De BBC noemde de actie “de meest recente in een aantal kleine protesten”; kennelijk is er dus al eerder, goeddeels onder de radar van media, gedemonstreerd. Belangwekkende gebeurtenissen die smaken naar meer.
Peter Storm